Đau Dạ Dày Buồn Nôn: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Đau dạ dày và buồn nôn là những triệu chứng thường gặp, phản ánh tình trạng rối loạn chức năng tiêu hóa hoặc viêm loét dạ dày. Cả hai vấn đề này có thể xảy ra đồng thời, gây khó chịu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Đau dạ dày có thể do nhiều nguyên nhân, từ thói quen ăn uống không lành mạnh đến các bệnh lý như viêm loét dạ dày tá tràng hoặc trào ngược dạ dày thực quản (GERD). Buồn nôn, đôi khi đi kèm với cơn đau, có thể làm tăng cảm giác mệt mỏi và lo âu. Việc nhận diện chính xác nguyên nhân là rất quan trọng để điều trị hiệu quả và giảm thiểu các biến chứng lâu dài.

Định nghĩa và phân loại đau dạ dày buồn nôn

Đau dạ dày buồn nôn là tình trạng phổ biến liên quan đến hệ tiêu hóa, trong đó cơn đau ở vùng dạ dày đi kèm với cảm giác buồn nôn hoặc muốn nôn. Đây là triệu chứng không chỉ xảy ra ở những người có bệnh lý tiêu hóa mà còn có thể xuất hiện trong các tình huống tạm thời, như căng thẳng, lo âu hay thói quen ăn uống không khoa học.

Đau dạ dày có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản (GERD), viêm đại tràng, hay các vấn đề về tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích. Buồn nôn là phản ứng cơ thể đối với các yếu tố kích thích dạ dày, có thể là kết quả của một cơn đau hay do tác động từ các yếu tố hóa học trong dạ dày. Phân loại tình trạng này sẽ dựa trên nguyên nhân cơ bản và các yếu tố liên quan, như việc đau dạ dày cấp tính hay mạn tính.

Triệu chứng đau dạ dày buồn nôn

Các triệu chứng của đau dạ dày buồn nôn rất đa dạng và có thể thay đổi tùy vào nguyên nhân gây bệnh. Cảm giác đau có thể xuất hiện ở vùng bụng trên, thường là ở vùng thượng vị hoặc xung quanh rốn, đôi khi có thể lan ra sau lưng hoặc ngực. Đau có thể âm ỉ, dữ dội hoặc liên tục, làm giảm khả năng ăn uống và sinh hoạt bình thường. Cảm giác buồn nôn thường đi kèm với cơn đau, khiến người bệnh có thể nôn ra thức ăn hoặc chất lỏng, đặc biệt là khi ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm không phù hợp.

Các triệu chứng khác có thể bao gồm đầy bụng, ợ hơi, ợ chua, hoặc cảm giác khó tiêu. Nếu đau dạ dày kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như nôn ra máu, đi ngoài phân đen, hay sốt, có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn, đòi hỏi phải thăm khám và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây đau dạ dày buồn nôn

Đau dạ dày và buồn nôn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố sinh lý tạm thời cho đến các bệnh lý mãn tính nghiêm trọng. Những nguyên nhân chủ yếu có thể bao gồm:

• Viêm loét dạ dày: Do sự tổn thương niêm mạc dạ dày, gây viêm nhiễm và đau đớn. Loét dạ dày có thể do vi khuẩn Helicobacter pylori hoặc sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm lâu dài.

• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản, gây cảm giác đau rát và có thể làm xuất hiện triệu chứng buồn nôn.

• Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm: Một số loại thực phẩm có thể kích thích dạ dày, gây viêm và khó tiêu, đặc biệt là với những người nhạy cảm với các thành phần như gluten, lactose hoặc thực phẩm cay, béo.

• Rối loạn chức năng tiêu hóa: Các vấn đề như hội chứng ruột kích thích, rối loạn tiêu hóa chức năng có thể gây đau bụng, khó tiêu và buồn nôn.

• Căng thẳng và lo âu: Tâm lý căng thẳng kéo dài có thể tác động trực tiếp đến dạ dày, làm tăng tiết axit và gây ra đau bụng kèm theo buồn nôn.

• Các yếu tố khác: Các bệnh lý khác như viêm đại tràng, ung thư dạ dày, hay sự tác động của thuốc cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.

Đối tượng dễ bị đau dạ dày buồn nôn

Các đối tượng dưới đây có nguy cơ cao gặp phải tình trạng đau dạ dày và buồn nôn, cần chú ý hơn trong việc duy trì chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

• Người có thói quen ăn uống không lành mạnh: Ăn quá no, ăn thức ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng hoặc thức ăn chế biến sẵn dễ gây kích ứng dạ dày, làm tăng nguy cơ đau dạ dày và buồn nôn.

• Người bị căng thẳng và lo âu: Stress kéo dài hoặc căng thẳng tâm lý có thể làm trầm trọng thêm các vấn đề về tiêu hóa, gây ra triệu chứng đau dạ dày và buồn nôn.

• Người sử dụng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm lâu dài: Thuốc như aspirin, ibuprofen hoặc các loại thuốc giảm đau khác có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến viêm loét hoặc xuất huyết dạ dày.

• Người có bệnh lý tiêu hóa mãn tính: Những người mắc các bệnh như viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản (GERD) hoặc hội chứng ruột kích thích có nguy cơ cao bị đau dạ dày và buồn nôn.

• Người lớn tuổi: Người cao tuổi thường có hệ tiêu hóa yếu hơn, dễ bị rối loạn tiêu hóa và mắc các bệnh lý như viêm loét dạ dày, gây ra triệu chứng buồn nôn và đau bụng.

• Phụ nữ mang thai: Thời kỳ mang thai, đặc biệt là trong giai đoạn đầu, nhiều phụ nữ gặp phải các vấn đề về tiêu hóa, bao gồm đau dạ dày và buồn nôn, do thay đổi nội tiết tố.

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dạ dày: Các bệnh lý như viêm loét dạ dày hoặc ung thư dạ dày có thể di truyền, làm tăng nguy cơ mắc phải tình trạng đau dạ dày và buồn nôn.

Biến chứng đau dạ dày buồn nôn

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tình trạng đau dạ dày buồn nôn có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Các biến chứng này có thể gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống hàng ngày, thậm chí làm gia tăng nguy cơ tử vong trong những trường hợp nặng. Dưới đây là các biến chứng phổ biến:

• Loét dạ dày nặng: Khi viêm loét dạ dày không được kiểm soát, tình trạng này có thể tiến triển thành loét sâu hơn, gây ra những cơn đau dữ dội, chảy máu dạ dày hoặc thủng dạ dày, cần phải cấp cứu ngay lập tức.

• Xuất huyết dạ dày: Đau dạ dày kéo dài có thể dẫn đến hiện tượng xuất huyết, với các triệu chứng như nôn ra máu hoặc phân có màu đen, rất nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.

• Hẹp môn vị: Viêm dạ dày lâu dài có thể dẫn đến hẹp môn vị, tức là sự tắc nghẽn ở lối ra của dạ dày, khiến thức ăn không thể di chuyển bình thường qua đường tiêu hóa. Điều này gây ra cơn đau liên tục, buồn nôn và khó tiêu.

• Nhiễm trùng Helicobacter pylori: Vi khuẩn Helicobacter pylori là nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày. Nếu không được điều trị, vi khuẩn này có thể dẫn đến viêm loét tái phát hoặc các biến chứng nghiêm trọng hơn như ung thư dạ dày.

• Mất nước và suy dinh dưỡng: Buồn nôn kéo dài và không thể ăn uống bình thường có thể dẫn đến tình trạng mất nước, mất cân bằng điện giải và suy dinh dưỡng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể.

Chẩn đoán đau dạ dày buồn nôn

Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau dạ dày và buồn nôn là vô cùng quan trọng để xác định phương pháp điều trị hiệu quả. Các bác sĩ thường sẽ dựa vào sự kết hợp giữa lịch sử bệnh lý, triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu để đưa ra kết luận. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thường được sử dụng:

• Khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng cụ thể, thời gian và mức độ đau dạ dày, thói quen ăn uống, cũng như tiền sử bệnh lý của người bệnh để có cái nhìn tổng quát.

• Nội soi dạ dày: Đây là một phương pháp chẩn đoán chính xác, giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày, phát hiện viêm loét, trào ngược dạ dày thực quản hoặc các vấn đề khác. Nội soi cũng có thể lấy mẫu mô để xét nghiệm vi khuẩn Helicobacter pylori.

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện tình trạng nhiễm trùng, thiếu máu do xuất huyết hoặc bất kỳ dấu hiệu nào của các bệnh lý về dạ dày. Đặc biệt, xét nghiệm để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori là rất quan trọng.

• Xét nghiệm phân: Trong trường hợp nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa, xét nghiệm phân có thể giúp xác định có máu trong phân hay không, điều này có thể chỉ ra các vấn đề nghiêm trọng như loét dạ dày hoặc chảy máu dạ dày.

• Siêu âm bụng: Siêu âm có thể giúp phát hiện các vấn đề về các cơ quan lân cận, như gan, túi mật và tuyến tụy, đồng thời loại trừ các nguyên nhân ngoài dạ dày gây ra triệu chứng tương tự.

• Xét nghiệm thở ure: Đây là phương pháp đặc biệt để phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn Helicobacter pylori trong dạ dày, một nguyên nhân phổ biến của loét dạ dày và các triệu chứng liên quan.

Khi nào cần gặp bác sĩ về đau dạ dày buồn nôn

Đau dạ dày buồn nôn có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, nhưng nếu các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hoặc kéo dài, việc thăm khám bác sĩ là rất cần thiết. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo bạn cần gặp bác sĩ ngay lập tức:

• Đau bụng dữ dội và kéo dài: Nếu cơn đau không giảm hoặc trở nên nghiêm trọng, kèm theo cảm giác buồn nôn kéo dài, bạn nên đến bác sĩ để xác định nguyên nhân và được điều trị kịp thời.

• Nôn mửa liên tục hoặc nôn ra máu: Khi bạn cảm thấy liên tục buồn nôn và nôn ra chất lạ, đặc biệt nếu có dấu hiệu máu, điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng như viêm loét dạ dày hoặc xuất huyết dạ dày.

• Phân đen hoặc có máu: Nếu bạn nhận thấy phân có màu đen hoặc có máu, đây là dấu hiệu của xuất huyết dạ dày, cần phải được cấp cứu ngay.

• Khó nuốt hoặc cảm giác bị nghẹn: Nếu bạn gặp khó khăn khi nuốt hoặc cảm thấy nghẹn thức ăn, có thể là dấu hiệu của viêm dạ dày nghiêm trọng hoặc các bệnh lý tiêu hóa khác cần được kiểm tra.

• Sút cân bất thường: Nếu bạn giảm cân không rõ lý do kèm theo đau dạ dày và buồn nôn, đây có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng như ung thư dạ dày hoặc các vấn đề tiêu hóa mãn tính.

• Sốt và mệt mỏi: Khi đau dạ dày đi kèm với triệu chứng sốt, cơ thể có thể đang phản ứng với viêm nhiễm, và bạn cần được bác sĩ thăm khám để loại trừ các nguyên nhân nhiễm trùng hoặc viêm nghiêm trọng.

Phòng ngừa đau dạ dày buồn nôn

Việc phòng ngừa đau dạ dày và buồn nôn rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ phát triển các bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng. Dưới đây là một số biện pháp giúp bạn bảo vệ sức khỏe dạ dày:

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống hợp lý, tránh các thực phẩm có khả năng kích thích dạ dày như đồ cay, dầu mỡ, thức ăn chiên rán. Nên ăn nhiều rau củ quả, ngũ cốc và thực phẩm dễ tiêu hóa để giảm tải cho dạ dày.

• Ăn uống đúng giờ và không ăn quá no: Thói quen ăn uống không điều độ, ăn quá no hoặc ăn quá muộn có thể gây áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ bị đau bụng và buồn nôn. Bạn nên ăn những bữa ăn nhỏ, đều đặn trong ngày.

• Giảm căng thẳng và lo âu: Căng thẳng là một trong những nguyên nhân chính gây ra các vấn đề về tiêu hóa. Việc duy trì một cuộc sống ít căng thẳng, tham gia các hoạt động thư giãn như yoga, thiền, hoặc tập thể dục đều đặn có thể giúp cải thiện sức khỏe dạ dày.

• Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau hoặc kháng viêm không kê đơn: Lạm dụng các thuốc giảm đau, kháng viêm như aspirin hoặc ibuprofen có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày. Nếu cần sử dụng thuốc, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ và không tự ý sử dụng lâu dài.

• Uống đủ nước và giữ cơ thể khỏe mạnh: Cung cấp đủ nước cho cơ thể và duy trì một lối sống lành mạnh có thể giúp cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm bớt tình trạng khó tiêu và buồn nôn.

• Kiểm soát và điều trị các bệnh lý liên quan: Nếu bạn có tiền sử bệnh lý dạ dày như viêm loét, trào ngược dạ dày thực quản, hãy theo dõi và điều trị đúng cách để ngăn ngừa các triệu chứng tái phát.

Phương pháp điều trị đau dạ dày buồn nôn

Để điều trị hiệu quả tình trạng đau dạ dày buồn nôn, cần phải xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh và áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp. Việc kết hợp giữa thuốc Tây y, Đông y và thay đổi lối sống là cách tối ưu giúp giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Sử dụng thuốc Tây y là phương pháp điều trị phổ biến để giảm đau dạ dày và buồn nôn. Các loại thuốc này không chỉ giúp giảm các triệu chứng mà còn chữa trị nguyên nhân gây ra tình trạng này.

• Thuốc giảm acid dạ dày: Các thuốc ức chế bơm proton (PPI) như Omeprazole hoặc Esomeprazole giúp làm giảm lượng acid tiết ra trong dạ dày, giảm đau và ngăn ngừa loét dạ dày. Đây là nhóm thuốc thường được chỉ định trong trường hợp trào ngược dạ dày thực quản hoặc viêm loét dạ dày.

• Thuốc kháng H2: Thuốc như Ranitidine hoặc Famotidine giúp giảm tiết acid dạ dày, thích hợp trong việc điều trị các trường hợp đau dạ dày do loét hoặc trào ngược axit.

• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate là thuốc giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày, tạo thành lớp màng bảo vệ dạ dày khỏi tác động của acid, giúp giảm đau và ngăn ngừa loét tái phát.

• Thuốc chống buồn nôn: Metoclopramide hoặc Ondansetron là những thuốc chống buồn nôn hiệu quả, giúp giảm cảm giác buồn nôn và nôn mửa do rối loạn tiêu hóa hoặc viêm loét dạ dày.

• Kháng sinh: Nếu đau dạ dày buồn nôn do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh như Amoxicillin hoặc Clarithromycin kết hợp với thuốc ức chế acid để tiêu diệt vi khuẩn và chữa lành niêm mạc dạ dày.

Điều trị bằng Đông y

Trong y học cổ truyền, đau dạ dày và buồn nôn thường được xem là sự mất cân bằng giữa các yếu tố âm dương và khí huyết trong cơ thể. Việc điều trị từ góc độ Đông y sẽ giúp phục hồi sự cân bằng này.

• Bài thuốc bổ khí và hòa vị: Các bài thuốc như Hoàng kỳ, bạch truật giúp bổ khí, điều hòa tiêu hóa, tăng cường sức đề kháng và giảm đau bụng do yếu tố phong hàn hoặc khí trệ.

• Dùng thảo dược chữa loét dạ dày: Một số vị thuốc như Cam thảo, hoàng bá, sa sâm có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giúp làm dịu niêm mạc dạ dày và giảm các triệu chứng đau bụng, buồn nôn.

• Châm cứu và bấm huyệt: Châm cứu hoặc bấm huyệt ở các điểm như Tân Trung và Hậu khê có thể giúp giảm căng thẳng, cải thiện chức năng tiêu hóa và làm giảm cơn đau dạ dày.

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Ngoài việc sử dụng thuốc, thay đổi lối sống và chế độ ăn uống là yếu tố quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa đau dạ dày buồn nôn.

• Ăn uống hợp lý: Tránh ăn quá no, hạn chế thực phẩm gây kích ứng như thức ăn cay, chua, béo hoặc đồ uống có cồn. Ăn những bữa ăn nhỏ, dễ tiêu hóa và tránh ăn quá muộn.

• Giảm căng thẳng: Căng thẳng là yếu tố kích thích mạnh mẽ cơn đau dạ dày và buồn nôn. Việc tham gia các hoạt động thư giãn như yoga, thiền, hoặc thể dục nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện tình trạng.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh dạ dày. Việc duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý giúp giảm áp lực lên dạ dày và giảm nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản.

Kết luận

Đau dạ dày buồn nôn là triệu chứng có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ rối loạn tiêu hóa đến các bệnh lý mãn tính như viêm loét dạ dày hoặc trào ngược dạ dày thực quản. Việc điều trị hiệu quả bao gồm sử dụng thuốc Tây y, áp dụng phương pháp Đông y và thay đổi lối sống.