Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sỏi thận

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Sỏi thận là một trong những bệnh lý phổ biến, gây ra những cơn đau đớn và bất tiện cho người bệnh. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, cũng như các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Cùng khám phá cách chăm sóc sức khỏe thận một cách tốt nhất để tránh những biến chứng không mong muốn từ bệnh lý này​​.

Định nghĩa và phân loại sỏi thận

Sỏi thận là hiện tượng các chất khoáng trong nước tiểu kết tinh, hình thành sỏi ở thận hoặc trong đường tiết niệu. Đây là một bệnh lý phổ biến, gây nhiều phiền toái và đau đớn. Theo y học hiện đại, sỏi thận được chia thành nhiều loại dựa trên thành phần hóa học, vị trí và kích thước của sỏi.

Về thành phần hóa học, sỏi thận có thể bao gồm sỏi canxi, sỏi uric, sỏi struvite và sỏi cystine. Mỗi loại có nguyên nhân và cơ chế hình thành khác nhau. Sỏi canxi là loại phổ biến nhất, thường hình thành do nồng độ canxi trong nước tiểu cao. Sỏi uric có liên quan đến tình trạng acid uric trong cơ thể, thường gặp ở người ăn nhiều đạm động vật. Sỏi struvite thường xuất hiện sau nhiễm khuẩn tiết niệu. Sỏi cystine là một dạng hiếm gặp, liên quan đến rối loạn di truyền.

Về vị trí, sỏi có thể nằm trong thận, niệu quản hoặc bàng quang. Sỏi thận thường ít gây triệu chứng khi còn nhỏ, nhưng khi di chuyển, chúng có thể gây ra đau đớn và tắc nghẽn. Kích thước sỏi dao động từ nhỏ như hạt cát đến lớn hơn vài centimet.

Triệu chứng của sỏi thận

Triệu chứng sỏi thận thường không rõ ràng ở giai đoạn đầu, nhất là khi sỏi nhỏ và nằm yên trong thận. Tuy nhiên, khi sỏi bắt đầu di chuyển hoặc gây tắc nghẽn, các dấu hiệu sẽ xuất hiện rõ hơn.

Đau vùng thắt lưng hoặc hông là triệu chứng phổ biến nhất. Cơn đau có thể lan xuống bụng dưới hoặc vùng bẹn và thường rất dữ dội, khiến người bệnh khó chịu. Đau thường xuất hiện từng đợt, đi kèm cảm giác buốt hoặc khó chịu khi đi tiểu.

Một triệu chứng khác là tiểu ra máu, do sỏi gây tổn thương niêm mạc đường tiết niệu. Nước tiểu có thể có màu hồng, đỏ hoặc nâu, tùy mức độ tổn thương. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp tình trạng tiểu buốt, tiểu rắt, hoặc tiểu đục do nhiễm khuẩn.

Một số trường hợp sỏi thận gây nhiễm trùng đường tiết niệu, biểu hiện qua sốt, ớn lạnh, hoặc đau lưng dữ dội kèm theo triệu chứng tiểu khó. Nhiễm trùng có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm từ bệnh lý này.

Nguyên nhân gây ra sỏi thận

Sỏi thận hình thành do nhiều yếu tố khác nhau tác động, ảnh hưởng đến quá trình lọc và bài tiết chất thải của thận. Những nguyên nhân chính bao gồm:

• Chế độ ăn uống không hợp lý: Tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chứa canxi, oxalate hoặc protein động vật làm tăng nguy cơ kết tinh sỏi trong nước tiểu.
• Uống ít nước: Lượng nước uống không đủ khiến nước tiểu trở nên đặc, tạo điều kiện thuận lợi cho các chất khoáng lắng đọng và hình thành sỏi.
• Rối loạn chuyển hóa: Một số bệnh lý như tăng canxi máu, tăng acid uric máu hoặc tiểu đường ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tạo sỏi.
• Nhiễm khuẩn tiết niệu: Vi khuẩn có thể thúc đẩy hình thành sỏi struvite do làm thay đổi độ pH của nước tiểu, tạo môi trường kiềm.
• Di truyền: Rối loạn gen liên quan đến hấp thụ và bài tiết các chất khoáng, như cystine, có thể dẫn đến sỏi thận.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như lợi tiểu hoặc thuốc chứa canxi có khả năng làm tăng nguy cơ sỏi thận.

Đối tượng dễ mắc bệnh sỏi thận

Sỏi thận có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng có một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Những đối tượng này bao gồm:

• Người lớn tuổi: Khả năng chuyển hóa và bài tiết của cơ thể suy giảm theo tuổi tác, làm tăng nguy cơ kết tinh sỏi.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ hình thành sỏi thận.
• Người làm việc trong môi trường nóng, ít vận động: Mất nước do mồ hôi ra nhiều, cùng với việc ít hoạt động thể chất, làm tăng khả năng hình thành sỏi.
• Người có chế độ ăn uống không lành mạnh: Tiêu thụ thực phẩm nhiều muối, đạm động vật hoặc đường tinh luyện ảnh hưởng đến cân bằng khoáng chất trong cơ thể.
• Người mắc các bệnh lý mạn tính: Những người có các bệnh như béo phì, tăng huyết áp, hoặc bệnh gout dễ mắc sỏi thận hơn do rối loạn chuyển hóa.
• Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh: Sự thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi lên đường tiết niệu cũng là yếu tố nguy cơ.

Nhận biết được nguyên nhân và đối tượng dễ mắc bệnh giúp bạn có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả và cải thiện sức khỏe thận.

Biến chứng nguy hiểm của sỏi thận

Sỏi thận không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Những biến chứng thường gặp gồm:

• Tắc nghẽn đường tiết niệu: Sỏi di chuyển xuống niệu quản hoặc bàng quang gây tắc nghẽn, khiến nước tiểu không thoát ra ngoài, gây đau đớn và áp lực lớn lên thận.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Sự hiện diện của sỏi tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm, có thể gây sốt, tiểu buốt hoặc nước tiểu có mùi hôi.
• Suy thận: Sỏi lớn hoặc nhiều sỏi cùng lúc làm tổn thương thận nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng lọc máu và bài tiết của cơ quan này.
• Tổn thương mô thận: Sỏi gây tổn thương niêm mạc và mô thận do cọ xát liên tục, dẫn đến viêm nhiễm và hình thành sẹo.
• Tăng huyết áp thứ phát: Tắc nghẽn kéo dài hoặc nhiễm trùng ảnh hưởng đến chức năng điều hòa huyết áp của thận, dẫn đến tình trạng tăng huyết áp.
• Thận ứ nước: Nước tiểu bị ứ đọng do tắc nghẽn khiến thận phình to, gây tổn thương không hồi phục nếu không được can thiệp.

Chẩn đoán sỏi thận như thế nào?

Để xác định chính xác tình trạng sỏi thận, các bác sĩ sẽ sử dụng nhiều phương pháp chẩn đoán kết hợp, bao gồm:

• Khám lâm sàng: Đánh giá các triệu chứng như đau vùng hông, tiểu buốt, hoặc nước tiểu có màu khác thường để xác định nghi ngờ sỏi thận.
• Xét nghiệm nước tiểu: Kiểm tra các bất thường trong nước tiểu, như máu, bạch cầu, hoặc tinh thể khoáng chất, giúp phát hiện nguyên nhân hình thành sỏi.
• Xét nghiệm máu: Đo nồng độ canxi, acid uric hoặc các chất khác liên quan đến nguy cơ hình thành sỏi thận.
• Siêu âm: Sử dụng sóng âm để phát hiện vị trí và kích thước sỏi, đánh giá tình trạng của thận và đường tiết niệu.
• Chụp X-quang: Phương pháp này giúp xác định sỏi có thành phần canxi, thường được sử dụng để đánh giá kích thước và số lượng sỏi.
• CT scan: Chụp cắt lớp vi tính là công cụ chính xác nhất để phát hiện sỏi nhỏ hoặc nằm ở các vị trí khó quan sát bằng các phương pháp khác.

Những phương pháp chẩn đoán trên giúp phát hiện sỏi thận ở giai đoạn sớm, hỗ trợ điều trị kịp thời và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị sỏi thận

Nhận biết thời điểm cần can thiệp y tế là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng từ sỏi thận. Các trường hợp cần đến gặp bác sĩ bao gồm:

• Cơn đau dữ dội không thuyên giảm: Đau vùng thắt lưng hoặc bụng dưới, cơn đau kéo dài hoặc tăng lên, gây khó chịu và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày.
• Nước tiểu có màu bất thường: Xuất hiện máu trong nước tiểu, nước tiểu có màu hồng, đỏ hoặc nâu kèm theo mùi hôi khó chịu.
• Tiểu khó hoặc tiểu buốt: Sỏi làm tắc nghẽn đường tiết niệu gây khó khăn khi đi tiểu, cảm giác đau rát hoặc tiểu không hết.
• Sốt và ớn lạnh: Dấu hiệu nhiễm trùng liên quan đến sỏi thận, đặc biệt khi kèm theo tiểu buốt và nước tiểu đục.
• Không thể đi tiểu: Tắc nghẽn hoàn toàn trong đường tiết niệu, khiến nước tiểu không thể thoát ra, gây đau dữ dội và nguy hiểm đến tính mạng.
• Suy nhược cơ thể: Tình trạng mệt mỏi, chán ăn, kèm theo triệu chứng sưng phù hoặc đau tăng dần ở vùng thận.

Gặp bác sĩ sớm khi xuất hiện những dấu hiệu này sẽ giúp phát hiện và điều trị sỏi thận kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Phòng ngừa sỏi thận hiệu quả

Phòng bệnh luôn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe thận, giảm nguy cơ hình thành sỏi. Một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả bao gồm:

• Uống đủ nước mỗi ngày: Duy trì thói quen uống nhiều nước giúp làm loãng nồng độ chất khoáng trong nước tiểu, hạn chế hình thành sỏi.
• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế thực phẩm giàu canxi, oxalate và protein động vật. Tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt trong chế độ ăn hàng ngày.
• Kiểm soát lượng muối tiêu thụ: Ăn ít muối giúp giảm nguy cơ tích tụ canxi trong nước tiểu, một nguyên nhân chính hình thành sỏi.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, dẫn đến hình thành sỏi thận.
• Tăng cường vận động: Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện lưu thông máu và hỗ trợ chức năng thận hoạt động hiệu quả hơn.
• Tránh lạm dụng thuốc: Một số loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng lâu dài.
• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Thực hiện các xét nghiệm kiểm tra chức năng thận, đặc biệt với những người có tiền sử gia đình mắc bệnh sỏi thận.

Thực hiện những thói quen tốt trong cuộc sống giúp bạn duy trì sức khỏe thận, ngăn ngừa hiệu quả tình trạng sỏi thận và các bệnh lý liên quan.

Phương pháp điều trị sỏi thận

Việc điều trị sỏi thận phụ thuộc vào kích thước, vị trí của sỏi và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến giúp loại bỏ sỏi thận hiệu quả.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y được sử dụng để giảm triệu chứng, hỗ trợ đào thải sỏi hoặc điều trị các biến chứng liên quan đến sỏi thận.

• Thuốc giảm đau và kháng viêm: Các loại thuốc như ibuprofen, naproxen giúp giảm cơn đau do sỏi thận gây ra, đồng thời làm giảm viêm ở đường tiết niệu.
• Thuốc giãn cơ trơn: Tamsulosin là thuốc giúp thư giãn cơ trơn ở niệu quản, tạo điều kiện để sỏi di chuyển dễ dàng ra ngoài.
• Thuốc kiềm hóa nước tiểu: Kali citrate hỗ trợ kiềm hóa nước tiểu, làm tan sỏi uric và ngăn ngừa sỏi mới hình thành.
• Thuốc kháng sinh: Khi có nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê các loại kháng sinh như ciprofloxacin để kiểm soát tình trạng viêm nhiễm.

Can thiệp ngoại khoa

Khi sỏi lớn hoặc gây biến chứng nghiêm trọng, các phương pháp can thiệp ngoại khoa sẽ được áp dụng để loại bỏ sỏi.

• Tán sỏi ngoài cơ thể: Sử dụng sóng xung kích để phá vỡ sỏi thành các mảnh nhỏ, giúp chúng dễ dàng đào thải qua nước tiểu. Phương pháp này phù hợp với sỏi có kích thước vừa.
• Nội soi tán sỏi qua niệu quản: Bác sĩ sử dụng thiết bị nội soi đưa vào niệu quản để phá vỡ sỏi và lấy ra ngoài. Đây là phương pháp an toàn và hiệu quả với sỏi nằm ở niệu quản hoặc bàng quang.
• Phẫu thuật lấy sỏi: Khi sỏi quá lớn hoặc không thể xử lý bằng các phương pháp khác, phẫu thuật mở để lấy sỏi là lựa chọn cuối cùng.

Điều trị bằng Đông y

Phương pháp Đông y sử dụng các bài thuốc tự nhiên để hỗ trợ loại bỏ sỏi, cải thiện chức năng thận và ngăn ngừa sỏi tái phát.

• Bài thuốc lợi tiểu và thanh nhiệt: Sử dụng các loại thảo dược như râu ngô, kim tiền thảo giúp lợi tiểu, đào thải sỏi ra ngoài một cách tự nhiên.
• Thuốc bổ thận: Các vị thuốc như đỗ trọng, tục đoạn hỗ trợ tăng cường chức năng thận, giúp ngăn ngừa sự hình thành sỏi mới.
• Bài thuốc làm mềm sỏi: Dùng cỏ tranh hoặc diệp hạ châu để giảm kích thước sỏi, hỗ trợ quá trình tán và bài tiết sỏi qua đường nước tiểu.

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống

Một chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và phòng ngừa sỏi thận.

• Tăng cường uống nước: Giúp nước tiểu loãng hơn, ngăn ngừa sự kết tinh của các chất khoáng trong đường tiết niệu.
• Hạn chế thực phẩm chứa oxalate và purine: Giảm tiêu thụ các thực phẩm như trà đặc, thịt đỏ, nội tạng động vật để giảm nguy cơ hình thành sỏi.
• Duy trì vận động thường xuyên: Thúc đẩy tuần hoàn máu và chức năng thận, hỗ trợ quá trình đào thải sỏi hiệu quả hơn.

Với những tiến bộ trong y học hiện đại và các phương pháp truyền thống, việc điều trị sỏi thận đã trở nên dễ dàng hơn, giúp người bệnh nhanh chóng cải thiện sức khỏe và ngăn ngừa nguy cơ tái phát.