Viêm Amidan Cấp ở Trẻ Em: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm amidan cấp ở trẻ em là một bệnh lý phổ biến, thường xảy ra do nhiễm trùng vi khuẩn hoặc virus, gây sưng tấy và đau đớn tại amidan. Trẻ em có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ mắc phải tình trạng này, đặc biệt là trong các mùa chuyển mùa. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm amidan có thể dẫn đến các biến chứng như viêm tai giữa, viêm phổi hoặc apxe amidan. Việc nhận biết triệu chứng và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp là vô cùng quan trọng để giúp trẻ hồi phục nhanh chóng, tránh ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.

Định nghĩa và phân loại viêm amidan cấp ở trẻ em

Viêm amidan cấp ở trẻ em là một tình trạng viêm nhiễm cấp tính xảy ra ở amidan, hai cấu trúc nằm hai bên cổ họng có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn, virus. Khi trẻ bị viêm amidan cấp, amidan trở nên sưng, đỏ và có thể gây ra những triệu chứng khó chịu như đau họng, sốt cao. Viêm amidan có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là nhiễm virus hoặc vi khuẩn.

Phân loại viêm amidan cấp chủ yếu dựa trên nguyên nhân gây bệnh và mức độ ảnh hưởng. Viêm amidan do virus thường nhẹ hơn và có thể tự khỏi sau một thời gian, trong khi viêm amidan do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn, có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng hơn nếu không được điều trị đúng cách.

Một phân loại khác của viêm amidan cấp dựa trên tình trạng viêm của amidan: viêm amidan có mủ và viêm amidan không có mủ. Trong trường hợp có mủ, trẻ có thể gặp phải các vết loét nhỏ hoặc các vùng mủ tụ lại trên amidan, gây đau đớn và khó nuốt.

Triệu chứng của viêm amidan cấp ở trẻ em

Triệu chứng viêm amidan cấp ở trẻ em có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, những dấu hiệu phổ biến nhất thường bao gồm đau họng dữ dội, đặc biệt là khi nuốt, và sốt cao. Trẻ có thể cảm thấy khó chịu và mệt mỏi, kèm theo chán ăn và thở bằng miệng do viêm làm tắc nghẽn đường hô hấp.

Một triệu chứng dễ nhận thấy khác là sưng amidan, khiến trẻ cảm thấy cổ họng ngứa ngáy và khó chịu. Trong trường hợp viêm amidan do vi khuẩn, các vết mủ trắng có thể xuất hiện trên bề mặt amidan, làm tăng mức độ đau đớn và khó khăn khi nuốt.

Trẻ em bị viêm amidan cấp cũng có thể gặp các triệu chứng khác như ho, đau đầu, và thậm chí là khó thở nếu tình trạng viêm amidan nặng. Một số trẻ còn xuất hiện các dấu hiệu tiêu hóa như nôn mửa hoặc tiêu chảy. Khi viêm amidan cấp không được điều trị kịp thời, tình trạng có thể kéo dài và dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn như viêm tai giữa hoặc viêm phổi.

Nguyên nhân viêm amidan cấp ở trẻ em

Viêm amidan cấp ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó hai nguyên nhân chính là vi khuẩn và virus. Mỗi loại nguyên nhân lại có đặc điểm và mức độ ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe của trẻ. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây viêm amidan cấp:

• Vi khuẩn: Một trong những nguyên nhân chính gây viêm amidan cấp là nhiễm khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A. Vi khuẩn này có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, sưng amidan kèm theo mủ. Viêm amidan do vi khuẩn nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng như viêm tai giữa hoặc viêm phổi.

• Virus: Viêm amidan cấp do virus thường gặp hơn viêm do vi khuẩn và có xu hướng nhẹ hơn. Các virus gây bệnh thường gặp bao gồm virus cảm lạnh, cúm, hoặc virus Epstein-Barr. Viêm amidan do virus có thể kèm theo các triệu chứng cảm cúm như ho, sổ mũi và mệt mỏi, nhưng thường không cần điều trị kháng sinh.

• Tác nhân môi trường: Các yếu tố như ô nhiễm không khí, khói thuốc lá, hoặc thay đổi thời tiết đột ngột cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm amidan ở trẻ em. Những yếu tố này không trực tiếp gây bệnh, nhưng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến amidan dễ bị nhiễm trùng hơn.

• Nhiễm khuẩn hỗn hợp: Trong một số trường hợp, viêm amidan có thể do cả vi khuẩn và virus gây ra, khiến triệu chứng của bệnh trở nên phức tạp và khó chẩn đoán hơn.

Đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng trẻ em đặc biệt dễ bị mắc bệnh này. Các yếu tố sau đây làm tăng nguy cơ mắc viêm amidan cấp ở trẻ:

• Trẻ em dưới tuổi trưởng thành: Hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện, khiến cơ thể chưa đủ khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh như virus và vi khuẩn. Trẻ em từ ba đến mười tuổi là nhóm đối tượng thường xuyên mắc viêm amidan cấp, bởi lứa tuổi này thường tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm trong môi trường học đường.

• Trẻ có tiền sử mắc bệnh về đường hô hấp: Những trẻ đã từng mắc các bệnh về đường hô hấp như viêm mũi, viêm phế quản hoặc viêm xoang có nguy cơ cao bị viêm amidan cấp do amidan là phần của hệ thống miễn dịch hầu họng và dễ bị tổn thương trong những trường hợp viêm nhiễm.

• Trẻ sống trong môi trường đông người: Các trẻ em sống trong môi trường tập trung đông đúc, chẳng hạn như trường học, mẫu giáo, hoặc các trung tâm giữ trẻ, có nguy cơ mắc viêm amidan cấp cao hơn do vi khuẩn và virus dễ dàng lây lan từ trẻ này sang trẻ khác.

• Trẻ có hệ miễn dịch suy yếu: Những trẻ mắc các bệnh lý như dị ứng, thiếu hụt miễn dịch, hoặc đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch sẽ có khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh yếu hơn, từ đó dễ bị mắc viêm amidan cấp.

• Trẻ tiếp xúc với các yếu tố kích thích môi trường: Trẻ em sống trong môi trường có khói thuốc, bụi bẩn hoặc ô nhiễm không khí thường dễ bị mắc các bệnh về đường hô hấp, bao gồm viêm amidan cấp. Những yếu tố này có thể làm tăng khả năng viêm nhiễm ở amidan.

Biến chứng viêm amidan cấp ở trẻ em

Viêm amidan cấp ở trẻ em nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà bệnh có thể dẫn đến:

• Viêm tai giữa: Amidan và tai giữa có mối liên hệ mật thiết qua ống Eustachian. Khi amidan bị viêm, vi khuẩn hoặc virus có thể dễ dàng lây lan vào tai giữa, gây viêm tai giữa. Điều này có thể khiến trẻ cảm thấy đau tai, giảm thính lực, và trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến viêm tai mãn tính.

• Apxe amidan: Apxe amidan là tình trạng mủ tụ lại xung quanh amidan bị viêm. Đây là một biến chứng nặng có thể gây đau dữ dội, khó nuốt và thở, thậm chí có thể gây tắc nghẽn đường hô hấp nếu không điều trị kịp thời. Trẻ cần được can thiệp y tế khẩn cấp để xử lý apxe.

• Viêm phổi: Trong một số trường hợp, viêm amidan cấp do vi khuẩn có thể lan rộng xuống phổi, gây viêm phổi. Viêm phổi có thể là một tình trạng nguy hiểm, đe dọa tính mạng, khiến trẻ khó thở, ho dữ dội và sốt cao.

• Viêm cầu thận cấp: Đây là một biến chứng nghiêm trọng khác của viêm amidan do liên cầu khuẩn nhóm A. Viêm cầu thận cấp có thể gây tổn thương thận, dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như phù nề, tăng huyết áp và suy thận.

• Viêm khớp: Một số trẻ có thể phát triển các triệu chứng viêm khớp sau khi bị viêm amidan cấp, đặc biệt là khi viêm amidan do nhiễm liên cầu khuẩn. Viêm khớp có thể gây đau và sưng khớp, ảnh hưởng đến khả năng vận động của trẻ.

• Sốt cao kéo dài: Nếu viêm amidan cấp không được điều trị đúng cách, sốt có thể kéo dài và trở nên khó kiểm soát, gây suy kiệt sức khỏe của trẻ và ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể.

Chẩn đoán viêm amidan cấp ở trẻ em

Chẩn đoán viêm amidan cấp ở trẻ em dựa trên sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng. Việc chẩn đoán chính xác giúp đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và ngăn ngừa biến chứng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán viêm amidan cấp:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra cổ họng của trẻ để tìm kiếm các dấu hiệu viêm như sưng amidan, mủ hoặc vết loét. Các triệu chứng khác như sốt cao, đau họng và khó nuốt cũng sẽ được bác sĩ ghi nhận để hỗ trợ chẩn đoán.

• Xét nghiệm dịch họng: Để xác định nguyên nhân gây viêm amidan, bác sĩ có thể lấy mẫu dịch từ cổ họng của trẻ để xét nghiệm. Nếu có sự hiện diện của liên cầu khuẩn nhóm A, bác sĩ có thể kết luận viêm amidan do vi khuẩn. Xét nghiệm này rất quan trọng trong việc phân biệt giữa viêm amidan do virus và do vi khuẩn.

• Xét nghiệm máu: Đối với những trường hợp viêm amidan nghiêm trọng hoặc kéo dài, xét nghiệm máu có thể giúp xác định mức độ viêm nhiễm trong cơ thể. Các chỉ số như số lượng bạch cầu hoặc C-reactive protein (CRP) có thể giúp đánh giá mức độ nhiễm trùng và hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định điều trị.

• Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp, nếu bác sĩ nghi ngờ có biến chứng như apxe amidan hoặc viêm tai giữa, trẻ có thể cần chụp X-quang hoặc siêu âm để xác định tình trạng tổn thương hoặc mủ tụ lại.

• Test nhanh: Đối với viêm amidan do liên cầu khuẩn, bác sĩ có thể thực hiện một xét nghiệm nhanh để xác định sự hiện diện của vi khuẩn. Phương pháp này cho kết quả trong thời gian ngắn và giúp bác sĩ quyết định liệu có cần dùng kháng sinh hay không.

Chẩn đoán chính xác giúp đưa ra phương án điều trị đúng đắn, bảo vệ sức khỏe của trẻ và ngăn ngừa những biến chứng không mong muốn.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những tình huống mà cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay lập tức:

• Trẻ bị sốt cao không giảm: Nếu trẻ bị sốt cao kéo dài trên hai ngày hoặc sốt không giảm dù đã dùng thuốc hạ sốt, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định nguyên nhân và có biện pháp điều trị phù hợp.

• Khó thở hoặc thở khò khè: Nếu viêm amidan cấp gây tắc nghẽn đường thở hoặc khiến trẻ thở khò khè, khó khăn khi hít thở, đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng bệnh có thể đang gây ra biến chứng nghiêm trọng. Trẻ cần được khám và điều trị khẩn cấp.

• Đau họng nghiêm trọng: Nếu trẻ cảm thấy đau họng dữ dội, không thể nuốt hoặc mở miệng, kèm theo tình trạng sưng amidan, đây là dấu hiệu của viêm amidan cấp nặng, có thể là do vi khuẩn hoặc apxe amidan.

• Trẻ khó ăn uống hoặc bỏ ăn: Khi trẻ bị viêm amidan cấp, nếu tình trạng đau họng nghiêm trọng đến mức không thể ăn hoặc uống, việc giữ nước và dinh dưỡng là rất quan trọng. Nếu trẻ không thể ăn hoặc uống trong một thời gian dài, cần tìm sự hỗ trợ y tế ngay.

• Trẻ có biểu hiện mệt mỏi, uể oải: Khi trẻ cảm thấy mệt mỏi bất thường hoặc không hoạt động như bình thường, có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng hoặc biến chứng viêm amidan. Nếu triệu chứng này kéo dài, nên gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị.

• Trẻ có triệu chứng đau tai hoặc viêm tai giữa: Nếu viêm amidan cấp dẫn đến viêm tai giữa hoặc trẻ có cảm giác đau tai kèm theo triệu chứng viêm amidan, cần đưa trẻ đến bác sĩ để được điều trị kịp thời, tránh viêm nhiễm lan rộng.

Phòng ngừa viêm amidan cấp ở trẻ em

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa viêm amidan cấp, nhưng có một số biện pháp giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cho trẻ. Dưới đây là các cách phòng ngừa hiệu quả:

• Giữ vệ sinh tay cho trẻ: Viêm amidan cấp thường lây lan qua tiếp xúc với dịch tiết từ người bệnh. Việc rửa tay thường xuyên và đúng cách sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm vi khuẩn và virus gây viêm amidan.

• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Khi có trẻ hoặc người thân trong gia đình bị viêm amidan cấp, nên hạn chế tiếp xúc với người bệnh để giảm nguy cơ lây nhiễm cho trẻ. Đặc biệt trong môi trường trường học hoặc nơi công cộng, cần nhắc nhở trẻ giữ khoảng cách với những người có triệu chứng bệnh.

• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ: Đảm bảo trẻ có một chế độ ăn uống lành mạnh, đủ chất dinh dưỡng và vitamin để tăng cường hệ miễn dịch. Các thực phẩm giàu vitamin C như trái cây họ cam quýt, rau xanh, hoặc thực phẩm bổ sung vitamin có thể giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng hiệu quả hơn.

• Giữ ấm cơ thể cho trẻ: Khi thời tiết chuyển lạnh, đặc biệt là trong mùa đông, trẻ em dễ mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp. Cần giữ ấm cơ thể cho trẻ, đặc biệt là vùng cổ và ngực, để tránh cảm lạnh và các bệnh lý liên quan.

• Hạn chế khói thuốc và ô nhiễm môi trường: Trẻ em sống trong môi trường có khói thuốc lá hoặc ô nhiễm không khí có nguy cơ mắc bệnh hô hấp cao hơn, bao gồm cả viêm amidan cấp. Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố này giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ.

• Tiêm phòng đầy đủ: Một số loại virus gây viêm amidan cấp có thể được phòng ngừa qua việc tiêm vaccine. Tiêm phòng cúm hàng năm là một biện pháp hữu ích để bảo vệ trẻ khỏi các bệnh do virus, bao gồm cả viêm amidan.

• Giữ cho không gian sống thông thoáng: Các khu vực sống của trẻ cần được vệ sinh sạch sẽ và thông gió tốt để giảm thiểu các tác nhân gây viêm nhiễm. Đảm bảo không khí trong nhà luôn trong lành và không có mùi hôi hoặc bụi bẩn.

Phương pháp điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em

Điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, tình trạng lâm sàng và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ được bác sĩ đưa ra sau khi chẩn đoán chính xác nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của bệnh.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Trong trường hợp viêm amidan cấp do vi khuẩn, việc sử dụng thuốc kháng sinh là cần thiết để ngăn ngừa biến chứng và giúp trẻ phục hồi nhanh chóng. Dưới đây là một số thuốc Tây y thường được bác sĩ chỉ định:

• Kháng sinh: Khi viêm amidan cấp do vi khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn liên cầu khuẩn nhóm A, thuốc kháng sinh là phương pháp điều trị chính. Các loại thuốc kháng sinh phổ biến bao gồm:
  • Amoxicillin: Thuốc này thường được dùng để điều trị viêm amidan do vi khuẩn liên cầu, với liều lượng tùy thuộc vào độ tuổi và cân nặng của trẻ.
  • Penicillin V: Đây là thuốc kháng sinh thường dùng trong trường hợp viêm amidan do liên cầu khuẩn, có tác dụng hiệu quả trong việc giảm viêm và ngừng lây nhiễm.
  • Cephalexin: Thuốc này cũng được sử dụng khi trẻ bị viêm amidan do vi khuẩn, đặc biệt là khi trẻ có phản ứng dị ứng với penicillin.
• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các loại thuốc này giúp giảm bớt các triệu chứng khó chịu như sốt và đau họng, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn trong suốt quá trình điều trị. Một số thuốc thường dùng gồm:
  • Paracetamol: Thuốc giảm đau phổ biến giúp hạ sốt hiệu quả, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.
  • Ibuprofen: Ngoài tác dụng giảm đau, ibuprofen cũng giúp giảm viêm, có thể được chỉ định cho trẻ khi viêm amidan gây sưng amidan và đau họng nặng.

Điều trị bằng phương pháp tự nhiên và hỗ trợ

Bên cạnh việc dùng thuốc Tây y, các biện pháp hỗ trợ có thể giúp giảm các triệu chứng và tăng tốc quá trình hồi phục của trẻ.

• Súc miệng bằng nước muối ấm: Đây là một phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả trong việc làm dịu cơn đau họng và giảm sưng. Trẻ có thể súc miệng với nước muối ấm từ hai đến ba lần mỗi ngày để giảm viêm và loại bỏ vi khuẩn ở khu vực họng.

• Uống nhiều nước và chất lỏng: Việc cung cấp đủ nước giúp làm dịu cổ họng và ngăn ngừa tình trạng mất nước do sốt cao. Nước ấm hoặc các loại nước ép trái cây là sự lựa chọn tốt để giảm đau họng và bổ sung vitamin cho trẻ.

• Dinh dưỡng hợp lý: Cung cấp thực phẩm mềm và dễ nuốt sẽ giúp trẻ ăn uống thoải mái hơn khi viêm amidan gây đau họng. Những thực phẩm như cháo, súp, hoặc sữa ấm có thể dễ dàng tiêu hóa và không gây kích thích cho cổ họng.

Điều trị bằng thuốc Đông y

Một số phương pháp Đông y cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ điều trị viêm amidan cấp, đặc biệt trong trường hợp bệnh kéo dài hoặc khi trẻ gặp phản ứng phụ với thuốc Tây y.

• Châm cứu và xoa bóp: Phương pháp này có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau và giảm viêm ở vùng họng. Một số điểm huyệt như “Khu du” (C7) và “Thái xung” (Gan 3) thường được sử dụng để giảm triệu chứng viêm.

• Sử dụng thảo dược: Một số bài thuốc Đông y sử dụng các thảo dược có tính kháng viêm và giải độc, như Xuyên khung, Cát cánh, và Mạch môn. Những thảo dược này có thể giúp giảm sưng amidan, làm dịu cổ họng và tăng cường miễn dịch cho trẻ.

Khi nào cần can thiệp y tế khẩn cấp

Trong một số trường hợp, viêm amidan cấp có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, và khi đó trẻ cần được can thiệp y tế khẩn cấp. Nếu tình trạng viêm amidan kèm theo các triệu chứng như khó thở, đau tai nặng, hoặc có mủ tụ lại trên amidan gây tắc nghẽn, phụ huynh cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để xử lý kịp thời.

Phương pháp điều trị viêm amidan cấp ở trẻ em có thể bao gồm thuốc Tây y, các biện pháp hỗ trợ tại nhà, và trong một số trường hợp, sử dụng phương pháp Đông y. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là yếu tố quan trọng giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.