Tổ Đỉa
Tổ đỉa là một trong những bệnh viêm da đặc biệt với các triệu chứng như ngứa ngáy, xuất hiện mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Bệnh không lây nhiễm từ người này sang người khác mà thường lan sang vùng da lành trong cơ thể, sẽ dần biến mất sau 3-4 tuần nếu điều trị đúng phương pháp.
Bệnh tổ đỉa là gì?
Tổ đỉa trong tiếng Anh là Dyshidrosis. Đây là thuật ngữ y học dùng để chỉ một tình trạng viêm da đặc biệt với các mụn nước có đường kính từ 1-2mm mọc rải rác hoặc xuất hiện thành từng đám lớn ở lòng bàn tay, bàn chân. Những nốt mụn tổ đỉa luôn mọc sâu dưới da, tổn tại trong khoảng 3 tuần và gây ngứa ngáy khó chịu cho người bệnh.
Theo một số báo cáo y tế, tỷ lệ nữ giới bị tổ đỉa “làm phiền” thường cao gấp đôi nam giới. Trong đó, hơn 50% số người mắc phải bệnh lý da liễu này đang bị viêm da cơ địa.
Căn cứ vào mức độ tổn thương của bệnh, y học hiện đại chia bệnh tổ đỉa thành 4 thể như sau:
- Tổ đỉa thể đơn giản: Là tình trạng phổ biến nhất, chỉ gây ra những tổn thương ở mức độ nhẹ cho da.
- Tổ đỉa bội nhiễm: Còn được gọi là thể bệnh nhiễm khuẩn khi các triệu chứng của bệnh tương tự như thể giản đơn. Song lúc này đã có sự xâm nhập của vi khuẩn vào sâu trong da gây nên chứng bội nhiễm, các mụn mủ hình thành.
- Tổ đỉa thể bọng nước: Khi người bệnh không chăm sóc vùng da bị tổn thương do mụn tổ đỉa kỹ lưỡng, thường xuyên để da tiếp xúc với hóa chất sẽ khiến cho các bọng nước ngày một to lên.
- Tổ đỉa thể khô: Đây là thể bệnh tương đối đặc biệt. Những vùng da hầu như không xuất hiện mụn nước mà chỉ bị đỏ rát, có dấu hiệu bong tróc da.
Nguyên nhân gây bệnh tổ đỉa
Cho đến nay, y học hiện đại vẫn chưa xác định chính xác nguyên nhân bệnh tổ đỉa ở tay, chân. Tuy nhiên, các bác sĩ cho rằng nguyên nhân chủ yếu khiến bệnh lý này có thể liên quan đến:
- Dị ứng: Đối tượng sở hữu làn da nhạy cảm, thường xuyên bị dị ứng với các loại sữa tắm, xà phòng, dung dịch vệ sinh… cũng rất dễ bị tổ đỉa.
- Yếu tố di truyền: Những người có người thân (ông bà, bố mẹ) từng bị tổ đỉa thì nguy cơ mắc bệnh cũng cao hơn. Nhiều thống kê của y học còn cho rằng có hơn 50% số ca bệnh tổ đỉa có liên quan đến di truyền.
- Nhiễm khuẩn: Môi trường sống bị ô nhiễm kéo dài, chất lượng nguồn nước không đảm bảo, người bệnh thường xuyên phải làm việc trong môi trường không sạch sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn. Khi đó, các vi khuẩn có hại từ chính môi trường sẽ xâm nhập vào da, nhanh chóng phát triển và tạo nên nhiều nốt mụn tổ đỉa.
- Tác dụng phụ của thuốc: Trong trường hợp bệnh nhân quá lạm dụng thuốc, thường xuyên sử dụng những loại mỹ phẩm kém chất lượng sẽ vô tình làm suy giảm chức năng da, làm mất đi lớp dầu tự nhiên trên da. Đây cũng chính là nguyên nhân chủ yếu tạo điều kiện cho các loại vi khuẩn xâm nhập và gây hại.
- Suy giảm sức đề kháng: Những bệnh nhân đang mắc phải các bệnh mãn tính làm hệ miễn dịch suy giảm đáng kể. Điều này khiến họ bị hạn chế khả năng chống chọi bệnh tật, “mở đường” cho các vi khuẩn gây bệnh tấn công. Những bệnh lý gây suy giảm miễn dịch phổ biến là tiểu đường, bệnh gan,…
- Tâm lý căng thẳng, stress kéo dài: Nếu người bệnh luôn duy trì trạng thái căng thẳng, tâm lý không thoải mái kéo dài sẽ khiến sức đề kháng suy giảm nghiêm trọng. Đây là yếu tố thuận lợi cho sự tấn công của các loại vi khuẩn qua da.
- Một số nguyên nhân khác: Bên cạnh những yếu tố trên, việc bị chàm cơ địa, nhiễm nấm, nhiễm chất độc từ một số kim loại… cũng có thể là nguyên nhân gây tổ đỉa.
Các triệu chứng bệnh tổ đỉa phổ biến nhất
Tổ đỉa thường xuất hiện theo đợt và kéo dài trong khoảng 3 tuần. Khi bệnh khởi phát, trước hết người bệnh sẽ nhận thấy những bất thường trên da nhưng nổi mụn nước, ngứa ngáy,… chúng được xem là triệu chứng điển hình của bệnh tổ đỉa chân, tay,…
Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp phải những triệu chứng như dưới đây:
- Mụn tổ đỉa nổi ở lòng bàn tay, bàn chân: Ở lòng bàn tay, lòng bàn tay, ngón tay, ngón chân của người bệnh sẽ xuất hiện các mụn nước li ti. Chúng ăn sâu vào da, khi sờ vào sẽ thấy cứng và dày. Một số trường hợp khác, bệnh nhân bị mụn tổ đỉa ở môi, chúng sẽ liên kết lại với nhau và tạo thành bọng nước.
- Nhiễm khuẩn: Mụn tổ đỉa sưng to, có màu đỏ rồi dần dần chuyển sang màu đục. Kèm theo đó bệnh nhân có thể bị sưng hạch bạch huyết, sốt kéo dài.
- Ngứa ngáy tại vùng da tổn thương: Ban đầu người bệnh sẽ bị ngứa ngáy khó chịu, sau đó càng gãi sẽ càng ngứa, thậm chí cơn ngứa rất khó dứt. Các vết thương do hành động gãy có thể khiến vết thương sưng tấy, nóng rát và tổn thương thêm trầm trọng hơn.
- Da khô, đóng vảy: Khi các mụn nước xẹp xuống, phần da bên ngoài của chúng dần khô lại và đóng vảy. Lớp vảy này có thể bong tróc nhưng đôi khi lại hình thành nên lớp sừng dày rất mất thẩm mỹ.
- Móng tay, móng chân bị biến dạng: Tình trạng này thường xảy ra ở các bệnh nhân bị tổ đỉa nặng. Bệnh khiến cho móng tay, móng chân của người bệnh tổn thương, do các hạch bạch huyết phù nề nên dễ gây ra sự biến dạng của móng tay, móng chân theo thời gian.
Đặc biệt, mỗi người cần theo dõi cơ thể và phát hiện sớm các triệu chứng khi bệnh tiến triển nặng như:
- Các nốt mụn tổ đỉa ngày càng xuất hiện dày đặc.
- Hạch bạch huyết bị sưng tấy, tình trạng sốt cao kéo dài trong nhiều ngày.
- Cảm giác ngứa ngáy khó chịu cực độ, triệu chứng ngứa ngáy không có dấu hiệu thuyên giảm.
Nếu nhận thấy mình đang gặp phải các triệu chứng kể trên, người bệnh nên chủ động tìm gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị sớm. Bởi đây có thể là những triệu chứng quá phát của bệnh, dễ dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khó lường.
Tổ đỉa có nguy hiểm không? Có lây không?
Như đã nói ở trên, tổ đỉa không nguy hiểm, không lây từ người sang người. Tuy nhiên, đây là tình trạng viêm da đặc biệt luôn tái phát và khiến bệnh nhân ngứa ngáy khó chịu.
Tình trạng đó kéo dài gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, giấc ngủ cũng như đời sống sinh hoạt thường ngày của bệnh nhân. Thậm chí, nhiều trường hợp bệnh nhân vì quá ngứa ngáy mà phát sinh hành động gãi, chà xát mạnh trên da nhưng không có biện pháp chăm sóc đúng cách. Khi đó, người bệnh có thể sẽ phải đối mặt với những nguy cơ sau:
- Nhiễm trùng: Tổ đỉa bệnh học gây ra các nốt mụn nằm sâu dưới lớp biểu bì. Tuy chúng khó vỡ nhưng nếu chà xát, cố tình làm vỡ mụn nước có thể khiến dịch bên trong rò rỉ, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Tình trạng nhiễm trùng có thể gây sưng đau, nóng rát, khi không được can thiệp kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm hơn.
- Móng chân, móng tay biến dạng: Các mụn nước ở ngón tay, ngón chân sẽ làm móng bị nứt nẻ, biến dạng gây mất thẩm mỹ.
- Hạn chế khả năng di chuyển: Những mụn nước này cũng cản trở khá nhiều tới khả năng vận động của bệnh nhân. Thậm chí, nếu người bệnh đi lại nhiều có thể khiến các mụn nước vỡ ra, gây nhiễm khuẩn…
- Gây ra tâm lý mất tự tin: Khi những nốt mụn của bệnh xuất hiện thành cụm sần sùi, bong tróc gây mất thẩm mỹ. Tình trạng này khiến người bệnh e ngại, tự ti lảng tránh trong giao tiếp. Nếu không được chữa trị sớm sẽ cản trở không nhỏ tới sinh hoạt, cuộc sống của người bệnh.
Chẩn đoán bệnh ngoài da tổ đỉa
Đa số các trường hợp bị tổ đỉa đều được chẩn đoán sau khi bác sĩ thăm khám ngoài da. Cho đến nay chưa có một xét nghiệm nào giúp chẩn đoán chính xác căn bệnh này. Trong một số trường hợp bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện xét nghiệm nhưng chỉ để loại trừ vấn đề da liễu có dấu hiệu tương tự tổ đỉa.
Do vậy, để được chẩn đoán chính xác bệnh ngoài da tổ đỉa người bệnh nên tìm gặp bác sĩ chuyên khoa da liễu. Tránh trường hợp vì chủ quan hoặc nhầm lẫn dấu hiệu của bệnh với những bệnh lý khác mà gây hại cho sức khỏe.
Bệnh tổ đỉa và cách chữa trị tận gốc
Cho đến nay, tổ đỉa trên da không còn là bệnh hiếm gặp. Để ngăn chặn nguy cơ bội nhiễm và những biến chứng khác, bệnh nhân cần sớm tìm gặp bác sĩ chuyên khoa. Nếu áp dụng biện pháp điều trị đúng cách, các triệu chứng của bệnh sẽ nhanh chóng thuyên giảm chỉ sau 3-4 tuần.
Với bệnh tổ đỉa, người bệnh có thể áp dụng nhiều biện pháp điều trị khác nhau từ dân gian, Tây y và Đông y. Căn cứ vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, cơ địa mà mỗi người có thể lựa chọn hình thức điều trị thích hợp.
Sử dụng mẹo dân gian trị tổ đỉa tại nhà
Dùng các dược liệu dân gian là biện pháp an toàn được rất nhiều người áp dụng. Bởi lẽ chúng không chỉ giúp loại bỏ mụn nước, hỗ trợ làm lành các tổn thương do bệnh mà còn hỗ trợ làm đẹp da, tăng độ đàn hồi cho làn da.
Các mẹo dân gian thường được ông cha ta sử dụng trong điều trị tổ đỉa gồm:
Bài thuốc từ lá lốt
Theo dân gian, lá lốt có đặc tính là kháng viêm, kháng khuẩn, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề về viêm da, tổ đỉa, chàm cơ địa,… Riêng với bệnh tổ đỉa trên da, nguyên liệu này có tác dụng phục hồi tổn thương, nhanh chóng loại bỏ cảm giác ngứa ngáy và ngăn chặn tình trạng khô ráp, phồng rộp.
- Chuẩn bị: 30g lá lốt tươi đã rửa sạch.
- Cách thực hiện: Đem lá lốt giã nát hoặc xay nhuyễn rồi vắt lấy nước uống 3 lần/ngày. Phần bã còn lại tận dụng nấu cùng nước sôi rồi dùng để ngâm vùng da bị bệnh trong 15 phút.
Bài thuốc từ củ tỏi
Trong quan điểm của y học cổ truyền, tỏi là nguyên liệu có vị cay, tính ôn, tác dụng chính là giải độc, sát trùng, hỗ trợ điều trị khí hư, tiêu nhọt,… Do vậy, dân gian thường sử dụng tỏi để chữa trị tình trạng ngứa ngáy, viêm nhiễm do bệnh tổ đỉa.
- Chuẩn bị: 2 củ tỏi, 300ml rượu gạo.
- Cách thực hiện: Tỏi đem bóc hết vỏ rồi ngâm cùng rượu trong vòng 1 tuần. Khi tỏi đã tiết hết các tinh chất ra rượu có thể dùng rượu tỏi thoa lên vùng da bị tổ đỉa. Chờ khoảng 10 phút và đi rửa lại với nước sạch.
Bài thuốc từ rau răm
Dân gian cho rằng, rau răm là thảo dược có tính ấm, tác dụng chính là tán hàn, tiêu thực, sát trùng, trừ thấp,… Do vậy loại rau này thường được sử dụng trong điều trị bệnh về xương khớp, da liễu mà điển hình là tổ đỉa.
- Chuẩn bị: 50g rau răm, chút muối hạt.
- Cách thực hiện: Rau răm đem rửa sạch rồi giã nát cùng ½ thìa muối trắng. Hỗn hợp thu được dùng để chà xát trực tiếp lên vùng da bị tổn thương do tổ đỉa. Mỗi ngày làm như vậy 2 lần tình trạng bệnh sẽ nhanh chóng thuyên giảm.
Mặc dù các biện pháp dân gian được đánh giá là an toàn, lành tính nhưng chỉ phù hợp với trường hợp bệnh nhẹ. Nếu bệnh đã diễn biến nặng, phát triển thành mãn tính thì việc sử dụng bài thuốc dân gian chỉ đem lại tác dụng tạm thời, không thể trị tận gốc bệnh.
Điều trị bằng thuốc Tây
Rất nhiều trường hợp khi mắc bệnh lý da liễu này thường thắc mắc: “Bị tổ đỉa phải làm sao”. Thực tế, bên cạnh những bài thuốc dân gian kể trên bệnh nhân cũng có thể tham khảo sử dụng thuốc Tây y. Thông qua thăm khám triệu chứng lâm sàng, kiểm tra cơ địa bệnh nhân, bác sĩ sẽ có chỉ định phù hợp.
Các loại thuốc thường được kê đơn cho bệnh nhân tổ đỉa gồm:
- Thuốc Corticosteroid: Thường là thuốc trị tổ đỉa dạng bôi ngoài giúp loại bỏ các mụn nước do bệnh gây nên.
- Các loại thuốc chống dị ứng: Ngăn chặn và đẩy lùi nguyên nhân gây tổ đỉa.
- Nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn chuyên dụng: Dùng để lau rửa vùng da tổn thương, ngăn không cho bệnh lây lan sang các vùng da lành.
- Triamcinolone: Là thuốc tiêm thông dụng trong điều trị tổ đỉa, thường được tiêm trực tiếp vào vùng tổn thương nhằm hàn gắn làn da từ sâu bên trong, nhanh chóng loại bỏ nguyên nhân gây bệnh.
- Nhóm thuốc chống nhiễm khuẩn: Ức chế hoạt động của vi khuẩn gây bệnh, nhất là khi các mụn nước bị vỡ và chảy dịch.
Những loại thuốc phía trên chỉ mang tính chất tham khảo, vì đơn thuốc cụ thể sẽ được bác sĩ kê đơn theo cơ địa, tình trạng bệnh ở mỗi người. Bệnh nhân tuyệt đối không nên tự ý mua và sử dụng tại nhà, tránh gặp phải những biến chứng nguy hiểm.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên sử dụng thuốc theo đúng liệu trình, liều lượng của bác sĩ. Tránh trường hợp lạm dụng hoặc tự ý tăng giảm liều dùng vò dễ gây ra tình trạng kháng thuốc, nhờn thuốc, gây nhiều khó khăn cho việc điều trị dứt điểm.
Tổ đỉa nên ăn gì và kiêng gì?
Quá trình bổ sung thực phẩm vào các bữa ăn hằng ngày không chỉ cung cấp dưỡng chất cho hoạt động sống mà còn giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ hiệu quả việc điều trị bệnh. Thậm chí, nếu người bệnh ăn uống khoa học, các triệu chứng của bệnh còn thuyên giảm đáng kể.
Dưới đây là danh sách các thực phẩm bệnh nhân tổ đỉa nên ăn và nên kiêng:
Các thực phẩm nên tăng cường
Để loại bỏ triệu chứng bệnh, hạn chế các tổn thương và ngăn ngừa bệnh lây lan, người bệnh nên tăng cường những thực phẩm sau:
- Rau xanh, trái cây tươi: Đu đủ, khoai lang, chuối, bơ, bí,… là những thực phẩm giúp giảm bớt cảm giác ngứa rát, rút ngắn thời gian điều trị bệnh.
- Thực phẩm giàu kẽm: Nâng cao miễn dịch, tham gia vào quá trình tái tạo các tế bào mô, nhanh chóng hàn gắn các tổn thương của bệnh. Thực phẩm giàu kẽm gồm các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, súp lơ,…
- Các loại thức ăn có men vi sinh: Là những thực phẩm tham gia trực tiếp vào hoạt động đào thải histamin có trong thức ăn, nhờ vậy ngăn chặn hiệu quả nhiều vấn đề da liễu, trong đó có tổ đỉa.
Các thực phẩm nên hạn chế
Bên cạnh những thực phẩm nên bổ sung, người bệnh cũng nên hạn chế nhóm các thực phẩm sau:
- Thực phẩm có mùi tanh: Tôm, cá, cua, trứng,…
- Thịt chó: Do đây là loại thịt chứa hàm lượng dinh dưỡng lớn, có thể gây kích thích hệ miễn dịch của cơ thể.
- Thịt gà, da gà: Có thể kích thích hệ miễn dịch khiến người bệnh mẩn đỏ toàn thân.
- Đậu nành: Dễ gây những phản ứng ngoài da nhất là những người cơ địa dễ dị ứng.
- Đồ ăn cay nóng: Dễ gây nóng trong và hình thành các phản ứng viêm.
Biện pháp phòng tránh hiệu quả
Tổ đỉa là vấn đề da liễu rất dễ tái phát nhiều lần nếu không có biện pháp can thiệp phù hợp. Để tránh bị căn bệnh này “làm phiền”, người bệnh nên thực hiện các biện pháp sau:
- Luôn giữ gìn cơ thể sạch sẽ, nhất là lòng bàn tay, lòng bàn chân. Tốt nhất nên thường xuyên tắm rửa bằng xà phòng diệt khuẩn được chứng nhận an toàn cho da, hạn chế dùng các loại xà phòng chứa chất tẩy rửa.
- Không tiếp xúc với các yếu tố gây kích thích như lông động vật, phấn hoa, bụi bẩn… Đây là những dị nguyên có thể gây khởi phát bệnh tổ đỉa.
- Thường xuyên lau dọn nhà cửa, không để chó mèo ngủ chung giường.
- Nếu làm việc trong môi trường chứa hóa chất độc hại cần tuyệt đối cẩn trọng, sử dụng đầy đủ các dụng cụ bảo hộ để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
- Xây dựng lối sống sinh hoạt khoa học, ăn uống đủ chất để cơ thể khỏe mạnh và nâng cao chức năng miễn dịch.
- Chủ động gặp bác sĩ, người có kiến thức chuyên môn khi làn da xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ của bệnh.
Tổ đỉa là tình trạng da liễu hoàn toàn có thể được chữa trị nếu phát hiện sớm và tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ. Cũng chính vì vậy, ngay khi bệnh có những biểu hiện ban đầu, người bệnh nên đến cơ sở chuyên khoa để thăm khám và nhận tư vấn từ bác sĩ. Tuyệt đối không vì chủ quan mà để bệnh tiến triển nặng hơn, cản trở quá trình điều trị sau này.