Viêm amidan ở trẻ em: Nguyên nhân, Triệu chứng và Điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm amidan ở trẻ em là bệnh lý phổ biến gây đau họng, sốt, và khó nuốt, thường gặp vào mùa lạnh hoặc khi hệ miễn dịch của trẻ yếu. Đây là tình trạng viêm nhiễm tại các hạch lympho ở vùng họng, có thể do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Viêm amidan nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa, viêm phổi, hoặc thậm chí nhiễm trùng máu. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa viêm amidan ở trẻ em, giúp phụ huynh hiểu rõ hơn về bệnh và các biện pháp cần thiết để bảo vệ sức khỏe của con em mình.

Định nghĩa và phân loại viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan ở trẻ em là tình trạng viêm nhiễm xảy ra tại hai hạch lympho ở vùng họng, gọi là amidan, có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, khi viêm amidan xảy ra, các amidan có thể sưng to, đỏ, đau và làm cản trở việc ăn uống cũng như sinh hoạt của trẻ. Bệnh có thể do virus hoặc vi khuẩn gây ra, tùy thuộc vào nguyên nhân, viêm amidan có thể được phân thành hai dạng chính: viêm amidan cấp tính và viêm amidan mạn tính.

• Viêm amidan cấp tính: Là dạng viêm amidan thường gặp nhất, xảy ra đột ngột với các triệu chứng rõ rệt như đau họng, sốt cao và khó nuốt. Đây là giai đoạn khi viêm amidan do nhiễm trùng gây ra, và thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần.
• Viêm amidan mạn tính: Xảy ra khi viêm amidan tái phát nhiều lần trong một thời gian dài, khiến amidan luôn ở trạng thái viêm nhiễm, sưng tấy. Các triệu chứng có thể mơ hồ hơn, nhưng thường xuyên tái phát và kéo dài.

Viêm amidan ở trẻ em là bệnh lý có thể điều trị được, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Triệu chứng viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan ở trẻ em có thể có những triệu chứng rõ rệt hoặc mơ hồ tùy vào mức độ và nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp mà các bậc phụ huynh cần chú ý:

• Đau họng và khó nuốt: Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất khi trẻ bị viêm amidan. Trẻ có thể cảm thấy đau khi nuốt thức ăn, nước uống hoặc thậm chí khi nói chuyện.
• Sốt cao: Sốt là phản ứng của cơ thể khi bị nhiễm trùng. Trẻ có thể bị sốt từ nhẹ đến cao, kèm theo cảm giác lạnh run và mệt mỏi.
• Sưng amidan và đỏ: Khi nhìn vào cổ họng, amidan có thể xuất hiện màu đỏ và sưng to, đôi khi có mủ hoặc bựa trắng trên bề mặt amidan.
• Khó thở hoặc ngáy khi ngủ: Khi amidan sưng to, chúng có thể gây tắc nghẽn đường thở, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc thở, đặc biệt là khi ngủ.
• Đau tai và hôi miệng: Trẻ có thể cảm thấy đau ở tai do sự lan tỏa của cơn đau từ vùng họng. Đồng thời, hơi thở có thể có mùi hôi do vi khuẩn phát triển trong amidan bị viêm.
• Mệt mỏi và chán ăn: Trẻ thường cảm thấy mệt mỏi, lười ăn hoặc uống vì cảm giác khó chịu trong họng.

Ngoài các triệu chứng chính, trẻ có thể có các dấu hiệu kèm theo như ho, nghẹt mũi, hoặc buồn nôn, đặc biệt khi bị viêm amidan do virus. Viêm amidan ở trẻ em cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Các yếu tố chính bao gồm:

• Nhiễm virus: Viêm amidan do virus là nguyên nhân chủ yếu gây ra viêm amidan ở trẻ em. Các loại virus thường gặp như virus cúm, virus cảm lạnh, hay virus Adenovirus có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp và gây viêm nhiễm tại amidan.
• Nhiễm khuẩn: Vi khuẩn, đặc biệt là Streptococcus nhóm A, là tác nhân chính gây ra viêm amidan cấp tính ở trẻ em. Nhiễm khuẩn có thể dẫn đến những biểu hiện nghiêm trọng hơn, như sốt cao, đau họng dữ dội và có mủ ở amidan.
• Môi trường ô nhiễm: Trẻ em sống trong môi trường ô nhiễm, có không khí khô hoặc bụi bẩn dễ bị nhiễm trùng họng, trong đó có viêm amidan.
• Sức đề kháng yếu: Trẻ có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện hoặc có sức đề kháng yếu dễ mắc phải các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, bao gồm viêm amidan.
• Tiếp xúc với người bệnh: Viêm amidan dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với người nhiễm bệnh. Trẻ em thường xuyên tiếp xúc với các bạn học hay người thân trong gia đình có thể dễ bị mắc bệnh nếu không có biện pháp phòng ngừa.

Đối tượng dễ mắc viêm amidan

Mặc dù viêm amidan có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, tuy nhiên, một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn:

• Trẻ em dưới năm tuổi: Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, vì vậy dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, bao gồm viêm amidan. Trẻ em trong độ tuổi này có khả năng tiếp xúc cao với các yếu tố gây bệnh từ bạn bè, gia đình hoặc môi trường.
• Trẻ có tiền sử viêm amidan tái phát: Những trẻ em đã từng mắc viêm amidan nhiều lần có nguy cơ cao tái phát bệnh. Viêm amidan mạn tính có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của trẻ.
• Trẻ sống trong môi trường đông người: Những trẻ em học ở trường lớp đông học sinh hoặc sinh hoạt tại các nơi công cộng dễ bị nhiễm vi khuẩn và virus do sự lây lan nhanh chóng từ người này sang người khác.
• Trẻ có bệnh lý nền: Các trẻ có vấn đề về hệ miễn dịch hoặc mắc các bệnh nền như dị ứng, bệnh tim mạch, hoặc các bệnh mãn tính khác dễ có nguy cơ mắc viêm amidan hơn. Hệ miễn dịch yếu khiến trẻ dễ bị tấn công bởi vi khuẩn và virus.
• Trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá: Khói thuốc lá không chỉ làm tổn thương phổi mà còn làm suy yếu khả năng bảo vệ của hệ hô hấp. Trẻ em sống trong môi trường có khói thuốc dễ mắc các bệnh viêm nhiễm, bao gồm viêm amidan.

Việc nhận diện các đối tượng dễ mắc và nguyên nhân gây bệnh giúp cha mẹ có thể phòng ngừa và chăm sóc trẻ tốt hơn, hạn chế các rủi ro liên quan đến viêm amidan.

Biến chứng viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan nếu không được điều trị kịp thời hoặc điều trị không đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ mà còn có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng khác:

• Viêm tai giữa: Khi amidan bị viêm, nhiễm trùng có thể lây lan đến các khu vực lân cận, đặc biệt là tai. Viêm tai giữa là biến chứng phổ biến, có thể khiến trẻ đau tai, giảm thính lực, thậm chí có nguy cơ mất thính lực nếu không được điều trị.
• Áp xe quanh amidan: Đây là tình trạng mủ tích tụ xung quanh amidan, gây sưng đau và khó nuốt. Áp xe quanh amidan có thể cần can thiệp phẫu thuật để dẫn lưu mủ và giảm nguy cơ nhiễm trùng lan rộng.
• Nhiễm trùng đường hô hấp dưới: Viêm amidan không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ bị viêm phổi hoặc viêm phế quản, gây khó thở, ho và mệt mỏi nghiêm trọng.
• Rối loạn tim mạch: Một biến chứng ít gặp nhưng có thể xảy ra sau viêm amidan do vi khuẩn Streptococcus gây ra là viêm cầu thận hoặc viêm tim. Đây là những bệnh lý nghiêm trọng ảnh hưởng đến chức năng tim và thận của trẻ.
• Tắc nghẽn đường thở: Trong trường hợp viêm amidan cấp tính nặng hoặc amidan sưng to, trẻ có thể gặp khó khăn khi thở, thậm chí gây ngưng thở khi ngủ, làm giảm chất lượng giấc ngủ và tăng nguy cơ các vấn đề sức khỏe khác.

Việc phòng ngừa và điều trị sớm viêm amidan là cách hiệu quả để tránh các biến chứng nguy hiểm này.

Chẩn đoán viêm amidan ở trẻ em

Chẩn đoán viêm amidan ở trẻ em là quá trình quan trọng giúp xác định chính xác tình trạng bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Các bước chẩn đoán cơ bản bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng lâm sàng như đau họng, sốt, khó nuốt, và tình trạng amidan. Việc quan sát amidan có thể cho thấy amidan đỏ, sưng tấy và có mủ, là dấu hiệu của viêm.
• Xét nghiệm dịch họng: Nếu nghi ngờ viêm amidan do vi khuẩn Streptococcus gây ra, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm mẫu dịch họng để xác định sự hiện diện của vi khuẩn này. Phương pháp này giúp phân biệt giữa viêm amidan do vi khuẩn và do virus.
• Xét nghiệm máu: Trong một số trường hợp, xét nghiệm máu có thể được thực hiện để kiểm tra số lượng bạch cầu và tìm dấu hiệu nhiễm trùng. Sự gia tăng bạch cầu có thể là chỉ dấu của nhiễm trùng vi khuẩn.
• Chụp X-quang: Nếu bác sĩ nghi ngờ có sự xuất hiện của áp xe hoặc tắc nghẽn đường thở, chụp X-quang vùng cổ họng có thể được chỉ định để đánh giá mức độ tổn thương và quyết định hướng điều trị tiếp theo.
• Thăm khám chuyên khoa: Nếu bệnh không có dấu hiệu thuyên giảm hoặc tái phát nhiều lần, bác sĩ có thể tham khảo ý kiến của các chuyên gia tai mũi họng để đưa ra chẩn đoán chính xác và giải pháp điều trị hiệu quả.

Chẩn đoán chính xác và kịp thời sẽ giúp quá trình điều trị viêm amidan đạt hiệu quả cao, tránh được các biến chứng nghiêm trọng cho trẻ.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm amidan ở trẻ em

Mặc dù viêm amidan ở trẻ em thường có thể điều trị tại nhà với các biện pháp chăm sóc cơ bản, nhưng có những dấu hiệu cho thấy cần sự can thiệp y tế kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng:

• Sốt cao kéo dài: Nếu trẻ bị sốt cao trên ba ngày mà không hạ sốt dù đã sử dụng thuốc hạ sốt, điều này có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nghiêm trọng cần bác sĩ đánh giá và điều trị.
• Khó thở hoặc ngưng thở: Khi amidan sưng to có thể gây tắc nghẽn đường thở, khiến trẻ gặp khó khăn khi thở hoặc thở khò khè, đặc biệt là khi ngủ. Đây là dấu hiệu nguy hiểm cần gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Đau họng dữ dội hoặc không thể nuốt: Nếu trẻ bị đau họng nghiêm trọng đến mức không thể nuốt thức ăn hoặc nước uống, việc đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời là rất cần thiết.
• Nổi hạch ở cổ: Nếu trẻ có hạch cổ sưng to hoặc đau đớn, điều này có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc áp xe quanh amidan.
• Biểu hiện của nhiễm trùng lan rộng: Nếu viêm amidan kéo dài và trẻ có các triệu chứng như đau tai, đau bụng, hoặc mệt mỏi không bình thường, có thể có sự lây lan của nhiễm trùng, cần gặp bác sĩ để được điều trị sớm.
• Triệu chứng tái phát thường xuyên: Nếu trẻ bị viêm amidan tái đi tái lại nhiều lần trong một năm, bác sĩ có thể xem xét các phương pháp điều trị chuyên sâu, chẳng hạn như phẫu thuật cắt amidan.

Việc tìm kiếm sự tư vấn và điều trị y tế kịp thời sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và giúp trẻ hồi phục nhanh chóng.

Phòng ngừa viêm amidan ở trẻ em

Viêm amidan có thể phòng ngừa bằng cách áp dụng các biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để bảo vệ sức khỏe của trẻ, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc khi trẻ dễ tiếp xúc với môi trường có nguy cơ nhiễm trùng cao:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Khuyến khích trẻ rửa tay thường xuyên, đặc biệt là sau khi chơi đùa, đi vệ sinh hoặc tiếp xúc với các vật dụng công cộng. Việc giữ vệ sinh sẽ giúp ngăn ngừa sự lây lan của virus và vi khuẩn gây viêm amidan.
• Tăng cường sức đề kháng: Cung cấp cho trẻ chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bao gồm trái cây, rau củ và thực phẩm giàu vitamin C để giúp nâng cao sức đề kháng. Hạn chế cho trẻ ăn thực phẩm quá nhiều đường hoặc các chất kích thích có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Trong những thời điểm dịch bệnh hoặc khi có người bị cảm cúm, viêm họng, cần hạn chế để trẻ tiếp xúc gần với người bệnh. Việc tránh lây nhiễm từ người khác giúp trẻ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
• Giữ ấm cơ thể cho trẻ: Đặc biệt trong mùa lạnh, cần chú ý giữ ấm cho trẻ, nhất là vùng cổ và họng, để tránh các bệnh lý về đường hô hấp, trong đó có viêm amidan.
• Khói thuốc và môi trường ô nhiễm: Tránh để trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá và các chất ô nhiễm trong không khí, vì đây là yếu tố làm tăng nguy cơ viêm amidan và các bệnh hô hấp khác.
• Tiêm phòng đầy đủ: Đảm bảo trẻ được tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine, đặc biệt là các vaccine ngừa cúm và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, giúp bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây viêm amidan.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ khỏi viêm amidan và các bệnh nhiễm trùng khác, đồng thời giúp trẻ phát triển khỏe mạnh trong môi trường sống an toàn.

Phương pháp điều trị viêm amidan ở trẻ em

Việc điều trị viêm amidan ở trẻ em phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nặng nhẹ của tình trạng viêm và tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ. Điều trị đúng cách giúp giảm triệu chứng và phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị viêm amidan do virus

Viêm amidan do virus thường không cần sử dụng kháng sinh vì bệnh tự giới hạn và sẽ tự khỏi trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, việc giảm triệu chứng cho trẻ là rất quan trọng.

• Chăm sóc tại nhà: Cung cấp đủ nước và cho trẻ ăn thức ăn dễ nuốt để giảm đau họng. Nước ấm hoặc các loại đồ uống mát có thể giúp làm dịu cổ họng và giảm cảm giác khó chịu.
• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc giảm đau không kê đơn như Paracetamol (Panadol) hoặc Ibuprofen (Advil, Nurofen) có thể giúp giảm đau họng và hạ sốt cho trẻ. Tuy nhiên, cần theo dõi liều lượng phù hợp với độ tuổi của trẻ và không sử dụng thuốc quá liều.
• Thuốc xịt họng: Các loại thuốc xịt họng như Strepsils hoặc Tyrozets có thể giúp giảm đau và làm dịu cổ họng, nhưng chỉ sử dụng khi bác sĩ chỉ định.

Khi viêm amidan do virus gây ra, trẻ thường sẽ cảm thấy đỡ hơn sau một vài ngày điều trị tại nhà, nhưng nếu triệu chứng không giảm hoặc có dấu hiệu nặng thêm, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ.

Điều trị viêm amidan do vi khuẩn

Nếu viêm amidan được xác định do vi khuẩn, bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh để điều trị. Viêm amidan do vi khuẩn Streptococcus nhóm A là nguyên nhân phổ biến nhất, và việc điều trị bằng kháng sinh giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

• Kháng sinh: Penicillin là lựa chọn hàng đầu để điều trị viêm amidan do vi khuẩn Streptococcus nhóm A. Các thuốc kháng sinh khác như Amoxicillin hoặc Cephalexin cũng có thể được sử dụng tùy vào chỉ định của bác sĩ.
• Giảm triệu chứng: Ngoài việc sử dụng kháng sinh, trẻ cũng cần sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như Paracetamol (Panadol) hoặc Ibuprofen (Advil) để giảm đau và hạ sốt trong quá trình điều trị.
• Kháng sinh tại chỗ: Các loại thuốc ngậm hoặc xịt họng chứa kháng sinh như Chlorhexidine (Corsodyl) có thể hỗ trợ giảm nhiễm trùng tại chỗ, giúp giảm viêm và ngăn ngừa vi khuẩn lây lan.

Việc sử dụng kháng sinh đúng cách và đủ liệu trình là rất quan trọng để tránh tình trạng kháng thuốc và giảm nguy cơ các biến chứng.

Điều trị viêm amidan mạn tính

Viêm amidan mạn tính, nếu không đáp ứng với các biện pháp điều trị nội khoa, có thể cần phải cân nhắc đến các phương pháp điều trị can thiệp mạnh hơn.

• Phẫu thuật cắt amidan: Khi viêm amidan mạn tính tái phát nhiều lần và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe hoặc chất lượng cuộc sống của trẻ, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật cắt amidan. Phẫu thuật này giúp loại bỏ hạch lympho viêm và giảm nguy cơ tái phát bệnh.
• Điều trị kháng sinh dự phòng: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng kháng sinh dự phòng trong thời gian dài để giảm tần suất tái phát của viêm amidan.

Phẫu thuật cắt amidan thường được chỉ định khi tình trạng viêm amidan mạn tính không thể cải thiện bằng các biện pháp điều trị khác và khi nó gây ảnh hưởng đến khả năng thở hoặc ăn uống của trẻ.

Phương pháp điều trị hỗ trợ

Ngoài các phương pháp điều trị chính, các biện pháp hỗ trợ có thể giúp giảm đau và tăng cường sự thoải mái cho trẻ trong quá trình điều trị viêm amidan.

• Súc miệng với nước muối: Súc miệng bằng nước muối ấm giúp làm sạch vùng họng và giảm viêm. Đây là phương pháp tự nhiên giúp giảm bớt sự khó chịu ở cổ họng của trẻ.
• Dùng mật ong: Mật ong có tính kháng khuẩn và có thể làm dịu cổ họng. Trẻ có thể uống một muỗng mật ong pha với nước ấm hoặc trà thảo mộc để giảm đau họng.
• Không khí ẩm: Dùng máy tạo độ ẩm trong phòng giúp giữ cho đường hô hấp của trẻ không bị khô, giúp dễ thở hơn và giảm cảm giác khô rát trong cổ họng.

Ngoài các phương pháp điều trị trên, cha mẹ cũng cần theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ và đưa trẻ đến bác sĩ nếu có dấu hiệu của biến chứng hoặc không thấy tiến triển.

Việc điều trị viêm amidan ở trẻ em cần được thực hiện theo đúng hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả cao và giảm thiểu rủi ro.