Viêm Amidan Cấp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm amidan cấp là một trong những bệnh lý đường hô hấp thường gặp, đặc biệt là vào mùa lạnh. Bệnh có thể do vi khuẩn hoặc virus gây ra, với các triệu chứng như đau họng, sốt, và khó nuốt. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm amidan cấp có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa, viêm xoang, hoặc thậm chí là áp-xe amidan. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị viêm amidan cấp và phương pháp phòng ngừa hiệu quả.

Định nghĩa và phân loại viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở amidan, một bộ phận quan trọng của hệ miễn dịch nằm ở hai bên cổ họng. Bệnh có thể phát sinh khi amidan bị tấn công bởi vi khuẩn hoặc virus, gây sưng tấy và đau đớn. Viêm amidan cấp thường xảy ra đột ngột, với các triệu chứng rõ rệt và thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần.

Dựa vào nguyên nhân gây bệnh, viêm amidan cấp có thể được chia thành hai loại chính: viêm amidan do vi khuẩn và viêm amidan do virus. Trong đó, viêm amidan do virus chiếm đa số, với các tác nhân thường gặp là virus cúm, virus adenovirus, hay các virus gây cảm lạnh thông thường. Viêm amidan do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A, là nguyên nhân gây viêm amidan cấp nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến các biến chứng nếu không điều trị đúng cách.

Việc phân loại viêm amidan cấp giúp các bác sĩ xác định phương pháp điều trị phù hợp, từ việc dùng kháng sinh đối với viêm amidan do vi khuẩn đến các biện pháp hỗ trợ giảm triệu chứng đối với viêm amidan do virus.

Triệu chứng viêm amidan cấp

Triệu chứng của viêm amidan cấp rất dễ nhận biết, đặc biệt là khi bệnh có sự xuất hiện đột ngột. Người bệnh thường cảm thấy đau họng, đau khi nuốt, và đôi khi có cảm giác ngứa hoặc rát cổ họng. Ngoài ra, amidan bị sưng tấy và có thể có mủ trắng hoặc xám trên bề mặt. Sốt là triệu chứng điển hình của bệnh, với nhiệt độ cơ thể có thể tăng cao, thường kèm theo cảm giác mệt mỏi, suy nhược và đau đầu.

Viêm amidan cấp còn có thể đi kèm với các dấu hiệu khác như ho, chảy mũi, hoặc đau tai. Trẻ em là đối tượng dễ bị viêm amidan cấp do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể thay đổi tùy vào nguyên nhân gây bệnh và tình trạng sức khỏe của người bệnh.

Khi viêm amidan cấp do vi khuẩn, triệu chứng thường rõ ràng hơn và có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Đối với viêm amidan do virus, triệu chứng có thể nhẹ nhàng hơn và tự khỏi sau vài ngày, tuy nhiên người bệnh vẫn cần chăm sóc đúng cách để giảm thiểu khó chịu.

Nguyên nhân gây viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là do vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào cơ thể. Dưới đây là các nguyên nhân chính gây bệnh:

• Virus: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm amidan cấp. Các virus như cúm, adenovirus, và rhinovirus (virus cảm lạnh thông thường) có thể gây viêm amidan. Khi cơ thể bị nhiễm virus, amidan sẽ bị sưng tấy và viêm nhiễm do sự phản ứng của hệ miễn dịch.

• Vi khuẩn: Viêm amidan cấp do vi khuẩn thường nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến các biến chứng nếu không được điều trị kịp thời. Liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) là tác nhân chủ yếu gây ra viêm amidan do vi khuẩn, đặc biệt ở trẻ em. Vi khuẩn này có thể tấn công trực tiếp vào amidan, gây sưng tấy và nhiễm trùng.

• Các yếu tố môi trường: Những thay đổi trong thời tiết, đặc biệt là vào mùa lạnh, có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm amidan cấp. Bên cạnh đó, môi trường ô nhiễm, khói bụi hay các tác nhân dị ứng cũng có thể là nguyên nhân gián tiếp gây viêm amidan.

• Sức đề kháng yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như người cao tuổi, người có bệnh lý mãn tính, hoặc những người đang điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ cao mắc viêm amidan cấp. Khi hệ miễn dịch không đủ mạnh để chống lại các tác nhân gây bệnh, amidan dễ bị nhiễm trùng.

Đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do yếu tố sức khỏe hoặc môi trường. Dưới đây là những nhóm người dễ bị viêm amidan cấp:

• Trẻ em: Trẻ em, đặc biệt là trong độ tuổi từ ba đến mười tuổi, là nhóm đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp. Hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển đầy đủ, làm cho chúng dễ bị nhiễm virus và vi khuẩn tấn công. Viêm amidan ở trẻ em có thể gây ra các triệu chứng nặng, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người có bệnh lý nền như tiểu đường, HIV/AIDS, hoặc các bệnh tự miễn dịch thường có hệ miễn dịch suy yếu, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng, trong đó có viêm amidan. Ngoài ra, những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch cũng có nguy cơ mắc bệnh cao.

• Người sống trong môi trường ô nhiễm hoặc đông đúc: Việc tiếp xúc thường xuyên với khói bụi, ô nhiễm không khí, hoặc sống trong môi trường đông đúc (như trường học, bệnh viện, nơi làm việc) làm tăng khả năng tiếp xúc với virus và vi khuẩn gây viêm amidan. Các tác nhân này có thể dễ dàng lây lan qua không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp.

• Người có thói quen hút thuốc: Hút thuốc lá không chỉ làm hại phổi mà còn khiến niêm mạc họng và amidan trở nên nhạy cảm hơn với các tác nhân gây bệnh. Những người hút thuốc lá có nguy cơ cao mắc các bệnh về đường hô hấp, trong đó có viêm amidan cấp.

Việc hiểu rõ nguyên nhân và đối tượng dễ mắc viêm amidan cấp giúp các bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị chính xác và hiệu quả, đồng thời hỗ trợ phòng ngừa bệnh tốt hơn.

Biến chứng viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Các biến chứng này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chức năng của hệ hô hấp. Dưới đây là những biến chứng thường gặp của viêm amidan cấp:

• Áp-xe amidan: Đây là một biến chứng phổ biến khi viêm amidan cấp không được điều trị hoặc điều trị không đủ. Áp-xe amidan là tình trạng mủ tích tụ xung quanh amidan, gây sưng to, đau đớn và khó nuốt. Người bệnh có thể cảm thấy khó thở do tình trạng sưng lớn của amidan.

• Viêm tai giữa: Viêm amidan có thể lan rộng và gây viêm nhiễm ở các bộ phận khác của hệ hô hấp, trong đó có tai. Viêm tai giữa là một trong những biến chứng thường gặp, đặc biệt ở trẻ em, với các triệu chứng như đau tai, chảy dịch từ tai, và giảm thính lực.

• Viêm xoang: Khi viêm amidan cấp kéo dài hoặc không được kiểm soát, nó có thể gây viêm nhiễm lan rộng lên xoang, gây ra tình trạng viêm xoang. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng như đau đầu, nghẹt mũi, và chảy mũi.

• Sốt cao kéo dài: Viêm amidan cấp có thể gây ra sốt cao kéo dài, làm suy yếu cơ thể và khiến người bệnh mệt mỏi. Sốt cao không chỉ là triệu chứng của viêm amidan mà còn là dấu hiệu cho thấy cơ thể đang phải đối mặt với một nhiễm trùng nghiêm trọng.

• Suy hô hấp: Trong những trường hợp rất hiếm, viêm amidan cấp có thể dẫn đến tình trạng tắc nghẽn đường hô hấp, gây khó thở nghiêm trọng. Đây là một biến chứng nguy hiểm và yêu cầu phải cấp cứu ngay lập tức.

Việc nhận biết và điều trị viêm amidan cấp kịp thời là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ xảy ra các biến chứng trên.

Chẩn đoán viêm amidan cấp

Chẩn đoán viêm amidan cấp thường được thực hiện thông qua việc thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm bổ sung. Dưới đây là những phương pháp chẩn đoán chủ yếu giúp xác định chính xác bệnh:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám họng, kiểm tra tình trạng sưng tấy của amidan và quan sát các dấu hiệu viêm như mủ hoặc dịch trắng trên bề mặt amidan. Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ kiểm tra các triệu chứng toàn thân như sốt, đau họng, và khó nuốt.

• Xét nghiệm nhanh xác định vi khuẩn: Để phân biệt giữa viêm amidan do vi khuẩn và do virus, bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm nhanh để phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn Streptococcus pyogenes (liên cầu khuẩn nhóm A). Phương pháp này giúp xác định liệu bệnh nhân có cần sử dụng kháng sinh hay không.

• Xét nghiệm PCR: Đối với các trường hợp nghi ngờ viêm amidan do virus, xét nghiệm PCR có thể được sử dụng để xác định chính xác loại virus gây bệnh. Đây là phương pháp rất hiệu quả trong việc xác định các virus như cúm, adenovirus hoặc rhinovirus.

• Xét nghiệm cấy dịch họng: Trong một số trường hợp phức tạp hoặc khi bác sĩ nghi ngờ có sự hiện diện của nhiều tác nhân gây bệnh, xét nghiệm cấy dịch họng có thể được chỉ định. Phương pháp này giúp tìm ra vi khuẩn hoặc virus cụ thể và xác định khả năng kháng thuốc của chúng.

• Chẩn đoán phân biệt: Viêm amidan cấp cần được phân biệt với các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự, như viêm họng do virus, viêm hạch cổ, hoặc các bệnh lý về đường hô hấp khác. Các xét nghiệm và thăm khám lâm sàng sẽ giúp loại trừ các bệnh lý này.

Chẩn đoán chính xác giúp bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp, từ việc sử dụng kháng sinh trong trường hợp viêm amidan do vi khuẩn, đến các biện pháp giảm triệu chứng và hỗ trợ trong trường hợp viêm amidan do virus.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm amidan cấp

Viêm amidan cấp thường có thể tự khỏi sau vài ngày nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng và yêu cầu sự can thiệp y tế. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn nên gặp bác sĩ ngay khi nghi ngờ mình bị viêm amidan cấp:

• Đau họng dữ dội và kéo dài: Nếu cơn đau họng không giảm đi sau vài ngày hoặc ngày càng trở nên nghiêm trọng, đây có thể là dấu hiệu của viêm amidan cấp nặng hoặc có biến chứng.

• Khó nuốt hoặc khó thở: Khi viêm amidan cấp gây sưng to amidan, bạn có thể gặp khó khăn khi nuốt thức ăn hoặc thậm chí khó thở. Điều này có thể do amidan sưng to chèn ép đường hô hấp, khiến việc thở trở nên khó khăn.

• Sốt cao kéo dài: Nếu sốt không hạ sau vài ngày hoặc tiếp tục tăng cao, đây là một dấu hiệu cần được bác sĩ kiểm tra ngay, vì sốt cao có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm amidan do vi khuẩn.

• Xuất hiện mủ hoặc dịch trắng trên amidan: Nếu bạn thấy amidan có mủ hoặc dịch trắng, có thể là dấu hiệu của viêm amidan do vi khuẩn, cần phải điều trị bằng kháng sinh để ngăn ngừa các biến chứng.

• Đau tai hoặc nhức đầu dữ dội: Viêm amidan cấp có thể lan sang các vùng xung quanh như tai hoặc gây nhức đầu dữ dội. Đây có thể là dấu hiệu của các biến chứng như viêm tai giữa hoặc viêm xoang.

• Mệt mỏi hoặc suy nhược nghiêm trọng: Khi bạn cảm thấy cơ thể rất mệt mỏi, không thể duy trì các hoạt động bình thường, đó là lúc bạn cần đến sự hỗ trợ của bác sĩ để tránh các biến chứng và đảm bảo sức khỏe.

Việc đến gặp bác sĩ kịp thời không chỉ giúp xác định chính xác nguyên nhân gây viêm amidan cấp mà còn giúp bạn nhận được phương pháp điều trị đúng đắn, tránh các rủi ro sức khỏe không mong muốn.

Phòng ngừa viêm amidan cấp

Mặc dù viêm amidan cấp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, nhưng chúng ta vẫn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa để giảm nguy cơ mắc bệnh. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả để bảo vệ sức khỏe và ngăn ngừa viêm amidan cấp:

• Rửa tay thường xuyên: Việc giữ vệ sinh cá nhân tốt là cách đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa vi khuẩn và virus lây lan. Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng có thể giảm nguy cơ mắc bệnh.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh, bao gồm vi khuẩn và virus. Bạn có thể tăng cường hệ miễn dịch bằng cách ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc, và duy trì một lối sống lành mạnh với các hoạt động thể chất thường xuyên.

• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Viêm amidan cấp rất dễ lây lan, đặc biệt là trong môi trường đông người. Nếu bạn biết người xung quanh đang mắc bệnh, hãy hạn chế tiếp xúc trực tiếp và sử dụng khẩu trang để giảm nguy cơ nhiễm bệnh.

• Giữ ấm cơ thể, tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột: Đặc biệt vào mùa lạnh, việc giữ ấm cơ thể và tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột sẽ giúp hệ hô hấp không bị yếu đi và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về đường hô hấp, trong đó có viêm amidan.

• Hạn chế hút thuốc lá: Khói thuốc không chỉ gây hại cho phổi mà còn làm tăng khả năng viêm nhiễm ở amidan. Nếu có thể, hãy tránh xa các khu vực có khói thuốc và hạn chế việc hút thuốc lá để bảo vệ sức khỏe của mình và người xung quanh.

• Sử dụng các biện pháp bảo vệ trong môi trường ô nhiễm: Nếu bạn sống trong môi trường ô nhiễm, việc đeo khẩu trang và bảo vệ hô hấp là điều cần thiết để giảm nguy cơ nhiễm các vi khuẩn và virus có hại.

Phòng ngừa viêm amidan cấp không chỉ giúp bạn tránh khỏi các cơn đau họng khó chịu mà còn bảo vệ hệ hô hấp khỏi các tác nhân gây bệnh nghiêm trọng. Những thói quen đơn giản hàng ngày có thể giúp bạn duy trì sức khỏe tốt và tránh xa bệnh lý này.

Phương pháp điều trị viêm amidan cấp

Việc điều trị viêm amidan cấp phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính để giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng:

Điều trị viêm amidan cấp do virus

Khi viêm amidan cấp là do virus, điều trị chủ yếu nhằm giảm các triệu chứng và hỗ trợ hệ miễn dịch. Trong trường hợp này, không cần dùng kháng sinh, mà các biện pháp điều trị hỗ trợ sẽ giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng. Dưới đây là những cách điều trị phổ biến:

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các thuốc như paracetamol (Panadol) hoặc ibuprofen (Advil) thường được sử dụng để giảm đau họng và hạ sốt. Chúng giúp làm giảm tình trạng sốt cao và đau đớn, giúp bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn trong quá trình hồi phục.

• Xúc miệng bằng nước muối: Việc xúc miệng bằng nước muối ấm giúp làm dịu cổ họng, giảm sưng và có tác dụng kháng khuẩn nhẹ, giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn. Nước muối cũng có thể giúp rửa trôi các tác nhân gây bệnh.

• Uống nhiều nước và giữ ẩm: Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể, đặc biệt là khi bị viêm amidan cấp. Nước giúp làm dịu cổ họng, giảm cảm giác khô rát và hỗ trợ quá trình phục hồi.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giấc ngủ và nghỉ ngơi là yếu tố quan trọng giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng. Hệ miễn dịch sẽ hoạt động hiệu quả hơn khi cơ thể được nghỉ ngơi và hồi phục đầy đủ.

Điều trị viêm amidan cấp do vi khuẩn

Viêm amidan cấp do vi khuẩn, đặc biệt là viêm amidan do liên cầu khuẩn nhóm A, thường cần được điều trị bằng kháng sinh để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những thuốc Tây y phổ biến dùng để điều trị viêm amidan cấp do vi khuẩn:

• Kháng sinh: Penicillin hoặc amoxicillin là thuốc kháng sinh đầu tay trong điều trị viêm amidan do vi khuẩn liên cầu khuẩn nhóm A. Những loại thuốc này giúp tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, giảm nguy cơ biến chứng như viêm tai giữa hoặc viêm xoang.

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các thuốc như paracetamol (Panadol) hoặc ibuprofen (Advil) cũng được sử dụng để giảm đau họng và hạ sốt. Những thuốc này không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn làm cho bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong suốt quá trình điều trị.

• Thuốc giảm sưng viêm: Đôi khi, bác sĩ có thể chỉ định một số thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như diclofenac hoặc naproxen để giảm sưng và viêm tại vùng amidan.

• Sử dụng kháng sinh trong đủ thời gian: Để ngăn ngừa các biến chứng do vi khuẩn, người bệnh cần tuân thủ đầy đủ liệu trình điều trị kháng sinh. Dù cảm thấy khỏe hơn, bệnh nhân không nên ngừng thuốc mà phải hoàn thành liệu trình điều trị theo chỉ định của bác sĩ.

Điều trị viêm amidan cấp bằng phương pháp tự nhiên và hỗ trợ

Ngoài các biện pháp điều trị y tế, có một số phương pháp tự nhiên và hỗ trợ có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng và tăng cường quá trình hồi phục:

• Xông hơi với tinh dầu: Xông hơi với các tinh dầu như bạc hà, khuynh diệp hoặc oải hương có thể giúp giảm nghẹt mũi, làm dịu cổ họng và giảm sưng viêm. Hơi nóng và các hợp chất trong tinh dầu giúp thư giãn và làm thông thoáng đường hô hấp.

• Sử dụng mật ong và chanh: Mật ong có tính kháng khuẩn tự nhiên, giúp làm dịu cổ họng và giảm đau. Bạn có thể pha mật ong với nước ấm và chanh để uống, vừa giúp làm giảm triệu chứng viêm amidan, vừa cung cấp vitamin C cho cơ thể.

• Gừng tươi: Gừng có tính chống viêm mạnh mẽ, giúp làm giảm sưng viêm tại vùng cổ họng. Bạn có thể sử dụng gừng tươi để pha trà hoặc ăn trực tiếp để cải thiện tình trạng viêm amidan.

• Ăn thực phẩm mềm, dễ nuốt: Để giảm đau và tránh làm tổn thương thêm đến cổ họng, người bệnh nên ăn những thực phẩm mềm như cháo, súp, hoặc đồ uống ấm. Những thực phẩm này giúp làm dịu và dễ dàng nuốt hơn khi amidan bị viêm.

Việc kết hợp các phương pháp điều trị Tây y và tự nhiên không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn rút ngắn thời gian hồi phục cho người bệnh. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là phải theo dõi tình trạng sức khỏe và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.