Bệnh trĩ sau sinh: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Bệnh trĩ sau sinh là một vấn đề thường gặp ở phụ nữ sau khi sinh con, đặc biệt là những người trải qua cuộc sinh khó, rặn lâu, hoặc có thói quen ngồi lâu. Đây là tình trạng các tĩnh mạch ở vùng hậu môn bị giãn nở, gây đau đớn, khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Mặc dù bệnh trĩ có thể tự khỏi trong một số trường hợp, nhưng việc điều trị kịp thời và đúng cách là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, hoặc can thiệp y tế như dùng thuốc và phẫu thuật.

Định nghĩa và phân loại bệnh trĩ sau sinh

Bệnh trĩ sau sinh là tình trạng các tĩnh mạch ở vùng hậu môn bị giãn nở, tạo thành các búi trĩ. Đây là một hiện tượng phổ biến xảy ra ở phụ nữ sau khi sinh, đặc biệt là những người gặp khó khăn trong quá trình sinh đẻ hoặc có thói quen rặn mạnh trong thời gian dài. Trĩ được chia thành hai loại chính: trĩ nội và trĩ ngoại.

Trĩ nội là loại trĩ hình thành bên trong ống hậu môn, gần với các cơ vòng, do đó rất khó nhìn thấy bằng mắt thường. Trong khi đó, trĩ ngoại lại xuất hiện bên ngoài hậu môn, dễ dàng nhận diện vì thường có thể cảm nhận được qua các triệu chứng như ngứa hoặc đau rát. Trĩ sau sinh chủ yếu là trĩ nội, nhưng đôi khi cũng có thể xuất hiện dạng trĩ ngoại hoặc trĩ hỗn hợp.

Tình trạng này có thể gây khó khăn cho chị em trong sinh hoạt hàng ngày và ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Các yếu tố như thay đổi nội tiết tố, sự tăng cường áp lực lên vùng chậu trong suốt quá trình mang thai và sinh nở là những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành bệnh trĩ sau sinh.

Triệu chứng bệnh trĩ sau sinh

Triệu chứng bệnh trĩ sau sinh có thể thay đổi tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp đều bắt đầu với cảm giác khó chịu ở khu vực hậu môn. Người bệnh có thể cảm nhận được sự xuất hiện của các búi trĩ nhỏ, đôi khi là cảm giác nặng nề, căng tức trong khu vực này.

Một trong những triệu chứng điển hình của bệnh trĩ là chảy máu khi đi đại tiện. Máu thường có màu đỏ tươi và xuất hiện khi có sự căng thẳng trong lúc rặn. Ngoài ra, người mắc bệnh trĩ sau sinh có thể gặp phải cảm giác ngứa ngáy, đau rát hoặc thậm chí là sưng tấy ở vùng hậu môn.

Trường hợp bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, người bệnh có thể bị sa búi trĩ ra ngoài hậu môn. Điều này gây cảm giác khó chịu, đặc biệt khi di chuyển hoặc ngồi lâu. Nếu không được điều trị kịp thời, các triệu chứng có thể tiến triển và gây ra những vấn đề nghiêm trọng hơn như nhiễm trùng hoặc thậm chí là tắc nghẽn mạch máu trong búi trĩ.

Những triệu chứng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến tâm lý của các bà mẹ sau sinh, khiến họ lo lắng và căng thẳng hơn trong quá trình phục hồi sau sinh.

Nguyên nhân gây bệnh trĩ sau sinh

Bệnh trĩ sau sinh chủ yếu phát sinh từ những thay đổi về cơ thể và thói quen sinh hoạt trong quá trình mang thai và sinh nở. Dưới đây là các nguyên nhân chính gây bệnh trĩ sau sinh:

• Tăng áp lực lên vùng chậu: Khi mang thai, tử cung lớn dần lên và gây áp lực lên các tĩnh mạch ở vùng chậu. Điều này khiến máu khó lưu thông, làm tăng khả năng hình thành các búi trĩ. Quá trình sinh con, đặc biệt là sinh thường, cũng gây áp lực mạnh lên vùng hậu môn, khiến tĩnh mạch dễ dàng giãn nở.

• Thay đổi nội tiết tố: Hormone progesterone gia tăng trong suốt quá trình mang thai làm giãn nở các tĩnh mạch và giảm sự co bóp của các cơ, từ đó làm tăng khả năng hình thành bệnh trĩ.

• Rặn mạnh trong khi sinh: Quá trình rặn mạnh khi sinh con là một yếu tố chủ yếu khiến các tĩnh mạch ở hậu môn bị giãn nở, gây nên tình trạng trĩ sau sinh.

• Tư thế và thói quen ngồi lâu: Sau khi sinh, nhiều bà mẹ có xu hướng dành thời gian lâu trong tư thế ngồi do chăm sóc con nhỏ hoặc nghỉ ngơi, dẫn đến áp lực gia tăng lên khu vực hậu môn và làm trầm trọng thêm tình trạng trĩ.

• Chế độ ăn uống thiếu chất xơ: Nếu chế độ ăn của người mẹ thiếu chất xơ, sẽ dẫn đến táo bón. Việc phải rặn mạnh khi đi đại tiện sẽ làm tăng áp lực lên vùng hậu môn, là yếu tố góp phần làm bệnh trĩ hình thành hoặc nặng thêm.

• Sự thay đổi cân nặng đột ngột: Mặc dù mẹ sau sinh đã giảm cân, nhưng việc cơ thể chưa hoàn toàn phục hồi sau khi tăng cân trong suốt thai kỳ có thể gây áp lực lên các mạch máu vùng chậu và dẫn đến bệnh trĩ.

Đối tượng dễ mắc bệnh trĩ sau sinh

Bệnh trĩ sau sinh không phải là tình trạng hiếm gặp, và một số đối tượng có nguy cơ cao hơn. Dưới đây là các nhóm đối tượng dễ mắc bệnh trĩ sau sinh:

• Phụ nữ sinh con lần đầu: Những bà mẹ sinh con lần đầu thường gặp khó khăn trong quá trình sinh nở, nhất là sinh thường, dẫn đến việc rặn mạnh và áp lực lên vùng hậu môn, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành bệnh trĩ.

• Phụ nữ sinh con qua đường âm đạo: Các bà mẹ sinh thường có khả năng mắc bệnh trĩ cao hơn so với những người sinh mổ do phải trải qua quá trình rặn mạnh và lâu dài trong lúc sinh.

• Những người có tiền sử bệnh trĩ: Nếu người mẹ đã có tiền sử mắc bệnh trĩ trước khi mang thai hoặc có người thân trong gia đình mắc bệnh này, nguy cơ mắc bệnh trĩ sau sinh sẽ cao hơn.

• Phụ nữ bị táo bón trong thai kỳ: Táo bón là một trong những nguyên nhân chính khiến bệnh trĩ phát triển, và phụ nữ có tình trạng táo bón kéo dài trong suốt thai kỳ dễ mắc bệnh trĩ sau khi sinh.

• Những người có chế độ ăn thiếu chất xơ và ít vận động: Phụ nữ ít vận động hoặc có chế độ ăn thiếu chất xơ sẽ dễ gặp phải tình trạng táo bón sau sinh, làm tăng nguy cơ bị trĩ.

• Những người sinh con nhiều lần: Các bà mẹ đã sinh con nhiều lần có thể đối mặt với tình trạng trĩ sau sinh do cơ thể đã trải qua nhiều lần rặn mạnh và áp lực lên vùng chậu, khiến các tĩnh mạch trở nên yếu và dễ bị giãn nở.

Những đối tượng này cần đặc biệt chú ý đến các biện pháp phòng ngừa và điều trị bệnh trĩ sau sinh để tránh các triệu chứng nghiêm trọng và các biến chứng không mong muốn.

Biến chứng bệnh trĩ sau sinh

Bệnh trĩ sau sinh, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ. Dưới đây là các biến chứng có thể xảy ra:

• Nhiễm trùng: Khi búi trĩ bị sa ra ngoài hậu môn hoặc bị tổn thương, có thể dẫn đến nhiễm trùng, gây sưng tấy, đau đớn và khó chịu. Nhiễm trùng không chỉ làm tình trạng bệnh thêm trầm trọng mà còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

• Chảy máu kéo dài: Nếu bệnh trĩ không được điều trị, tình trạng chảy máu khi đi đại tiện có thể kéo dài và nghiêm trọng hơn, dẫn đến mất máu, làm cơ thể yếu đi và có thể gây thiếu máu.

• Tắc nghẽn mạch máu trong búi trĩ: Đây là một tình trạng nguy hiểm, khi các mạch máu trong búi trĩ bị tắc, gây đau đớn dữ dội. Nếu không được can thiệp y tế, tắc nghẽn có thể dẫn đến hoại tử các mô xung quanh, cần phẫu thuật khẩn cấp.

• Sa búi trĩ: Trĩ sau sinh có thể gây sa các búi trĩ ra ngoài hậu môn, nhất là trong trường hợp người mẹ phải rặn nhiều hoặc có thói quen ngồi lâu. Khi búi trĩ bị sa ra ngoài, nó có thể bị nhiễm trùng và gây ra các cơn đau nặng.

• Đau đớn và khó chịu kéo dài: Trĩ sau sinh có thể khiến người mẹ gặp phải tình trạng đau đớn kéo dài, đặc biệt là khi ngồi, đi lại hoặc trong lúc đi đại tiện. Cảm giác khó chịu này ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của phụ nữ sau sinh.

• Rối loạn chức năng đại tiện: Bệnh trĩ có thể dẫn đến tình trạng rối loạn đại tiện như táo bón kéo dài hoặc thậm chí là không thể đại tiện bình thường. Điều này không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tiêu hóa tổng thể.

Chẩn đoán bệnh trĩ sau sinh

Chẩn đoán bệnh trĩ sau sinh chủ yếu dựa vào việc thăm khám lâm sàng và một số xét nghiệm cần thiết. Các bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra để xác định mức độ và tình trạng của bệnh trĩ, từ đó đưa ra phương án điều trị phù hợp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán bệnh trĩ:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành khám ngoài vùng hậu môn để kiểm tra các dấu hiệu như sưng, đau hoặc búi trĩ có xuất hiện hay không. Nếu trĩ ngoại, bác sĩ có thể dễ dàng nhìn thấy hoặc sờ thấy các búi trĩ. Trong trường hợp trĩ nội, bác sĩ sẽ yêu cầu kiểm tra bên trong trực tràng để xác định tình trạng bệnh.

• Khám nội soi hậu môn trực tràng: Đây là phương pháp phổ biến giúp bác sĩ quan sát rõ hơn các búi trĩ nội hoặc các tổn thương bên trong trực tràng. Nội soi cũng giúp loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như ung thư đại tràng.

• Xét nghiệm máu: Nếu bệnh trĩ gây ra tình trạng chảy máu kéo dài, bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm máu để kiểm tra xem người mẹ có bị thiếu máu do mất máu quá nhiều hay không. Điều này rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe toàn diện cho mẹ sau sinh.

• Siêu âm vùng chậu: Trong một số trường hợp, nếu bác sĩ nghi ngờ có vấn đề nghiêm trọng liên quan đến các tĩnh mạch trong vùng chậu, siêu âm có thể được sử dụng để xác định tình trạng tĩnh mạch và sự giãn nở của các mạch máu.

• Thăm dò chức năng đại tiện: Nếu bệnh trĩ gây ra rối loạn chức năng đại tiện, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm như đo áp lực hậu môn trực tràng hoặc kiểm tra phản xạ đại tiện để đánh giá mức độ ảnh hưởng đến khả năng đi vệ sinh.

Việc chẩn đoán bệnh trĩ sau sinh kịp thời sẽ giúp bà mẹ nhanh chóng nhận diện và điều trị đúng cách, tránh được các biến chứng nghiêm trọng.

Khi nào cần gặp bác sĩ về bệnh trĩ sau sinh

Mặc dù bệnh trĩ sau sinh có thể được cải thiện dần dần qua thời gian, nhưng nếu gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng hoặc không thuyên giảm, bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ:

• Chảy máu kéo dài hoặc nặng: Nếu tình trạng chảy máu kéo dài mỗi khi đi đại tiện hoặc lượng máu ra quá nhiều, bạn cần thăm khám bác sĩ để đảm bảo không có biến chứng như thiếu máu hoặc nhiễm trùng.

• Đau đớn không giảm: Nếu bạn cảm thấy đau đớn liên tục và mức độ đau không giảm mặc dù đã thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà, bác sĩ có thể giúp xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.

• Sa búi trĩ ra ngoài: Nếu búi trĩ bị sa ra ngoài hậu môn và không thể tự co lại vào trong, hoặc nếu búi trĩ bị đau, tắc nghẽn, bạn cần gặp bác sĩ để được điều trị chuyên khoa, có thể là phẫu thuật nếu cần thiết.

• Sưng tấy và nhiễm trùng: Nếu vùng hậu môn bị sưng tấy, đỏ hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng (như mủ hoặc mùi hôi), bạn cần tham khảo bác sĩ ngay lập tức để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

• Rối loạn đại tiện: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc đi vệ sinh, như cảm giác không thể đại tiện hoặc bị táo bón kéo dài, cần thăm khám để tìm ra nguyên nhân và có phương án điều trị phù hợp.

• Các dấu hiệu khác của vấn đề tiêu hóa: Nếu bạn có những dấu hiệu không rõ ràng như đau bụng, khó chịu trong bụng hoặc bất kỳ triệu chứng lạ nào liên quan đến hệ tiêu hóa, bác sĩ sẽ giúp kiểm tra và loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra triệu chứng tương tự.

Phòng ngừa bệnh trĩ sau sinh

Phòng ngừa bệnh trĩ sau sinh là một phần quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của người mẹ. Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa bệnh trĩ, nhưng những biện pháp dưới đây có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh:

• Ăn uống đầy đủ chất xơ: Một chế độ ăn giàu chất xơ từ rau xanh, trái cây và ngũ cốc sẽ giúp cải thiện hệ tiêu hóa, ngăn ngừa táo bón. Điều này sẽ giảm thiểu áp lực khi đi đại tiện, từ đó giảm nguy cơ hình thành trĩ.

• Uống đủ nước: Việc duy trì đủ lượng nước trong cơ thể giúp làm mềm phân, tránh táo bón và giảm căng thẳng khi đại tiện. Mỗi ngày cần uống ít nhất tám ly nước hoặc theo nhu cầu cơ thể.

• Vận động thường xuyên: Sau khi sinh, việc tập thể dục nhẹ nhàng, như đi bộ hoặc các bài tập nhẹ cho cơ vùng chậu, sẽ giúp cải thiện lưu thông máu và giảm áp lực lên các tĩnh mạch. Hãy nhớ tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào.

• Tránh ngồi hoặc đứng lâu: Khi chăm sóc con, nhiều bà mẹ thường phải ngồi lâu, điều này có thể làm tăng áp lực lên vùng hậu môn. Hãy cố gắng thay đổi tư thế thường xuyên và tránh ngồi lâu một chỗ.

• Đi đại tiện ngay khi có nhu cầu: Không nên nhịn đại tiện hoặc trì hoãn việc đi vệ sinh. Việc rặn mạnh hoặc cố nhịn có thể gây ra táo bón và tạo điều kiện cho bệnh trĩ phát triển.

• Giữ vệ sinh hậu môn sạch sẽ: Sau mỗi lần đi vệ sinh, cần vệ sinh vùng hậu môn nhẹ nhàng bằng nước sạch hoặc khăn ướt không có hóa chất, tránh gây kích ứng cho da và các mô xung quanh hậu môn.

• Sử dụng thuốc điều trị táo bón khi cần thiết: Nếu có dấu hiệu táo bón, hãy sử dụng các biện pháp điều trị như thuốc nhuận tràng nhẹ hoặc thảo dược hỗ trợ tiêu hóa theo chỉ dẫn của bác sĩ. Việc làm giảm táo bón sẽ giúp giảm căng thẳng và áp lực khi đi vệ sinh, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh trĩ.

• Kiểm soát cân nặng sau sinh: Việc giữ cân nặng hợp lý sau sinh cũng có thể giảm áp lực lên vùng chậu và giúp cải thiện lưu thông máu. Tuy nhiên, giảm cân quá nhanh hoặc sử dụng các phương pháp giảm cân không hợp lý có thể gây hại cho cơ thể, vì vậy hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện.

Bằng cách thực hiện những biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trĩ sau sinh hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, giúp phục hồi sức khỏe nhanh chóng và hiệu quả.

Phương pháp điều trị bệnh trĩ sau sinh

Bệnh trĩ sau sinh có thể được điều trị bằng nhiều phương pháp khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Từ việc thay đổi lối sống đến can thiệp y tế, việc lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp là rất quan trọng để giảm thiểu đau đớn và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là một số phương pháp điều trị bệnh trĩ sau sinh hiệu quả.

Điều trị bảo tồn với thay đổi lối sống

Trong trường hợp bệnh trĩ nhẹ, việc thay đổi lối sống và chế độ ăn uống là phương pháp điều trị đầu tiên được khuyến nghị. Những thay đổi này có thể giúp giảm triệu chứng mà không cần dùng thuốc hay can thiệp y tế.

• Tăng cường chế độ ăn nhiều chất xơ: Để ngăn ngừa táo bón, bà mẹ sau sinh nên bổ sung nhiều rau củ, trái cây và ngũ cốc vào chế độ ăn uống hàng ngày. Chất xơ sẽ giúp phân mềm, làm giảm áp lực khi đại tiện, từ đó giảm nguy cơ trĩ.

• Uống đủ nước: Đảm bảo uống đủ nước mỗi ngày sẽ giúp cơ thể tránh bị mất nước và phân trở nên mềm mại hơn. Điều này rất quan trọng trong việc duy trì hệ tiêu hóa hoạt động bình thường và ngăn ngừa táo bón.

• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập thể dục nhẹ như đi bộ hoặc tập yoga cho vùng chậu giúp cải thiện lưu thông máu và giảm áp lực lên các tĩnh mạch hậu môn. Tuy nhiên, bà mẹ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào.

• Tránh ngồi lâu: Việc thay đổi tư thế thường xuyên và không ngồi lâu một chỗ sẽ giảm bớt áp lực lên khu vực hậu môn, giúp giảm nguy cơ hình thành bệnh trĩ sau sinh.

Thuốc Tây y điều trị bệnh trĩ sau sinh

Trong một số trường hợp, khi bệnh trĩ không cải thiện bằng các biện pháp bảo tồn, việc sử dụng thuốc Tây y sẽ được khuyến nghị. Dưới đây là một số loại thuốc thường được chỉ định để điều trị bệnh trĩ sau sinh:

• Thuốc giảm đau và chống viêm: Các loại thuốc như Paracetamol hoặc Ibuprofen giúp giảm đau và giảm viêm trong khu vực hậu môn. Đây là lựa chọn phổ biến giúp làm giảm các triệu chứng đau đớn do trĩ gây ra.

• Thuốc nhuận tràng: Nếu táo bón là nguyên nhân chính gây ra trĩ, thuốc nhuận tràng sẽ giúp làm mềm phân, giảm thiểu việc phải rặn mạnh khi đi đại tiện. Một số loại thuốc nhuận tràng phổ biến bao gồm Dulcolax hoặc Movicol.

• Thuốc bôi tại chỗ: Để giảm đau và ngứa ngáy, các loại thuốc bôi trực tiếp lên vùng hậu môn như Anusol hoặc Preparation H có thể được sử dụng. Những thuốc này thường có tác dụng giảm viêm, làm dịu vùng hậu môn và giảm cảm giác khó chịu.

• Thuốc làm co mạch: Daflon là một loại thuốc làm co mạch, giúp tăng cường sức mạnh các tĩnh mạch và giảm thiểu tình trạng giãn nở, từ đó làm giảm các triệu chứng của bệnh trĩ như đau và sưng.

• Thuốc corticosteroid: Trong trường hợp trĩ gây sưng tấy nặng, thuốc bôi corticosteroid như Hydrocortisone có thể được sử dụng để giảm viêm và ngứa. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này cần phải có sự hướng dẫn của bác sĩ vì có thể gây tác dụng phụ nếu sử dụng lâu dài.

Phẫu thuật điều trị bệnh trĩ sau sinh

Trong trường hợp bệnh trĩ nặng hoặc không đáp ứng với các phương pháp điều trị bảo tồn và thuốc, phẫu thuật có thể là giải pháp cuối cùng. Dưới đây là một số phương pháp phẫu thuật phổ biến:

• Thủ thuật cắt trĩ: Đây là phương pháp phổ biến nhất trong việc điều trị trĩ nặng. Phẫu thuật này cắt bỏ các búi trĩ, giúp bệnh nhân không còn phải đối mặt với các triệu chứng như đau đớn hay chảy máu.

• Thủ thuật thắt trĩ bằng vòng cao su: Phương pháp này sử dụng một vòng cao su để thắt chặt búi trĩ, cắt đứt nguồn cung cấp máu, khiến búi trĩ rụng đi sau một thời gian. Phương pháp này ít xâm lấn và có thời gian phục hồi nhanh hơn phẫu thuật cắt trĩ.

• Phẫu thuật cắt bỏ trĩ bằng laser: Trong phương pháp này, bác sĩ sử dụng tia laser để cắt bỏ các búi trĩ. Phương pháp này ít gây đau đớn và có thể giúp làm lành vết thương nhanh chóng, tuy nhiên chi phí thường cao hơn so với các phương pháp khác.

Bệnh trĩ sau sinh có thể được điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Những biện pháp điều trị phù hợp sẽ giúp giảm bớt các triệu chứng khó chịu và cải thiện chất lượng cuộc sống của người mẹ sau sinh.