Chàm Khô: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị Hiệu Quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Chàm khô là một bệnh lý da liễu phổ biến, gây ngứa, khô ráp và bong tróc da. Triệu chứng thường xuất hiện ở các vùng da nhạy cảm như khuỷu tay, đầu gối, hoặc tay và chân. Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng yếu tố di truyền, môi trường và hệ miễn dịch có vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh. Chàm khô có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc điều trị đúng cách và sớm có thể giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Định nghĩa và phân loại chàm khô

Chàm khô, hay còn gọi là eczema khô, là một dạng bệnh lý về da khiến da bị khô ráp, nứt nẻ và dễ bị kích ứng. Đây là một tình trạng viêm da mãn tính, gây ra bởi sự tương tác phức tạp giữa yếu tố di truyền, miễn dịch và môi trường. Bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là ở trẻ em và người trưởng thành.

Chàm khô có thể được phân loại thành nhiều dạng khác nhau dựa trên nguyên nhân và triệu chứng lâm sàng. Trong đó, chàm dị ứng, chàm tiếp xúc và chàm do khí hậu là những dạng phổ biến nhất. Mỗi loại có đặc điểm riêng về cách thức và mức độ tổn thương da, nhưng chúng đều chia sẻ những triệu chứng cơ bản như khô da và ngứa ngáy. Ngoài ra, chàm khô cũng có thể đi kèm với các bệnh lý khác như hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn.

Triệu chứng của chàm khô

Triệu chứng của chàm khô khá dễ nhận diện với các dấu hiệu điển hình. Da của người bệnh thường trở nên khô, bong tróc và dễ nứt nẻ, đặc biệt là ở các khu vực như khuỷu tay, đầu gối hoặc mặt ngoài cánh tay. Những vết nứt có thể gây cảm giác đau đớn và khó chịu. Ngoài ra, ngứa ngáy là triệu chứng nổi bật, khiến người bệnh có thể gãi nhiều lần, làm tình trạng da thêm tồi tệ.

Bệnh có thể có nhiều mức độ khác nhau, từ những mảng da khô nhẹ cho đến các vết nứt sâu, dễ bị nhiễm trùng. Một số trường hợp, các vết da bị viêm có thể bị đỏ và sưng tấy, đặc biệt khi có sự tham gia của yếu tố dị ứng. Tùy vào mức độ nghiêm trọng, triệu chứng có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân gây ra chàm khô

Chàm khô là một bệnh lý da liễu phức tạp, có thể được gây ra bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân chính của bệnh:

• Yếu tố di truyền: Chàm khô có thể di truyền trong gia đình, đặc biệt nếu có người thân mắc các bệnh dị ứng khác như hen suyễn hay viêm mũi dị ứng. Gen đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

• Hệ miễn dịch: Hệ miễn dịch hoạt động quá mức hoặc bị rối loạn có thể khiến da phản ứng mạnh mẽ với các yếu tố kích thích từ môi trường, dẫn đến viêm nhiễm và khô da. Đây là lý do tại sao nhiều người bị chàm khô có dấu hiệu viêm da mãn tính.

• Môi trường và yếu tố bên ngoài: Các yếu tố môi trường như khí hậu khô hanh, thay đổi nhiệt độ, ô nhiễm không khí, hoặc tiếp xúc với các hóa chất mạnh cũng có thể kích thích hoặc làm trầm trọng thêm triệu chứng của chàm khô.

• Căng thẳng và tâm lý: Căng thẳng tâm lý cũng được cho là một yếu tố có thể làm bùng phát hoặc làm nặng thêm tình trạng chàm khô. Cảm giác lo âu, căng thẳng thường dẫn đến sự thay đổi trong chức năng miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh phát triển.

• Các bệnh lý nền: Người bị bệnh hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay viêm da dị ứng có nguy cơ cao mắc chàm khô. Những bệnh lý này đều liên quan đến sự rối loạn của hệ miễn dịch, làm tăng khả năng phát triển các bệnh da liễu.

Đối tượng dễ mắc chàm khô

Chàm khô có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng có một số đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Dưới đây là các nhóm người dễ bị chàm khô:

• Trẻ em: Chàm khô rất phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là trong giai đoạn từ sơ sinh đến ba tuổi. Hệ miễn dịch của trẻ em chưa hoàn thiện, khiến da dễ bị phản ứng quá mức với các tác nhân môi trường.

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dị ứng: Nếu trong gia đình có người bị các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay viêm da dị ứng, nguy cơ mắc chàm khô ở các thành viên khác trong gia đình sẽ cao hơn.

• Người có da khô bẩm sinh: Những người có làn da vốn dĩ khô, thiếu ẩm tự nhiên cũng dễ mắc chàm khô, đặc biệt là khi da bị tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt hoặc chất tẩy rửa mạnh.

• Người trưởng thành: Mặc dù bệnh phổ biến ở trẻ em, nhưng người trưởng thành cũng có thể bị chàm khô. Đặc biệt là những người làm việc trong môi trường tiếp xúc với hóa chất, xà phòng, hoặc những người thường xuyên phải chịu căng thẳng cao.

• Người mắc bệnh lý mãn tính: Những người bị các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, viêm khớp hay các bệnh tự miễn có thể có nguy cơ cao bị chàm khô, do hệ miễn dịch của họ đã bị suy yếu hoặc rối loạn.

Biến chứng của chàm khô

Chàm khô không chỉ gây cảm giác khó chịu mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là các biến chứng thường gặp:

• Nhiễm trùng da: Khi người bệnh gãi hoặc làm tổn thương da do ngứa, vi khuẩn có thể xâm nhập vào các vết nứt, gây nhiễm trùng. Tình trạng này có thể làm da sưng tấy, đỏ và hình thành mủ, đe dọa sức khỏe người bệnh nếu không xử lý kịp thời.

• Sẹo và thâm nám: Việc gãi và làm tổn thương da trong suốt quá trình bệnh có thể dẫn đến sẹo vĩnh viễn, làm ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Da có thể để lại vết thâm lâu dài sau khi các triệu chứng giảm đi.

• Giảm chất lượng cuộc sống: Cảm giác ngứa ngáy, đau rát và khó chịu kéo dài có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ và các hoạt động hàng ngày, dẫn đến suy giảm chất lượng cuộc sống. Điều này có thể khiến người bệnh căng thẳng và lo âu, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.

• Tình trạng viêm mãn tính: Nếu không được điều trị đúng cách, chàm khô có thể chuyển sang dạng viêm mãn tính, kéo dài và tái phát nhiều lần. Tình trạng này có thể gây khó khăn trong việc kiểm soát và kiểm tra bệnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe làn da.

Chẩn đoán chàm khô

Chẩn đoán chàm khô là một quá trình quan trọng để xác định đúng bệnh và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chàm khô:

• Khám lâm sàng: Chẩn đoán chàm khô chủ yếu dựa vào việc khám da của bác sĩ. Bác sĩ sẽ xem xét các dấu hiệu như da khô, nứt nẻ, ngứa ngáy và các tổn thương khác để xác định tình trạng bệnh. Các vùng da bị ảnh hưởng cũng sẽ được đánh giá để phân biệt với các bệnh da liễu khác.

• Tiền sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh của người bệnh, bao gồm các vấn đề về dị ứng, hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay bất kỳ bệnh lý da liễu nào đã có trước đó. Những thông tin này giúp bác sĩ xác định khả năng mắc chàm khô và các yếu tố liên quan.

• Xét nghiệm máu và dị ứng: Để xác định nguyên nhân chính xác của bệnh, bác sĩ có thể yêu cầu làm một số xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ dị ứng hoặc các vấn đề liên quan đến hệ miễn dịch. Những xét nghiệm này giúp tìm ra các yếu tố kích thích tiềm ẩn gây ra chàm khô.

• Sinh thiết da (nếu cần thiết): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị làm sinh thiết da để kiểm tra mức độ viêm hoặc xác định các bệnh da khác có triệu chứng tương tự. Mẫu da sẽ được lấy và phân tích dưới kính hiển vi để tìm hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về chàm khô

Mặc dù chàm khô có thể điều trị tại nhà bằng các biện pháp chăm sóc da cơ bản, nhưng trong một số trường hợp, người bệnh cần gặp bác sĩ để có phương án điều trị hiệu quả hơn. Dưới đây là các tình huống khi người bệnh nên tìm đến sự giúp đỡ của bác sĩ:

• Khi triệu chứng không cải thiện: Nếu việc sử dụng kem dưỡng ẩm, thuốc trị ngứa, hay các biện pháp chăm sóc da không giúp cải thiện triệu chứng, và da vẫn tiếp tục khô ráp, nứt nẻ, cần đến bác sĩ để có phác đồ điều trị phù hợp hơn.

• Khi có dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu các vết nứt da trở nên đỏ, sưng tấy, hoặc có mủ, đây có thể là dấu hiệu nhiễm trùng. Cần gặp bác sĩ ngay để được điều trị kháng sinh kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

• Khi gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nếu ngứa ngáy, đau rát gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc hoặc các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, bác sĩ có thể giúp kiểm soát bệnh và giảm bớt các triệu chứng khó chịu.

• Khi bệnh tái phát liên tục: Nếu chàm khô tái phát nhiều lần hoặc có dấu hiệu phát triển thành bệnh mãn tính, bác sĩ có thể đánh giá lại nguyên nhân và điều chỉnh phác đồ điều trị để ngăn ngừa tình trạng tái phát.

• Khi có dấu hiệu của các bệnh lý kèm theo: Chàm khô có thể đi kèm với các vấn đề sức khỏe khác như viêm mũi dị ứng, hen suyễn hoặc bệnh tự miễn. Nếu người bệnh có các triệu chứng này, việc tham khảo bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp điều trị cả nguyên nhân lẫn triệu chứng.

Phòng ngừa chàm khô hiệu quả

Phòng ngừa chàm khô là một phần quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và giảm thiểu các triệu chứng tái phát. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Dưỡng ẩm da hàng ngày: Việc giữ ẩm cho da là rất quan trọng để ngăn ngừa tình trạng khô da, vốn là yếu tố chính gây ra chàm khô. Sử dụng kem dưỡng ẩm không mùi hoặc dầu dưỡng có thể giúp bảo vệ lớp màng lipid của da, giảm thiểu tình trạng mất nước.

• Tránh tiếp xúc với tác nhân gây kích ứng: Người mắc chàm khô cần tránh tiếp xúc với các chất tẩy rửa mạnh, xà phòng, hóa chất hay các sản phẩm chăm sóc da có chứa cồn. Những tác nhân này có thể làm da khô thêm và gây kích ứng.

• Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng tâm lý có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng chàm khô. Việc thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, hoặc tập thể dục đều đặn có thể giúp giảm căng thẳng và hỗ trợ kiểm soát bệnh.

• Chăm sóc da trong môi trường khô: Đặc biệt trong mùa đông hoặc trong môi trường điều hòa, không khí khô sẽ làm da mất nước nhanh chóng. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong không gian sống và tắm nước ấm thay vì nước nóng có thể giúp bảo vệ da.

• Lựa chọn trang phục phù hợp: Mặc quần áo từ vải cotton mềm mại sẽ giúp giảm ma sát và tránh tình trạng kích ứng da. Đồng thời, tránh mặc áo quần chật hoặc làm từ chất liệu sợi tổng hợp, vì chúng có thể làm nóng và kích ứng da.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn giàu vitamin E, omega-3 và các dưỡng chất tốt cho da sẽ giúp cải thiện sức khỏe của da từ bên trong. Bổ sung các thực phẩm như cá hồi, hạt lanh, quả hạch và rau xanh giúp duy trì làn da khỏe mạnh.

Phương pháp điều trị chàm khô

Điều trị chàm khô cần được kết hợp giữa các biện pháp chăm sóc da tại nhà và thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ để kiểm soát triệu chứng và giảm thiểu nguy cơ tái phát. Dưới đây là các phương pháp điều trị thường được sử dụng:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi các biện pháp chăm sóc da không hiệu quả, thuốc Tây y có thể được sử dụng để giảm viêm, ngứa và làm mềm da. Các loại thuốc dưới đây có thể được chỉ định tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh:

• Thuốc corticosteroid: Đây là nhóm thuốc điều trị chàm khô phổ biến, giúp giảm viêm nhanh chóng và làm dịu da. Thuốc có dạng kem, mỡ hoặc dung dịch, tùy vào vùng da và mức độ tổn thương. Các loại thuốc như hydrocortisone (thường dùng cho vùng da nhạy cảm), clobetasol và betamethasone (dùng cho các vết chàm khô nặng) được kê đơn để kiểm soát triệu chứng viêm và ngứa.

• Thuốc ức chế miễn dịch: Đối với những trường hợp chàm khô mãn tính hoặc không đáp ứng với corticosteroid, bác sĩ có thể chỉ định tacrolimus hoặc pimecrolimus. Các thuốc này giúp ức chế hoạt động của hệ miễn dịch, ngăn ngừa phản ứng viêm trên da mà không gây mỏng da như corticosteroid.

• Thuốc kháng histamine: Những loại thuốc kháng histamine như loratadine, cetirizine giúp giảm ngứa và làm dịu da, đặc biệt là khi bệnh có yếu tố dị ứng. Chúng có thể được dùng để hỗ trợ trong giai đoạn cấp tính của bệnh, khi ngứa ngáy là triệu chứng chính.

Điều trị bằng phương pháp tự nhiên và chăm sóc da

Ngoài thuốc Tây y, việc chăm sóc da đúng cách và sử dụng các biện pháp tự nhiên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị và kiểm soát bệnh:

• Dưỡng ẩm thường xuyên: Sử dụng các loại kem dưỡng ẩm có thành phần như ceramide, hyaluronic acid hoặc các loại dầu tự nhiên như dầu dừa, dầu jojoba giúp giữ cho da mềm mại và giảm tình trạng khô ráp. Thực hiện dưỡng ẩm ít nhất hai lần mỗi ngày, đặc biệt sau khi tắm, để giữ da luôn đủ nước.

• Tắm nước ấm: Tắm nước quá nóng có thể làm khô da thêm, do đó người bệnh nên tắm bằng nước ấm và hạn chế sử dụng xà phòng mạnh. Sau khi tắm, ngay lập tức thoa kem dưỡng ẩm để khóa độ ẩm cho da.

• Sử dụng các liệu pháp thiên nhiên: Một số liệu pháp thiên nhiên có thể giúp giảm triệu chứng chàm khô, như sử dụng yến mạch (thường được cho vào nước tắm để giảm ngứa và làm dịu da), lô hội (thoa gel lô hội giúp làm dịu vết viêm và khô nứt), hay dầu tràm trà (có tính kháng viêm và kháng khuẩn).

Phương pháp điều trị toàn thân

Đối với những trường hợp chàm khô nặng và không đáp ứng với điều trị tại chỗ, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị toàn thân:

• Thuốc uống corticosteroid: Trong trường hợp viêm da nghiêm trọng hoặc lan rộng, thuốc corticosteroid uống như prednisone có thể được chỉ định trong thời gian ngắn để kiểm soát tình trạng viêm. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này cần phải cẩn trọng do tác dụng phụ của nó khi dùng lâu dài.

• Liệu pháp ánh sáng (UV): Liệu pháp ánh sáng được áp dụng cho bệnh nhân chàm khô mãn tính hoặc nặng, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Liệu pháp UVB, một dạng sóng ánh sáng đặc biệt, giúp làm dịu viêm và cải thiện tình trạng da.

• Biologicals: Các thuốc sinh học như dupilumab là lựa chọn mới trong điều trị chàm khô nặng. Chúng tác động vào các cơ chế miễn dịch gây ra viêm da, giúp giảm bùng phát của bệnh.

Điều trị kết hợp với các biện pháp hỗ trợ

Chàm khô không chỉ là vấn đề về da mà còn liên quan đến hệ miễn dịch, vì vậy một số biện pháp hỗ trợ cũng rất quan trọng trong việc điều trị bệnh:

• Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể là yếu tố kích thích bùng phát chàm khô. Việc tham gia các hoạt động thư giãn như yoga, thiền, hoặc thể dục có thể giúp giảm căng thẳng, qua đó làm giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng.

• Chế độ ăn uống: Bổ sung chế độ ăn giàu omega-3 (từ cá hồi, dầu cá, hạt lanh) và các vitamin như vitamin E, vitamin D có thể giúp cải thiện tình trạng da từ bên trong. Một chế độ ăn uống lành mạnh giúp hỗ trợ hệ miễn dịch và bảo vệ da khỏi các yếu tố gây kích ứng.

Trong điều trị chàm khô, kết hợp các phương pháp chăm sóc da đúng cách với việc sử dụng thuốc có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng, cải thiện tình trạng da và ngăn ngừa bệnh tái phát.