Đau Thượng Vị Buồn Nôn: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Cảm giác đau thượng vị kèm buồn nôn có thể là dấu hiệu cảnh báo những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn liên quan đến hệ tiêu hóa như viêm dạ dày, loét dạ dày, hoặc trào ngược dạ dày-thực quản. Đừng để những triệu chứng này làm ảnh hưởng cuộc sống của bạn, hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân và cách khắc phục hiệu quả để bảo vệ sức khỏe một cách tốt nhất​​.

Đau thượng vị buồn nôn là gì?

Đau thượng vị buồn nôn là một triệu chứng phổ biến liên quan đến vùng bụng trên, ngay dưới xương ức. Đây là tình trạng thường gặp ở mọi lứa tuổi, xuất hiện khi dạ dày bị kích thích hoặc gặp vấn đề trong hệ tiêu hóa. Trong y học hiện đại, đau thượng vị buồn nôn được xem như dấu hiệu cảnh báo của các bệnh lý như viêm dạ dày, loét dạ dày, hoặc rối loạn chức năng tiêu hóa. Các chuyên gia thường phân loại triệu chứng này thành hai nhóm chính: cấp tính và mãn tính. Triệu chứng cấp tính thường xuất hiện đột ngột, kéo dài trong thời gian ngắn, trong khi mãn tính kéo dài và lặp đi lặp lại, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người bệnh.

Biểu hiện của đau thượng vị buồn nôn

Những triệu chứng đau thượng vị buồn nôn thường đa dạng và thay đổi theo từng nguyên nhân cụ thể. Một số biểu hiện dễ nhận biết bao gồm cảm giác đau âm ỉ hoặc dữ dội vùng bụng trên, kèm theo cảm giác buồn nôn khó chịu, có khi dẫn đến nôn mửa. Người bệnh có thể cảm thấy đầy bụng, khó tiêu, hoặc xuất hiện ợ nóng, ợ hơi liên tục. Những triệu chứng này thường trầm trọng hơn sau khi ăn, khi căng thẳng hoặc sử dụng thực phẩm gây kích thích dạ dày. Đối với những trường hợp nghiêm trọng, đau thượng vị có thể đi kèm với các dấu hiệu như nôn ra máu, đau lan ra lưng, hoặc giảm cân không rõ nguyên nhân, cần được khám và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây đau thượng vị buồn nôn

Đau thượng vị buồn nôn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố bệnh lý và sinh hoạt. Hiểu rõ nguyên nhân giúp hỗ trợ chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Bệnh lý dạ dày và thực quản: Viêm dạ dày, loét dạ dày-tá tràng, hoặc trào ngược dạ dày-thực quản là các nguyên nhân hàng đầu gây đau thượng vị kèm buồn nôn. Những bệnh lý này thường xuất phát từ tổn thương niêm mạc dạ dày hoặc rối loạn chức năng van tâm vị.
• Sử dụng thuốc và hóa chất: Lạm dụng thuốc chống viêm không steroid hoặc các chất kích thích như rượu, cà phê, có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày, gây ra triệu chứng.
• Rối loạn tiêu hóa: Chức năng tiêu hóa kém, đặc biệt là hội chứng khó tiêu chức năng, thường gây đau và cảm giác nặng nề vùng thượng vị.
• Nhiễm vi khuẩn và virus: Nhiễm khuẩn Helicobacter pylori là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm loét dạ dày, trong khi các virus có thể gây rối loạn tiêu hóa cấp tính.
• Tâm lý và căng thẳng: Stress kéo dài gây ảnh hưởng đến hoạt động của hệ tiêu hóa, làm tăng tiết acid dạ dày và dễ dẫn đến đau thượng vị.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Thói quen ăn uống không điều độ, ăn quá nhanh, bỏ bữa hoặc tiêu thụ thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng có thể gây kích ứng dạ dày.

Đối tượng dễ bị đau thượng vị buồn nôn

Đau thượng vị buồn nôn có thể gặp ở mọi người, nhưng một số nhóm đối tượng dễ bị hơn do đặc điểm cơ địa hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Các nhóm này bao gồm:

• Người mắc bệnh tiêu hóa mãn tính: Những người đã được chẩn đoán với viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích, hoặc bệnh lý thực quản thường có nguy cơ cao hơn.
• Người thường xuyên sử dụng thuốc kích thích dạ dày: Các loại thuốc giảm đau, kháng viêm hoặc thực phẩm chứa cồn, caffein thường tác động xấu đến niêm mạc dạ dày.
• Người bị áp lực tâm lý cao: Tâm trạng lo âu, căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tiêu hóa, làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề tiêu hóa.
• Phụ nữ mang thai: Do sự thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi lên dạ dày, phụ nữ mang thai thường xuyên gặp triệu chứng này.
• Người cao tuổi: Ở độ tuổi này, niêm mạc dạ dày dễ tổn thương hơn, cùng với chức năng tiêu hóa suy giảm, làm tăng nguy cơ đau thượng vị.
• Người có lối sống thiếu lành mạnh: Ăn uống không đúng giờ, tiêu thụ thức ăn nhanh hoặc thiếu chất, và lạm dụng đồ uống có cồn là các yếu tố làm tăng nguy cơ gặp triệu chứng.

Biến chứng của đau thượng vị buồn nôn

Đau thượng vị buồn nôn nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Một số biến chứng thường gặp gồm:

• Viêm loét dạ dày nặng hơn: Tình trạng đau kéo dài làm tổn thương niêm mạc dạ dày nghiêm trọng, dẫn đến loét sâu và nguy cơ xuất huyết tiêu hóa.
• Xuất huyết tiêu hóa: Người bệnh có thể bị nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen do tổn thương niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng. Đây là tình trạng khẩn cấp, cần can thiệp y tế ngay.
• Hẹp môn vị: Viêm loét kéo dài có thể gây hẹp lối thông giữa dạ dày và ruột non, dẫn đến tắc nghẽn và rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng.
• Ung thư dạ dày: Đau thượng vị kéo dài và liên quan đến vi khuẩn Helicobacter pylori có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư dạ dày.
• Suy dinh dưỡng: Cảm giác buồn nôn và khó tiêu kéo dài khiến người bệnh ăn uống không đầy đủ, dẫn đến suy giảm chức năng dinh dưỡng và thể trạng yếu.

Chẩn đoán đau thượng vị buồn nôn

Việc chẩn đoán đau thượng vị buồn nôn đòi hỏi các phương pháp khám và kiểm tra chuyên sâu để xác định nguyên nhân cụ thể. Dưới đây là những bước chẩn đoán phổ biến:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ thu thập thông tin về tiền sử bệnh, thói quen ăn uống, thời điểm xuất hiện và mức độ của triệu chứng, nhằm xác định hướng điều trị ban đầu.
• Nội soi dạ dày: Phương pháp này giúp quan sát trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản để phát hiện viêm loét, tổn thương, hoặc khối u bất thường.
• Xét nghiệm vi khuẩn Helicobacter pylori: Thực hiện qua kiểm tra hơi thở, xét nghiệm máu, phân hoặc sinh thiết từ niêm mạc dạ dày để phát hiện vi khuẩn gây bệnh.
• Siêu âm bụng: Giúp kiểm tra các cơ quan nội tạng vùng bụng, nhằm phát hiện các vấn đề khác như sỏi mật hoặc rối loạn gan tụy có thể gây đau thượng vị.
• Chụp X-quang với thuốc cản quang: Hỗ trợ kiểm tra các bất thường trong đường tiêu hóa, đặc biệt là các khối u hoặc chỗ hẹp ở dạ dày và thực quản.

Các phương pháp chẩn đoán được lựa chọn dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân, đảm bảo cung cấp thông tin chính xác để lên kế hoạch điều trị hiệu quả.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị đau thượng vị buồn nôn

Đau thượng vị buồn nôn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng nếu kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường. Người bệnh nên tìm đến bác sĩ trong các trường hợp sau:

• Triệu chứng kéo dài không thuyên giảm: Cảm giác đau và buồn nôn không biến mất sau khi áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà hoặc sử dụng thuốc hỗ trợ tiêu hóa.
• Xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng: Bao gồm nôn ra máu, đi ngoài phân đen, hoặc sụt cân nhanh mà không rõ nguyên nhân. Đây có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng trong đường tiêu hóa.
• Đau lan tỏa và tăng cường độ: Khi cơn đau từ thượng vị lan ra lưng, ngực hoặc có cảm giác co thắt mạnh, có nguy cơ liên quan đến các bệnh lý khác như viêm tụy hoặc nhồi máu cơ tim.
• Buồn nôn và nôn liên tục: Không thể ăn uống và tình trạng nôn mửa xảy ra nhiều lần, dẫn đến mất nước và suy dinh dưỡng nghiêm trọng.
• Người có tiền sử bệnh tiêu hóa: Những người đã từng mắc các bệnh dạ dày, thực quản, hoặc các vấn đề về gan mật cần thăm khám sớm khi có triệu chứng.

Phòng ngừa đau thượng vị buồn nôn hiệu quả

Phòng ngừa đau thượng vị buồn nôn cần tập trung vào việc duy trì lối sống và chế độ ăn uống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ mắc các vấn đề về tiêu hóa. Một số biện pháp hữu ích gồm:

• Duy trì chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế thức ăn cay nóng, dầu mỡ, đồ uống có cồn, caffein. Ăn đúng giờ, không bỏ bữa và tránh ăn quá no hoặc ăn khuya.
• Tăng cường rau xanh và chất xơ: Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ để cải thiện chức năng tiêu hóa và giảm áp lực cho dạ dày.
• Kiểm soát căng thẳng: Dành thời gian thư giãn và tập luyện các phương pháp như yoga hoặc thiền để giảm stress, nguyên nhân phổ biến gây tăng tiết acid dạ dày.
• Hạn chế thuốc gây kích thích dạ dày: Tránh sử dụng các loại thuốc chống viêm không steroid hoặc thuốc kháng sinh kéo dài mà không có hướng dẫn của bác sĩ.
• Thực hiện khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt với những người có tiền sử bệnh lý tiêu hóa, việc kiểm tra thường xuyên giúp phát hiện và điều trị sớm các vấn đề.
• Không hút thuốc lá: Hút thuốc làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày và trào ngược acid.

Áp dụng các biện pháp phòng ngừa không chỉ giúp giảm nguy cơ đau thượng vị buồn nôn mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.

Phương pháp điều trị đau thượng vị buồn nôn

Việc điều trị đau thượng vị buồn nôn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của triệu chứng. Các phương pháp điều trị thường bao gồm điều chỉnh lối sống, sử dụng thuốc Tây y và áp dụng các bài thuốc Đông y hỗ trợ.

Điều chỉnh lối sống để giảm triệu chứng

Điều chỉnh thói quen sinh hoạt và ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc giảm đau thượng vị buồn nôn.

• Tránh các thực phẩm gây kích ứng dạ dày như đồ ăn cay nóng, dầu mỡ hoặc đồ uống chứa caffein và cồn.
• Ăn uống điều độ, không bỏ bữa hoặc ăn quá no, ưu tiên các món ăn dễ tiêu hóa như cháo hoặc súp.
• Tăng cường vận động nhẹ nhàng sau bữa ăn, không nằm ngay để tránh trào ngược acid.
• Giảm stress bằng cách thực hiện các bài tập thư giãn như yoga hoặc thiền, giúp giảm tiết acid dạ dày.

Sử dụng thuốc Tây y theo hướng dẫn bác sĩ

Thuốc Tây y là lựa chọn phổ biến để kiểm soát nhanh chóng triệu chứng đau thượng vị buồn nôn.

• Thuốc giảm tiết acid dạ dày: Các thuốc như Omeprazole, Esomeprazole hoặc Pantoprazole được kê để giảm tiết acid, bảo vệ niêm mạc dạ dày.
• Thuốc kháng acid: Thuốc như Maalox hoặc Gastropulgite giúp trung hòa acid dạ dày, giảm đau tức thì và giảm cảm giác buồn nôn.
• Thuốc chống co thắt dạ dày: Các loại như Drotaverine hoặc Hyoscine giúp làm dịu cơ co thắt, giảm cảm giác đau tức vùng thượng vị.
• Thuốc kháng sinh: Đối với trường hợp nhiễm Helicobacter pylori, các bác sĩ thường kết hợp Amoxicillin và Clarithromycin để tiêu diệt vi khuẩn.

Áp dụng bài thuốc Đông y hỗ trợ điều trị

Đông y tập trung vào việc cân bằng cơ thể, giảm triệu chứng và tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa.

• Sử dụng các bài thuốc chứa cam thảo, bạch truật, hoặc hoàng kỳ để làm dịu dạ dày và cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Dùng gừng tươi hoặc trà gừng để giảm cảm giác buồn nôn và đau dạ dày.
• Áp dụng các phương pháp như châm cứu, bấm huyệt tại vùng thượng vị để kích thích tuần hoàn máu và giảm đau.
• Thực hiện các bài tập dưỡng sinh nhằm hỗ trợ điều hòa khí huyết, giảm căng thẳng cho hệ tiêu hóa.

Điều trị đau thượng vị buồn nôn cần kết hợp nhiều phương pháp để đạt hiệu quả cao nhất. Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và tuân thủ chỉ định của bác sĩ không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn ngăn ngừa tái phát, bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa lâu dài.