Bệnh hiếm muộn: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Bệnh hiếm muộn là nỗi lo của nhiều cặp vợ chồng khi mong muốn có con nhưng gặp khó khăn trong việc thụ thai. Theo thống kê, khoảng 7-10% các cặp đôi trong độ tuổi sinh sản phải đối mặt với tình trạng này. Nguyên nhân có thể đến từ cả nam giới và nữ giới, liên quan đến yếu tố di truyền, nội tiết tố, lối sống hoặc bệnh lý tiềm ẩn. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp tăng cơ hội mang thai tự nhiên hoặc hỗ trợ sinh sản hiệu quả hơn. Vậy bệnh hiếm muộn có những dấu hiệu nào và đâu là phương pháp điều trị tối ưu?

Nguyên nhân gây bệnh hiếm muộn ở nam và nữ

Bệnh hiếm muộn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố sinh học và môi trường. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp các cặp đôi có hướng điều trị phù hợp và tăng cơ hội thụ thai.

Nguyên nhân hiếm muộn ở nam giới

Ở nam giới, hiếm muộn thường liên quan đến chất lượng và số lượng tinh trùng. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Suy giảm số lượng và chất lượng tinh trùng: Tinh trùng yếu, dị dạng hoặc số lượng tinh trùng quá ít có thể làm giảm khả năng thụ tinh.
• Rối loạn hormone: Suy giảm hormone testosterone ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng và khả năng sinh sản.
• Tắc nghẽn ống dẫn tinh: Khi ống dẫn tinh bị tắc nghẽn, tinh trùng không thể di chuyển ra ngoài để gặp trứng.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Tình trạng này làm tăng nhiệt độ ở tinh hoàn, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.
• Các bệnh lý nam khoa: Viêm tinh hoàn, nhiễm trùng đường sinh dục, hoặc các bệnh lây qua đường tình dục đều có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Hút thuốc lá, uống rượu bia nhiều, căng thẳng kéo dài, chế độ ăn uống nghèo dinh dưỡng cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe sinh sản.

Nguyên nhân hiếm muộn ở nữ giới

Ở nữ giới, bệnh hiếm muộn thường liên quan đến các vấn đề về rụng trứng, tử cung và ống dẫn trứng. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Rối loạn rụng trứng: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), suy buồng trứng sớm hoặc mất cân bằng nội tiết tố có thể gây rối loạn chu kỳ rụng trứng.
• Tắc nghẽn ống dẫn trứng: Khi ống dẫn trứng bị tắc, tinh trùng không thể gặp trứng để thụ tinh. Nguyên nhân có thể do viêm nhiễm hoặc biến chứng từ các bệnh lý phụ khoa.
• Bệnh lý tử cung: U xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung hay viêm nhiễm tử cung có thể làm giảm khả năng làm tổ của phôi thai.
• Suy giảm chất lượng trứng: Tuổi tác cao, căng thẳng kéo dài hoặc tiếp xúc với hóa chất độc hại có thể làm giảm chất lượng và số lượng trứng.
• Yếu tố môi trường và lối sống: Tiếp xúc với hóa chất, thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, thừa cân hoặc quá gầy đều có thể ảnh hưởng đến khả năng mang thai.

Triệu chứng cảnh báo bệnh hiếm muộn

Bệnh hiếm muộn không có triệu chứng cụ thể nhưng có một số dấu hiệu giúp nhận biết sớm tình trạng này.

Dấu hiệu hiếm muộn ở nam giới

• Suy giảm ham muốn tình dục
• Rối loạn cương dương hoặc xuất tinh sớm
• Tinh dịch loãng, có màu bất thường hoặc xuất hiện máu
• Đau, sưng tinh hoàn hoặc vùng bìu
• Cảm thấy nóng rát khi đi tiểu, có thể do nhiễm trùng đường sinh dục

Dấu hiệu hiếm muộn ở nữ giới

• Chu kỳ kinh nguyệt không đều hoặc vô kinh
• Đau vùng bụng dưới, đặc biệt trong kỳ kinh hoặc khi quan hệ
• Khí hư bất thường, có mùi hôi hoặc màu sắc lạ
• Tăng cân không kiểm soát, mọc nhiều lông trên mặt và cơ thể (dấu hiệu của buồng trứng đa nang)
• Đau đầu, mất ngủ, suy giảm nội tiết tố

Nếu gặp phải những dấu hiệu trên trong thời gian dài mà chưa có con, các cặp vợ chồng nên đi khám sớm để có phương án điều trị kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán bệnh hiếm muộn

Chẩn đoán bệnh hiếm muộn cần sự kết hợp của nhiều phương pháp xét nghiệm để xác định chính xác nguyên nhân.

Chẩn đoán hiếm muộn ở nam giới

• Phân tích tinh dịch đồ: Kiểm tra số lượng, hình dạng và khả năng di động của tinh trùng.
• Xét nghiệm hormone: Đánh giá mức độ testosterone và các hormone liên quan.
• Siêu âm tinh hoàn: Xác định bất thường về cấu trúc tinh hoàn hoặc tắc nghẽn ống dẫn tinh.
• Kiểm tra di truyền: Tìm kiếm đột biến gen ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Chẩn đoán hiếm muộn ở nữ giới

• Siêu âm buồng trứng và tử cung: Kiểm tra tình trạng buồng trứng, tử cung và ống dẫn trứng.
• Xét nghiệm nội tiết tố: Đánh giá hormone FSH, LH, estrogen, progesterone để kiểm tra chức năng sinh sản.
• Chụp tử cung – vòi trứng (HSG): Kiểm tra tình trạng ống dẫn trứng có bị tắc hay không.
• Soi buồng tử cung: Kiểm tra bất thường bên trong tử cung như polyp, u xơ.

Sau khi có kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với từng trường hợp cụ thể.

Các phương pháp điều trị bệnh hiếm muộn

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây hiếm muộn, các phương pháp điều trị có thể bao gồm điều chỉnh lối sống, dùng thuốc hoặc can thiệp y học hiện đại.

Điều trị hiếm muộn bằng thay đổi lối sống

• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia và các chất kích thích
• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung thực phẩm giàu kẽm, vitamin D, omega-3 để tăng cường sức khỏe sinh sản
• Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì hoặc quá gầy
• Hạn chế căng thẳng, áp lực công việc, ngủ đủ giấc
• Luyện tập thể dục đều đặn nhưng không quá sức

Điều trị bằng thuốc

• Thuốc kích thích rụng trứng: Clomiphene citrate, letrozole hoặc gonadotropins được sử dụng cho nữ giới bị rối loạn rụng trứng.
• Thuốc điều chỉnh hormone: Bổ sung hormone cho cả nam và nữ nếu có sự mất cân bằng nội tiết tố.
• Thuốc hỗ trợ tinh trùng: Các loại thuốc giúp cải thiện chất lượng và số lượng tinh trùng.

Can thiệp y học hiện đại

• Thụ tinh nhân tạo (IUI): Tinh trùng được lọc rửa và bơm trực tiếp vào tử cung để tăng cơ hội thụ thai.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Trứng và tinh trùng được kết hợp trong phòng thí nghiệm, sau đó phôi thai được đưa vào tử cung.
• Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI): Kỹ thuật hỗ trợ sinh sản dành cho nam giới có tinh trùng yếu hoặc ít.
• Phẫu thuật điều trị hiếm muộn: Áp dụng trong trường hợp bị tắc ống dẫn tinh, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc bất thường tử cung.

Với sự tiến bộ của y học hiện đại, nhiều cặp vợ chồng hiếm muộn đã có cơ hội được làm cha mẹ. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò quan trọng trong hành trình tìm con.

Phòng ngừa bệnh hiếm muộn ngay từ sớm

Bệnh hiếm muộn có thể được phòng tránh hoặc giảm nguy cơ mắc phải bằng việc duy trì một lối sống lành mạnh và kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Dưới đây là một số biện pháp giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản cho cả nam và nữ.

Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tinh trùng và trứng. Một số thực phẩm tốt cho sinh sản bao gồm:

• Thực phẩm giàu kẽm: Hàu, thịt bò, hạt bí giúp tăng cường sản xuất tinh trùng và hỗ trợ chức năng buồng trứng.
• Thực phẩm chứa nhiều axit folic: Các loại rau xanh, ngũ cốc nguyên cám giúp giảm nguy cơ dị tật thai nhi và tăng khả năng thụ thai.
• Omega-3 và vitamin D: Cá hồi, dầu oliu, trứng giúp cân bằng nội tiết tố và cải thiện chất lượng tinh trùng.
• Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa: Quả mọng, cà chua, trà xanh giúp bảo vệ tế bào sinh sản khỏi tác hại của gốc tự do.

Ngược lại, nên hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có cồn, caffeine quá mức và thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản vì có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản.

Kiểm soát cân nặng và duy trì lối sống lành mạnh

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cả thừa cân và suy dinh dưỡng đều có thể gây mất cân bằng nội tiết tố, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng và chất lượng tinh trùng.
• Tập thể dục điều độ: Vận động thường xuyên giúp tăng cường tuần hoàn máu đến cơ quan sinh sản nhưng không nên tập luyện quá sức.
• Giữ tâm lý thoải mái: Căng thẳng kéo dài có thể gây rối loạn hormone sinh sản, giảm khả năng thụ thai. Các hoạt động như thiền, yoga, đọc sách có thể giúp kiểm soát căng thẳng hiệu quả.

Tránh tiếp xúc với các yếu tố gây hại

• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Thuốc trừ sâu, kim loại nặng, chất bảo quản trong thực phẩm có thể ảnh hưởng đến chất lượng trứng và tinh trùng.
• Không lạm dụng thuốc kháng sinh và thuốc nội tiết: Một số loại thuốc có thể làm rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng và trứng.
• Kiểm tra sức khỏe sinh sản định kỳ: Thăm khám thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề về sinh sản và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Khi nào nên đi khám hiếm muộn?

Các cặp vợ chồng nên đi khám hiếm muộn nếu:

• Sau 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai mà chưa có con.
• Nữ giới trên 35 tuổi nên đi khám sau 6 tháng cố gắng có thai nhưng không thành công.
• Có tiền sử bệnh lý liên quan đến sinh sản như hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung, viêm nhiễm đường sinh dục.
• Nam giới có dấu hiệu bất thường về tinh trùng hoặc rối loạn chức năng sinh lý.

Việc thăm khám sớm không chỉ giúp xác định nguyên nhân mà còn tăng cơ hội điều trị thành công, đặc biệt khi tuổi tác là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Câu hỏi thường gặp về bệnh hiếm muộn

1. Bệnh hiếm muộn có chữa được không?

Có. Tùy thuộc vào nguyên nhân, bệnh hiếm muộn có thể được điều trị bằng thuốc, thay đổi lối sống hoặc áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IUI, IVF.

2. Hiếm muộn và vô sinh có phải là một?

Không. Hiếm muộn là tình trạng khó có con nhưng vẫn có khả năng mang thai nếu điều trị đúng cách. Vô sinh là khi một người hoàn toàn mất khả năng sinh sản.

3. Hiếm muộn có di truyền không?

Một số nguyên nhân hiếm muộn có thể do yếu tố di truyền, chẳng hạn như rối loạn nhiễm sắc thể hoặc các bệnh lý liên quan đến nội tiết tố.

4. Nam giới có thể làm gì để cải thiện chất lượng tinh trùng?

Nam giới nên duy trì lối sống lành mạnh, bổ sung thực phẩm giàu kẽm, vitamin C, omega-3, tránh rượu bia và các chất kích thích để cải thiện chất lượng tinh trùng.

5. Phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt có dễ bị hiếm muộn không?

Có. Rối loạn kinh nguyệt thường liên quan đến mất cân bằng nội tiết tố và rối loạn rụng trứng, làm giảm khả năng thụ thai. Cần theo dõi chu kỳ kinh nguyệt và đi khám sớm nếu có bất thường.

6. Thụ tinh trong ống nghiệm có tỷ lệ thành công cao không?

Tỷ lệ thành công của IVF phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, chất lượng trứng và tinh trùng. Trung bình, tỷ lệ thành công dao động từ 40-50% đối với phụ nữ dưới 35 tuổi và giảm dần theo độ tuổi.

7. Có bài thuốc dân gian nào giúp tăng khả năng sinh sản không?

Một số thảo dược như nhân sâm, đông trùng hạ thảo, nhung hươu có thể hỗ trợ tăng cường sinh lý, nhưng hiệu quả chưa được chứng minh rõ ràng. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Kết luận

Bệnh hiếm muộn không phải là dấu chấm hết cho hành trình làm cha mẹ. Với sự tiến bộ của y học, nhiều phương pháp điều trị hiện đại đã giúp hàng triệu cặp vợ chồng trên thế giới có cơ hội sinh con. Điều quan trọng là phát hiện sớm, tìm đúng nguyên nhân và kiên trì điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc có con, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y khoa để có phương án tối ưu nhất.