Ho có đờm: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Ho có đờm là một triệu chứng phổ biến có thể xuất hiện do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ cảm lạnh thông thường cho đến các bệnh lý hô hấp mãn tính như viêm phế quản, hen suyễn, hay viêm phổi. Khi bị ho có đờm, cơ thể thường sản xuất dịch nhầy để bảo vệ đường hô hấp khỏi các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, hoặc bụi bẩn. Mặc dù ho có đờm là phản ứng tự nhiên của cơ thể, nếu triệu chứng kéo dài hoặc nghiêm trọng, người bệnh cần chú ý để tránh các biến chứng nguy hiểm. Việc nhận biết và điều trị kịp thời là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe lâu dài.

Định nghĩa và phân loại ho có đờm

Ho có đờm là một tình trạng mà trong đó cơ thể phản ứng bằng cách ho và sản sinh ra dịch nhầy từ đường hô hấp. Dịch này có thể mang theo vi khuẩn, virus, bụi bẩn hoặc các tác nhân gây dị ứng. Ho có đờm không chỉ là triệu chứng của cảm cúm hay cảm lạnh mà còn có thể là dấu hiệu của những bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phế quản, viêm phổi hay bệnh lý mạn tính như hen suyễn.

Ho có đờm có thể được phân loại theo tính chất và mức độ nghiêm trọng của đờm. Thông thường, đờm có thể là trong suốt, trắng đục, vàng hoặc xanh, và thậm chí có thể có máu trong một số trường hợp nghiêm trọng. Các bác sĩ sẽ dựa trên đặc điểm của đờm để xác định nguyên nhân và mức độ bệnh lý. Phân loại ho có đờm theo tính chất này giúp đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Triệu chứng của ho có đờm

Khi bị ho có đờm, người bệnh thường có cảm giác ngứa rát, đau hoặc khó chịu ở cổ họng. Triệu chứng này kéo dài có thể gây mệt mỏi và làm giảm chất lượng cuộc sống. Đờm có thể xuất hiện nhiều vào buổi sáng hoặc khi người bệnh thay đổi tư thế, ho mạnh hoặc khi bị kích thích bởi các yếu tố như không khí lạnh, khói thuốc hoặc bụi.

Ngoài ho và đờm, các triệu chứng đi kèm khác có thể bao gồm sốt nhẹ, đau ngực, hoặc cảm giác khó thở. Nếu ho kéo dài và đờm không giảm, có thể xuất hiện dấu hiệu viêm nhiễm nghiêm trọng như viêm phổi hoặc viêm phế quản. Đặc biệt, khi đờm có màu sắc bất thường như vàng, xanh hoặc có lẫn máu, người bệnh cần đi khám bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân.

Nguyên nhân gây ho có đờm

Ho có đờm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các tác nhân gây cảm cúm thông thường cho đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến:

• Viêm đường hô hấp trên: Cảm lạnh, cảm cúm hoặc viêm họng có thể khiến cơ thể phản ứng bằng cách sản sinh đờm để bảo vệ và làm sạch đường hô hấp khỏi vi khuẩn và virus.

• Viêm phế quản: Tình trạng viêm ở các ống phế quản khiến cơ thể sản sinh lượng đờm lớn, gây ho có đờm kéo dài. Viêm phế quản cấp tính thường xảy ra do virus, trong khi viêm phế quản mãn tính có thể liên quan đến khói thuốc hoặc ô nhiễm không khí.

• Viêm phổi: Đây là một bệnh lý nghiêm trọng khi các mô phổi bị viêm, khiến cơ thể sản sinh đờm có thể có màu vàng hoặc xanh. Viêm phổi có thể do vi khuẩn, virus hoặc nấm gây ra.

• Hen suyễn: Người bị hen suyễn có thể bị ho có đờm kèm theo triệu chứng khó thở, thở khò khè. Đờm trong trường hợp này thường có màu trong hoặc trắng đục.

• Dị ứng: Các tác nhân dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, hay lông thú có thể khiến cơ thể sản sinh đờm để chống lại các dị nguyên, gây ho có đờm.

• Bệnh lý mạn tính: Các bệnh lý như bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hay cystic fibrosis (xơ nang) đều có thể gây ho có đờm kéo dài, với đặc điểm đờm đặc và khó tống ra ngoài.

• Ô nhiễm không khí và khói thuốc: Tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc hít phải khói thuốc lâu dài có thể gây viêm đường hô hấp, làm tăng sản xuất đờm và ho.

Đối tượng dễ mắc ho có đờm

Mặc dù ho có đờm có thể gặp ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng sau đây dễ bị ảnh hưởng hơn:

• Trẻ em: Hệ miễn dịch của trẻ em chưa phát triển hoàn thiện, nên chúng dễ bị nhiễm các virus gây cảm cúm hoặc viêm đường hô hấp, dẫn đến ho có đờm.

• Người cao tuổi: Hệ thống miễn dịch suy yếu theo tuổi tác, khiến người cao tuổi dễ mắc các bệnh lý về hô hấp, đặc biệt là viêm phế quản, viêm phổi hoặc các bệnh lý mãn tính.

• Người hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ chính gây viêm phế quản mãn tính, COPD và các bệnh lý khác của đường hô hấp, làm tăng khả năng ho có đờm.

• Người có bệnh lý hô hấp mãn tính: Những người mắc các bệnh như hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, COPD hoặc xơ nang thường xuyên gặp phải tình trạng ho có đờm kéo dài.

• Người tiếp xúc với dị nguyên: Những người sống trong môi trường có nhiều tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi, lông thú hay hóa chất có nguy cơ cao bị ho có đờm.

• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch hoặc mắc bệnh lý như HIV/AIDS có khả năng dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp và ho có đờm.

Biến chứng khi bị ho có đờm

Ho có đờm, nếu không được điều trị kịp thời hoặc nếu triệu chứng kéo dài, có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe. Những biến chứng này có thể ảnh hưởng lâu dài đến hệ hô hấp và toàn bộ cơ thể. Dưới đây là những biến chứng phổ biến:

• Viêm phổi: Nếu viêm đường hô hấp không được điều trị hoặc không cải thiện, có thể tiến triển thành viêm phổi. Viêm phổi gây khó thở, sốt cao và có thể dẫn đến nhiễm trùng lan rộng, đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.

• Viêm phế quản mãn tính: Ho có đờm kéo dài do viêm phế quản có thể dẫn đến tình trạng viêm phế quản mãn tính. Đây là một bệnh lý lâu dài, làm suy giảm chức năng phổi và khiến người bệnh khó thở, mệt mỏi, và dễ bị nhiễm trùng.

• Tắc nghẽn đường thở: Đờm dày và đặc có thể làm tắc nghẽn đường thở, gây khó khăn cho việc hô hấp và làm trầm trọng thêm các vấn đề hô hấp. Tình trạng này thường thấy ở người mắc COPD hoặc hen suyễn.

• Nhiễm trùng huyết: Nếu nhiễm trùng đường hô hấp không được kiểm soát, vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu và gây nhiễm trùng huyết, một tình trạng đe dọa tính mạng.

• Suy hô hấp: Trong những trường hợp nặng, ho có đờm kéo dài có thể dẫn đến suy hô hấp, khi phổi không thể cung cấp đủ oxy cho cơ thể. Đây là một biến chứng nguy hiểm cần điều trị cấp cứu.

• Mất chất lượng cuộc sống: Ho có đờm kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn gây mệt mỏi, khó ngủ và làm giảm chất lượng cuộc sống. Người bệnh có thể cảm thấy bị hạn chế trong các hoạt động hàng ngày.

Chẩn đoán ho có đờm

Chẩn đoán ho có đờm là một quá trình quan trọng để xác định nguyên nhân và tình trạng của bệnh lý, từ đó đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ thực hiện các bước dưới đây:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng hiện tại và tiến hành kiểm tra thể chất. Việc nghe phổi để xác định dấu hiệu của viêm hoặc nhiễm trùng có thể giúp định hướng chẩn đoán.

• Xét nghiệm đờm: Phân tích mẫu đờm có thể giúp xác định loại vi khuẩn, virus hoặc nấm gây nhiễm trùng. Việc xét nghiệm đờm sẽ giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

• Chụp X-quang phổi: Chụp X-quang giúp bác sĩ nhìn thấy hình ảnh của phổi, xác định có dấu hiệu viêm phổi, viêm phế quản hoặc các vấn đề hô hấp khác. Đây là một xét nghiệm quan trọng trong việc phát hiện các bệnh lý nghiêm trọng.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc viêm trong cơ thể. Các chỉ số như CRP và bạch cầu sẽ cho thấy mức độ viêm hoặc nhiễm trùng.

• Đo chức năng phổi: Đối với những người có ho có đờm kéo dài, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm chức năng phổi để kiểm tra khả năng thở và phát hiện các bệnh lý như hen suyễn hoặc COPD.

• Chẩn đoán phân biệt: Bác sĩ sẽ loại trừ các nguyên nhân khác gây ho có đờm, chẳng hạn như trào ngược dạ dày thực quản (GERD) hoặc dị ứng, thông qua các xét nghiệm phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị ho có đờm

Mặc dù ho có đờm thường là một triệu chứng tự nhiên và có thể cải thiện sau vài ngày, nhưng trong một số trường hợp, người bệnh cần gặp bác sĩ để được thăm khám và điều trị kịp thời. Dưới đây là những tình huống cần được sự can thiệp của bác sĩ:

• Ho kéo dài hơn một tuần: Nếu ho có đờm không cải thiện hoặc kéo dài hơn một tuần, có thể là dấu hiệu của một bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phổi, viêm phế quản hoặc các bệnh lý hô hấp mãn tính.

• Đờm có màu bất thường: Khi đờm có màu vàng, xanh hoặc có lẫn máu, điều này có thể chỉ ra sự hiện diện của nhiễm trùng hoặc các vấn đề nghiêm trọng trong hệ hô hấp.

• Khó thở hoặc đau ngực: Nếu người bệnh cảm thấy khó thở hoặc có cảm giác đau ngực khi ho có đờm, đây là dấu hiệu cảnh báo có thể có viêm phổi, viêm màng phổi hoặc tắc nghẽn đường thở.

• Sốt cao kéo dài: Sốt cao không giảm dù đã dùng thuốc hạ sốt có thể cho thấy một tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng, cần phải được bác sĩ kiểm tra và điều trị.

• Ho kèm theo mệt mỏi quá mức: Nếu ho có đờm đi kèm với cảm giác mệt mỏi quá mức, chóng mặt hoặc không có sức lực, cần đến gặp bác sĩ ngay để kiểm tra nguyên nhân và ngăn ngừa các biến chứng.

• Tiền sử bệnh lý hô hấp: Những người có tiền sử bệnh lý hô hấp như hen suyễn, COPD hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính cần đặc biệt chú ý nếu ho có đờm kéo dài hoặc triệu chứng trở nên trầm trọng.

Phòng ngừa ho có đờm

Việc phòng ngừa ho có đờm không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn giúp cải thiện sức khỏe hệ hô hấp và giảm thiểu các vấn đề liên quan đến đờm. Dưới đây là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Giữ vệ sinh đường hô hấp: Rửa tay thường xuyên và tránh tiếp xúc với người bị cảm cúm, cảm lạnh hoặc các bệnh lý về hô hấp sẽ giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh gây ho có đờm. Đặc biệt là trong mùa dịch bệnh, việc giữ gìn vệ sinh cá nhân là vô cùng quan trọng.

• Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, bổ sung vitamin C, E và các khoáng chất thiết yếu sẽ giúp cơ thể tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ nhiễm trùng và ho có đờm.

• Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng: Nếu bạn dễ bị dị ứng, hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, lông thú hay hóa chất. Việc sử dụng khẩu trang khi ra ngoài vào mùa cao điểm dị ứng cũng rất hữu ích.

• Từ bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá là nguyên nhân chính gây viêm phế quản mãn tính và COPD, dẫn đến ho có đờm. Việc từ bỏ thuốc lá không chỉ giúp cải thiện sức khỏe hệ hô hấp mà còn phòng ngừa nhiều bệnh lý nghiêm trọng khác.

• Duy trì môi trường sống sạch sẽ: Không khí trong nhà cần được thông thoáng và sạch sẽ. Sử dụng máy lọc không khí trong những khu vực có không khí ô nhiễm hoặc khói bụi giúp bảo vệ đường hô hấp.

• Tập thể dục đều đặn: Việc duy trì chế độ tập thể dục hợp lý giúp cải thiện chức năng hô hấp, tăng cường sức khỏe và làm giảm nguy cơ các bệnh lý hô hấp gây ho có đờm.

• Tiêm phòng cúm và các bệnh hô hấp: Tiêm phòng cúm hàng năm có thể giúp ngăn ngừa các bệnh lý do virus cúm, một trong những nguyên nhân phổ biến gây ho có đờm.

Phương pháp điều trị ho có đờm

Khi bị ho có đờm, việc điều trị đúng cách là rất quan trọng để giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Điều trị có thể được thực hiện qua nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm dùng thuốc, thay đổi lối sống và các biện pháp hỗ trợ. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Sử dụng thuốc Tây y

Thuốc Tây y giúp làm giảm triệu chứng ho có đờm nhanh chóng, đặc biệt là trong trường hợp do vi khuẩn, virus hoặc các bệnh lý hô hấp nghiêm trọng. Các loại thuốc thường được sử dụng gồm:

• Thuốc giảm ho: Dùng để ức chế phản xạ ho, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Một số loại thuốc giảm ho phổ biến bao gồm Dextromethorphan (có trong các sản phẩm như Robitussin) và Codeine (thường có trong các thuốc ho kê đơn). Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc giảm ho chỉ nên thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ, vì việc ức chế ho quá mức có thể gây ra tác dụng phụ.

• Thuốc long đờm: Thuốc long đờm giúp làm loãng đờm, dễ dàng tống ra ngoài. Các loại thuốc như Ambroxol (một thành phần chính trong thuốc Mucosolvan) và Bromhexine (có trong các thuốc như Bisolvon) giúp giảm độ đặc của đờm, hỗ trợ quá trình khạc đờm hiệu quả hơn.

• Kháng sinh: Nếu ho có đờm do nhiễm trùng vi khuẩn, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng kháng sinh. Các thuốc như Amoxicillin, Azithromycin (Zithromax), hoặc Ceftriaxone thường được dùng để điều trị nhiễm trùng hô hấp.

• Thuốc giảm viêm: Nếu ho có đờm liên quan đến tình trạng viêm đường hô hấp, các thuốc kháng viêm như Prednisolone hoặc Hydrocortisone có thể được sử dụng để giảm sưng viêm và làm giảm tình trạng khó thở.

Biện pháp điều trị tự nhiên và hỗ trợ

Ngoài thuốc, các biện pháp tự nhiên và hỗ trợ cũng rất hiệu quả trong việc điều trị ho có đờm và cải thiện tình trạng hô hấp. Dưới đây là một số phương pháp hỗ trợ:

• Sử dụng mật ong: Mật ong có tính kháng khuẩn tự nhiên và giúp làm dịu cổ họng, giảm ho. Bạn có thể sử dụng một thìa mật ong nguyên chất vào mỗi buổi sáng hoặc pha với nước ấm để uống.

• Dùng thuốc từ thảo dược: Các thảo dược như Cây tía tô, Gừng, hoặc Cây nha đam có tác dụng làm giảm viêm và long đờm tự nhiên. Nước sắc từ các loại thảo dược này có thể giúp làm dịu họng và hỗ trợ việc tống đờm ra ngoài.

• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Máy tạo độ ẩm giúp làm dịu không khí, giảm khô họng và làm lỏng đờm. Đây là biện pháp hỗ trợ hiệu quả khi môi trường sống khô hanh hoặc khi phải ngồi trong phòng máy lạnh lâu.

Thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng

Ngoài việc dùng thuốc và biện pháp tự nhiên, thay đổi thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị ho có đờm:

• Tăng cường uống nước: Uống đủ nước giúp làm loãng đờm và dễ dàng tống ra ngoài. Nước ấm hoặc trà thảo dược cũng giúp làm dịu cổ họng và giảm viêm.

• Ăn thực phẩm giàu vitamin C: Các loại thực phẩm như cam, quýt, dứa có chứa vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch và chống lại các tác nhân gây bệnh đường hô hấp.

• Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng: Khói thuốc, bụi bẩn, hoặc các chất gây dị ứng như phấn hoa có thể làm tình trạng ho có đờm trầm trọng thêm. Hạn chế tiếp xúc với những yếu tố này sẽ giúp cải thiện tình trạng hô hấp.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Việc nghỉ ngơi hợp lý giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng và tăng cường hệ miễn dịch, giúp bạn chiến đấu với các bệnh lý gây ho có đờm.

Điều trị ho có đờm cần được thực hiện một cách toàn diện, kết hợp giữa thuốc Tây, phương pháp tự nhiên, và thay đổi lối sống để đạt được hiệu quả tốt nhất. Khi điều trị đúng cách, triệu chứng ho có đờm sẽ giảm dần và cải thiện sức khỏe hệ hô hấp một cách bền vững.