Thoái hóa khớp: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoái hóa khớp là tình trạng tổn thương, mài mòn sụn khớp theo thời gian, dẫn đến đau đớn, hạn chế vận động và giảm chất lượng cuộc sống. Bệnh này phổ biến ở người cao tuổi nhưng cũng có thể gặp ở những người trẻ tuổi do thói quen sinh hoạt không hợp lý, béo phì hoặc chấn thương. Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có thể làm giảm triệu chứng, ngăn ngừa tiến triển của bệnh. Việc kết hợp các phương pháp điều trị hiện đại và các liệu pháp từ Đông y giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Thoái hóa khớp: Định nghĩa và phân loại

Thoái hóa khớp là một bệnh lý mạn tính, trong đó các khớp bị tổn thương dần dần do quá trình mài mòn và thoái hóa của sụn khớp. Khi sụn khớp không còn đủ khả năng bảo vệ các đầu xương, chúng sẽ ma sát trực tiếp vào nhau, gây viêm, đau đớn và hạn chế khả năng vận động. Bệnh lý này thường gặp ở người cao tuổi, nhưng cũng có thể xảy ra ở những người trẻ tuổi do các yếu tố như chấn thương, thừa cân hoặc các thói quen sinh hoạt không lành mạnh.

Thoái hóa khớp có thể phân loại thành nhiều dạng khác nhau, tùy theo vị trí và mức độ ảnh hưởng của bệnh. Các loại thoái hóa khớp phổ biến nhất bao gồm:

• Thoái hóa khớp gối: Là dạng thường gặp nhất, gây đau đớn và hạn chế khả năng vận động của khớp gối.
• Thoái hóa khớp hông: Thường gặp ở người lớn tuổi, gây khó khăn khi đi lại và di chuyển.
• Thoái hóa khớp ngón tay: Là dạng thoái hóa khớp ít nghiêm trọng hơn, nhưng có thể gây đau và biến dạng ngón tay.

Dù ở bất kỳ dạng nào, thoái hóa khớp cũng đều ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt là khi không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng thoái hóa khớp

Các triệu chứng của thoái hóa khớp có thể thay đổi tùy theo mức độ tiến triển của bệnh và vị trí khớp bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, có một số triệu chứng cơ bản mà người bệnh thường gặp phải:

• Đau khớp: Đây là triệu chứng điển hình của thoái hóa khớp, thường xuất hiện khi người bệnh vận động hoặc sử dụng khớp quá mức. Đau có thể kéo dài và trở nên nghiêm trọng hơn khi bệnh tiến triển.
• Khó vận động: Người bệnh thường gặp khó khăn khi di chuyển, đứng lên, ngồi xuống hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày do cứng khớp hoặc đau đớn.
• Phù nề và sưng tấy: Khớp bị thoái hóa có thể sưng lên, nhất là khi có viêm kèm theo, gây cảm giác khó chịu cho người bệnh.
• Giới hạn phạm vi chuyển động: Khớp bị thoái hóa có thể bị giảm phạm vi chuyển động, làm giảm khả năng thực hiện các động tác linh hoạt như cúi người, quay cổ tay hoặc xoay hông.
• Tiếng kêu lạo xạo: Người bệnh có thể nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc cọt kẹt khi di chuyển khớp bị thoái hóa, do sự ma sát giữa các đầu xương.

Những triệu chứng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống và khả năng lao động của người bệnh.

Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố di truyền, thói quen sinh hoạt, chấn thương hoặc các bệnh lý nền. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thoái hóa khớp:

• Lão hóa: Quá trình lão hóa tự nhiên là nguyên nhân chủ yếu gây thoái hóa khớp. Khi tuổi tác tăng lên, sụn khớp sẽ bị hao mòn và mất dần khả năng tái tạo, dẫn đến tình trạng thoái hóa.
• Chấn thương khớp: Các tai nạn hoặc chấn thương trực tiếp lên khớp có thể làm hư hại cấu trúc khớp và tăng nguy cơ thoái hóa sau này, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời.
• Béo phì: Người thừa cân hoặc béo phì có thể tạo ra áp lực lớn lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và hông, làm gia tăng tốc độ thoái hóa.
• Lạm dụng khớp: Những người có thói quen vận động mạnh mẽ hoặc sử dụng khớp quá mức trong công việc hoặc thể thao có thể khiến các khớp bị mài mòn nhanh chóng.
• Di truyền: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định nguy cơ mắc thoái hóa khớp. Những người có gia đình từng có tiền sử bệnh này có thể có nguy cơ cao hơn.
• Bệnh lý nền: Các bệnh như viêm khớp, bệnh gout hoặc bệnh lý tự miễn có thể là yếu tố thúc đẩy quá trình thoái hóa khớp.
• Mất cân bằng hoóc môn: Một số vấn đề liên quan đến sự thay đổi hoóc môn, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp.

Các nguyên nhân này có thể tác động một cách độc lập hoặc kết hợp với nhau, dẫn đến sự phát triển và tiến triển của thoái hóa khớp.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp không phân biệt độ tuổi hay giới tính, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do các yếu tố di truyền, sinh lý hoặc môi trường. Những đối tượng dưới đây đặc biệt cần chú ý để phòng ngừa bệnh:

• Người cao tuổi: Lão hóa là yếu tố chính làm gia tăng nguy cơ thoái hóa khớp. Sự suy giảm khả năng tái tạo sụn khớp theo tuổi tác làm khớp dễ bị tổn thương và thoái hóa.
• Người béo phì: Cân nặng thừa có thể tạo áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, hông và cột sống, khiến các khớp dễ bị thoái hóa nhanh chóng hơn.
• Những người làm việc nặng: Công việc đòi hỏi vận động nhiều, như khuân vác, đứng lâu hoặc mang vác vật nặng, có thể gây áp lực lên các khớp và làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp.
• Vận động viên thể thao: Mặc dù thể thao tốt cho sức khỏe, nhưng vận động viên tham gia các môn thể thao cường độ cao, như bóng đá, bóng rổ hay chạy marathon, có thể dễ gặp phải các chấn thương khớp và gia tăng nguy cơ thoái hóa khớp.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Các nghiên cứu cho thấy rằng những người có cha mẹ hoặc anh chị em mắc thoái hóa khớp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Phụ nữ sau mãn kinh: Sự suy giảm estrogen sau mãn kinh có thể làm tăng nguy cơ phát triển thoái hóa khớp, đặc biệt là ở khớp gối và hông.
• Người có bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh như viêm khớp dạng thấp, gout, hay bệnh lý tiểu đường có thể có nguy cơ mắc thoái hóa khớp cao hơn do các tổn thương viêm và quá trình chuyển hóa bất thường.

Hiểu rõ về các đối tượng dễ mắc bệnh sẽ giúp người dân phòng ngừa và điều trị bệnh sớm, giảm thiểu ảnh hưởng lâu dài của thoái hóa khớp.

Biến chứng của thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các biến chứng dưới đây là những vấn đề thường gặp khi bệnh tiến triển:

• Hạn chế khả năng vận động: Khi các khớp bị thoái hóa nghiêm trọng, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như đi lại, đứng lên ngồi xuống, và thậm chí là việc tự chăm sóc bản thân.
• Biến dạng khớp: Khi sụn khớp bị mài mòn và các xương đầu khớp chà xát vào nhau, có thể gây ra biến dạng khớp. Điều này không chỉ làm giảm tính thẩm mỹ mà còn làm gia tăng cảm giác đau đớn, khó chịu cho người bệnh.
• Viêm khớp: Quá trình thoái hóa khớp có thể đi kèm với tình trạng viêm, khiến các khớp sưng tấy, nóng đỏ, và đau đớn. Viêm khớp mãn tính có thể làm tổn thương vĩnh viễn các cấu trúc khớp.
• Giảm khả năng lao động: Do đau đớn và hạn chế vận động, người bệnh có thể không thể làm việc hiệu quả, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc và thu nhập. Đây là một trong những biến chứng xã hội của bệnh.
• Tăng nguy cơ chấn thương: Khi các khớp bị thoái hóa, chúng sẽ dễ bị tổn thương hơn trong các hoạt động thể chất hoặc khi gặp phải chấn động, làm gia tăng nguy cơ gãy xương hoặc các chấn thương khác.
• Rối loạn tâm lý: Việc phải đối mặt với cơn đau kéo dài và không thể thực hiện các hoạt động thường ngày có thể dẫn đến trầm cảm, lo âu hoặc căng thẳng tinh thần, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Việc nhận diện và điều trị sớm thoái hóa khớp là cách hiệu quả để phòng ngừa các biến chứng này và duy trì sức khỏe khớp lâu dài.

Chẩn đoán thoái hóa khớp

Chẩn đoán thoái hóa khớp được thực hiện thông qua một số phương pháp và kỹ thuật, giúp xác định mức độ tổn thương khớp và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các dấu hiệu bên ngoài như sưng, đỏ, đau và giới hạn phạm vi chuyển động của khớp. Khám lâm sàng cũng giúp bác sĩ phát hiện ra sự biến dạng của khớp và độ cứng khi di chuyển.
• Xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang là phương pháp thường được sử dụng để kiểm tra mức độ tổn thương của sụn và các cấu trúc trong khớp. Các hình ảnh sẽ cho thấy tình trạng mài mòn của sụn và sự hẹp khe khớp, dấu hiệu chính của thoái hóa khớp. Ngoài ra, các xét nghiệm như MRI hoặc CT scan có thể được sử dụng để chẩn đoán các tổn thương sâu hơn hoặc tổn thương phần mềm xung quanh khớp.
• Xét nghiệm máu: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý viêm nhiễm hoặc tự miễn có thể gây ra triệu chứng tương tự thoái hóa khớp.
• Nội soi khớp: Đây là một kỹ thuật chẩn đoán được thực hiện qua một vết rạch nhỏ trên da, sử dụng một ống soi có camera để quan sát trực tiếp tình trạng khớp bên trong. Nội soi giúp bác sĩ có cái nhìn chi tiết về mức độ thoái hóa và tình trạng viêm của khớp.
• Đánh giá chức năng khớp: Bác sĩ cũng có thể sử dụng các bài kiểm tra chức năng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của thoái hóa khớp đến khả năng vận động của bệnh nhân. Các bài kiểm tra này có thể bao gồm kiểm tra khả năng đi lại, nâng đồ vật, hoặc thực hiện các động tác linh hoạt.

Chẩn đoán chính xác thoái hóa khớp là bước đầu tiên quan trọng trong việc xây dựng kế hoạch điều trị hiệu quả, giúp giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là bệnh lý mạn tính, có thể tiến triển từ từ trong một thời gian dài. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể cho thấy bệnh đang phát triển nghiêm trọng, yêu cầu sự can thiệp của bác sĩ. Dưới đây là những trường hợp bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời:

• Đau kéo dài hoặc dữ dội: Nếu bạn cảm thấy đau khớp liên tục hoặc cơn đau trở nên dữ dội hơn ngay cả khi nghỉ ngơi, điều này có thể là dấu hiệu của thoái hóa khớp đang tiến triển, cần được kiểm tra và điều trị kịp thời.
• Khó khăn trong vận động: Khi bạn không thể thực hiện các hoạt động thường ngày như đi lại, leo cầu thang, hoặc đứng lên ngồi xuống một cách dễ dàng, đó là lúc bạn cần gặp bác sĩ để xác định rõ nguyên nhân và tìm phương pháp điều trị.
• Sưng tấy, đỏ và nóng: Nếu khớp của bạn bị sưng, đỏ và có cảm giác nóng ran, có thể có viêm kèm theo thoái hóa khớp. Viêm có thể làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, cần được điều trị để tránh tổn thương lâu dài.
• Biến dạng khớp: Nếu bạn nhận thấy khớp bị biến dạng hoặc có dấu hiệu thay đổi hình dạng bất thường, đây là lúc cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
• Giới hạn phạm vi vận động: Khi khớp bị cứng và không thể di chuyển trong phạm vi bình thường, điều này có thể gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và cần được đánh giá để có biện pháp điều trị phù hợp.
• Tiến triển bệnh nhanh chóng: Nếu bạn cảm thấy tình trạng khớp của mình thay đổi nhanh chóng trong một thời gian ngắn, việc thăm khám bác sĩ là rất quan trọng để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ tổn thương của khớp.

Khi gặp phải các dấu hiệu trên, việc gặp bác sĩ chuyên khoa sớm sẽ giúp bạn có kế hoạch điều trị hiệu quả, hạn chế các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Phòng ngừa thoái hóa khớp

Mặc dù thoái hóa khớp không thể hoàn toàn ngừng lại, nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm chậm quá trình thoái hóa khớp. Dưới đây là các phương pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, hông và cột sống. Việc duy trì cân nặng trong mức độ hợp lý giúp giảm thiểu nguy cơ thoái hóa khớp và bảo vệ sức khỏe khớp lâu dài.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng, như đi bộ, bơi lội hoặc yoga, có thể giúp duy trì sự linh hoạt của khớp và tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp, hỗ trợ bảo vệ khớp khỏi các tổn thương.
• Tránh các chấn thương khớp: Cẩn trọng trong các hoạt động thể thao và sinh hoạt hàng ngày để tránh các chấn thương có thể gây tổn thương cho khớp. Sử dụng trang bị bảo vệ khi tham gia thể thao hoặc lao động nặng để hạn chế các va đập vào khớp.
• Ăn uống khoa học: Một chế độ ăn giàu canxi, vitamin D và omega-3 có thể giúp tăng cường sức khỏe của sụn khớp và giảm viêm. Thực phẩm như cá hồi, rau xanh, hạt chia, và các sản phẩm từ sữa nên được bổ sung vào chế độ ăn để hỗ trợ sức khỏe khớp.
• Giữ tư thế đúng khi làm việc: Khi làm việc hoặc tham gia các hoạt động cần sử dụng khớp, hãy chú ý duy trì tư thế đúng để tránh làm tổn thương khớp, đặc biệt là khi ngồi lâu hoặc mang vác vật nặng.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra sức khỏe khớp định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa khớp và có biện pháp phòng ngừa hoặc điều trị hiệu quả.

Phòng ngừa thoái hóa khớp không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe khớp mà còn cải thiện khả năng vận động và chất lượng cuộc sống, giúp bạn duy trì sự linh hoạt trong sinh hoạt hàng ngày.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp

Điều trị thoái hóa khớp nhằm mục đích giảm đau, duy trì hoặc cải thiện phạm vi vận động, ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm cả Tây y, Đông y và các liệu pháp hỗ trợ khác. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi bệnh thoái hóa khớp tiến triển và gây đau đớn, thuốc Tây y có thể giúp giảm các triệu chứng và ngăn ngừa sự tổn thương thêm. Các loại thuốc điều trị thoái hóa khớp bao gồm:

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Các thuốc như paracetamol (Panadol), ibuprofen (Advil) hay diclofenac (Voltaren) thường được sử dụng để giảm đau và giảm viêm ở mức độ nhẹ đến trung bình. Chúng giúp cải thiện tình trạng đau nhức khớp và sưng tấy.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Đây là nhóm thuốc mạnh hơn giúp giảm viêm và đau do thoái hóa khớp. Thuốc như naproxen (Naprosyn) và ketoprofen (Orudis) thường được bác sĩ chỉ định cho bệnh nhân có triệu chứng viêm rõ rệt.
• Thuốc tiêm corticosteroid: Khi thuốc uống không hiệu quả, các bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid trực tiếp vào khớp bị thoái hóa. Thuốc như methylprednisolone (Depo-Medrol) hay triamcinolone (Kenalog) giúp giảm viêm nhanh chóng và giảm đau hiệu quả, nhưng chỉ nên sử dụng trong thời gian ngắn.
• Thuốc hỗ trợ sụn khớp: Glucosamine và chondroitin sulfate là các thuốc bổ sung thường được dùng để bảo vệ và phục hồi sụn khớp. Các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng glucosamine có thể giúp làm giảm đau và cải thiện chức năng vận động của khớp.

Các loại thuốc này giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh, nhưng không thể chữa khỏi hoàn toàn thoái hóa khớp. Việc sử dụng thuốc cần phải có sự giám sát của bác sĩ để tránh tác dụng phụ.

Vật lý trị liệu và hỗ trợ

Bên cạnh thuốc, vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị thoái hóa khớp. Các liệu pháp này giúp cải thiện khả năng vận động và giảm đau mà không cần đến thuốc:

• Tập thể dục phục hồi chức năng: Các bài tập giúp tăng cường cơ bắp xung quanh khớp bị thoái hóa, giúp giảm áp lực lên khớp và cải thiện sự linh hoạt. Các bài tập như bơi lội, đi bộ nhẹ nhàng, hoặc yoga có thể giúp giảm cứng khớp và đau nhức.
• Điều trị bằng nhiệt và lạnh: Chườm nóng giúp thư giãn cơ bắp và giảm cứng khớp, trong khi chườm lạnh có thể giúp giảm sưng và viêm. Việc thay đổi nhiệt độ này có thể đem lại cảm giác dễ chịu và giảm đau hiệu quả.
• Kéo giãn khớp: Kéo giãn khớp giúp tăng cường sự linh hoạt và giảm đau do tình trạng cứng khớp. Đây là một phương pháp hữu ích trong điều trị thoái hóa khớp ở giai đoạn đầu.

Vật lý trị liệu và các biện pháp hỗ trợ có thể giúp bệnh nhân duy trì khả năng vận động và giảm đau mà không phải phụ thuộc quá nhiều vào thuốc.

Phẫu thuật khi cần thiết

Khi các phương pháp điều trị nội khoa không mang lại hiệu quả hoặc thoái hóa khớp tiến triển quá nhanh, phẫu thuật có thể trở thành lựa chọn cuối cùng để điều trị. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

• Nội soi khớp: Đây là một phương pháp phẫu thuật ít xâm lấn, trong đó bác sĩ sử dụng một ống nhỏ có camera để quan sát và xử lý các tổn thương trong khớp. Nội soi có thể giúp loại bỏ các mảnh sụn bị hư hỏng hoặc làm sạch khớp, giúp cải thiện tình trạng đau và cứng khớp.
• Thay khớp: Trong những trường hợp nghiêm trọng, khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định thay thế khớp bị thoái hóa bằng khớp nhân tạo. Phẫu thuật thay khớp gối, khớp hông hoặc khớp vai đã trở thành phương pháp điều trị phổ biến, giúp bệnh nhân giảm đau và cải thiện khả năng vận động.

Mặc dù phẫu thuật có thể đem lại hiệu quả lâu dài, nhưng đây là lựa chọn cuối cùng và chỉ được thực hiện khi các phương pháp điều trị khác không mang lại kết quả.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp rất đa dạng và cần phải được điều chỉnh tùy theo mức độ bệnh cũng như nhu cầu của từng bệnh nhân.