Trẻ ho có đờm: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Trẻ ho có đờm là tình trạng thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong các mùa thay đổi thời tiết. Việc ho có đờm không chỉ làm trẻ cảm thấy khó chịu mà còn có thể là dấu hiệu của các vấn đề về hô hấp như viêm phế quản, viêm họng, hay nhiễm trùng đường hô hấp. Việc hiểu đúng nguyên nhân và các biện pháp điều trị kịp thời là rất quan trọng để giúp trẻ nhanh chóng hồi phục. Cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý khi trẻ ho có đờm qua bài viết này.

Định nghĩa và phân loại tình trạng trẻ ho có đờm

Trẻ ho có đờm là tình trạng ho kèm theo chất nhầy hoặc dịch đờm trong cổ họng, thường là kết quả của các bệnh lý về đường hô hấp. Khi trẻ bị ho có đờm, cơ thể sẽ cố gắng tống khứ chất nhầy hoặc vi khuẩn, virus từ hệ hô hấp ra ngoài, nhằm bảo vệ phổi và các cơ quan hô hấp khỏi nhiễm trùng. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản, hoặc thậm chí là các bệnh lý nghiêm trọng hơn như viêm phổi.

Ho có đờm ở trẻ nhỏ có thể được phân loại theo mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài. Ho có đờm cấp tính thường kéo dài trong vài ngày đến một tuần và thường do cảm cúm, viêm họng hoặc viêm phế quản nhẹ. Trong khi đó, ho có đờm mạn tính, kéo dài hơn ba tuần, có thể là dấu hiệu của các bệnh lý nghiêm trọng hơn, như viêm phế quản mạn tính, hen suyễn, hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính.

Triệu chứng của trẻ ho có đờm

Khi trẻ bị ho có đờm, triệu chứng phổ biến nhất là ho kèm theo tiếng thở khò khè và cảm giác khó thở. Ngoài ra, trẻ có thể có những biểu hiện khác như mệt mỏi, sốt nhẹ, chảy mũi, hoặc cảm giác đau họng. Đờm mà trẻ ho ra có thể có màu trong suốt, trắng đục, vàng hoặc xanh, tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nếu đờm có màu xanh hoặc vàng, đó có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng vi khuẩn, trong khi đờm trong suốt hoặc trắng có thể chỉ ra tình trạng viêm nhiễm nhẹ hoặc cảm cúm thông thường.

Một số trẻ cũng có thể cảm thấy đau ngực hoặc tức ngực khi ho có đờm kéo dài. Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, trẻ có thể bị thở dốc hoặc khò khè, dấu hiệu cho thấy sự tắc nghẽn trong đường hô hấp hoặc một vấn đề nghiêm trọng hơn như viêm phổi hoặc hen suyễn.

Nguyên nhân gây ra tình trạng trẻ ho có đờm

Trẻ ho có đờm có thể là hệ quả của nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến khiến trẻ bị ho có đờm:

• Nhiễm virus: Các virus gây cảm cúm, viêm họng, hoặc viêm phế quản là nguyên nhân thường gặp khiến trẻ ho có đờm. Virus này làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp, gây viêm và tiết ra đờm.

• Nhiễm vi khuẩn: Vi khuẩn như Streptococcus hoặc Haemophilus influenzae có thể gây viêm họng, viêm phổi hoặc viêm phế quản, khiến trẻ ho có đờm màu vàng hoặc xanh.

• Dị ứng: Trẻ bị dị ứng với các tác nhân như phấn hoa, bụi bẩn, hoặc lông động vật cũng có thể gặp phải tình trạng ho có đờm do phản ứng viêm trong đường hô hấp.

• Môi trường ô nhiễm: Khói thuốc lá, khói bụi, hoặc các chất ô nhiễm trong không khí có thể kích thích niêm mạc đường hô hấp, gây ho có đờm kéo dài ở trẻ.

• Tắc nghẽn đường hô hấp: Các tình trạng như adenoid phì đại (amidan vòm họng lớn) hay viêm xoang có thể dẫn đến tích tụ chất nhầy trong cổ họng, gây ra ho có đờm.

• Bệnh lý mạn tính: Một số bệnh lý như hen suyễn, viêm phế quản mạn tính có thể khiến trẻ ho có đờm kéo dài. Đặc biệt, trẻ bị hen suyễn thường gặp phải ho có đờm vào buổi sáng hoặc ban đêm, kèm theo tiếng thở khò khè.

Đối tượng dễ gặp phải tình trạng ho có đờm

Không phải trẻ em nào cũng có nguy cơ bị ho có đờm, nhưng một số đối tượng dưới đây dễ gặp phải tình trạng này hơn:

• Trẻ dưới năm tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, khiến chúng dễ bị nhiễm virus và vi khuẩn, từ đó dễ bị ho có đờm.

• Trẻ có hệ hô hấp yếu: Trẻ có tiền sử bệnh lý về đường hô hấp như hen suyễn, viêm phế quản, hoặc các vấn đề về phổi dễ gặp phải ho có đờm hơn do đường hô hấp của trẻ dễ bị kích thích.

• Trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá: Trẻ sống trong môi trường có người hút thuốc lá hoặc tiếp xúc với khói thuốc dễ bị ho có đờm vì khói thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch của trẻ và kích thích đường hô hấp.

• Trẻ sống trong môi trường ô nhiễm: Các yếu tố ô nhiễm không khí, bụi mịn hoặc các chất độc hại khác có thể khiến đường hô hấp của trẻ bị tắc nghẽn, gây ho có đờm.

• Trẻ có tiền sử dị ứng: Trẻ bị dị ứng với các tác nhân môi trường như phấn hoa, bụi, lông động vật, hoặc các hóa chất có thể dễ dàng bị kích thích đường hô hấp và gặp phải tình trạng ho có đờm.

• Trẻ có hệ miễn dịch suy yếu: Những trẻ có hệ miễn dịch suy yếu do bệnh lý bẩm sinh hoặc các bệnh lý khác (ví dụ: HIV/AIDS) cũng dễ gặp phải các bệnh lý hô hấp dẫn đến ho có đờm.

Biến chứng khi trẻ ho có đờm

Trẻ ho có đờm nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biến chứng mà phụ huynh cần lưu ý:

• Viêm phổi: Nếu ho có đờm kéo dài và không được điều trị đúng cách, các vi khuẩn hoặc virus có thể lây lan vào phổi, gây viêm phổi. Đây là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất khi trẻ bị ho có đờm, có thể gây khó thở, sốt cao và mệt mỏi.

• Hen suyễn cấp tính: Trẻ có thể phát triển cơn hen suyễn cấp tính do đường hô hấp bị viêm nhiễm kéo dài. Triệu chứng bao gồm ho, thở khò khè, và khó thở, đặc biệt vào ban đêm.

• Tắc nghẽn đường hô hấp: Đờm tích tụ trong cổ họng hoặc phế quản có thể dẫn đến tắc nghẽn đường thở, khiến trẻ khó thở và dễ bị ngạt thở. Tình trạng này cần phải xử lý nhanh chóng để tránh gây ra nguy hiểm đến tính mạng.

• Viêm xoang: Khi trẻ ho có đờm kéo dài, các chất nhầy có thể tắc nghẽn trong các xoang mũi, dẫn đến viêm xoang. Triệu chứng của viêm xoang bao gồm đau đầu, nghẹt mũi, và chảy mũi có màu vàng hoặc xanh.

• Mất nước: Khi trẻ bị sốt cao hoặc ho có đờm nhiều, cơ thể dễ bị mất nước. Mất nước nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của trẻ, làm suy yếu hệ miễn dịch và kéo dài quá trình hồi phục.

• Tổn thương niêm mạc đường hô hấp: Việc ho liên tục và mạnh có thể làm tổn thương niêm mạc trong đường hô hấp, khiến tình trạng viêm nhiễm trở nên nghiêm trọng hơn. Điều này có thể dẫn đến viêm phế quản mạn tính nếu không được điều trị đúng cách.

Chẩn đoán trẻ ho có đờm

Chẩn đoán chính xác tình trạng trẻ ho có đờm rất quan trọng để xác định nguyên nhân và đưa ra phương án điều trị hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng thể của trẻ, lắng nghe âm thanh thở và ho để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số triệu chứng như thở khò khè, tiếng ho đặc biệt có thể giúp bác sĩ xác định nguyên nhân.

• Xét nghiệm máu: Một xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc virus. Các chỉ số như bạch cầu và CRP có thể cho biết tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể trẻ.

• Chụp X-quang ngực: Để loại trừ các vấn đề nghiêm trọng như viêm phổi hoặc các tắc nghẽn trong phổi, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang ngực. Phim X-quang sẽ giúp nhìn rõ cấu trúc của phổi và tình trạng viêm nhiễm nếu có.

• Nội soi họng hoặc khí phế quản: Trong trường hợp nghi ngờ có tắc nghẽn hoặc dị vật trong đường hô hấp, bác sĩ có thể chỉ định nội soi để kiểm tra tình trạng trong họng, khí quản hoặc phế quản. Điều này giúp phát hiện các bất thường trong đường hô hấp.

• Xét nghiệm đờm: Để xác định chính xác nguyên nhân gây ho có đờm, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm mẫu đờm của trẻ. Qua đó, bác sĩ có thể xác định liệu đờm là do virus, vi khuẩn hay các yếu tố khác gây ra.

• Kiểm tra chức năng phổi: Đối với trẻ lớn hơn hoặc những trẻ có tiền sử hen suyễn, bác sĩ có thể tiến hành kiểm tra chức năng phổi để đánh giá mức độ tổn thương và xem liệu có bất kỳ vấn đề về hô hấp nào như tắc nghẽn hay không.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ ho có đờm

Trong nhiều trường hợp, ho có đờm có thể là dấu hiệu của một vấn đề nhỏ và sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, có những tình huống mà phụ huynh cần lưu ý và đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra. Dưới đây là những trường hợp khi trẻ ho có đờm cần được gặp bác sĩ:

• Ho kéo dài: Nếu tình trạng ho có đờm kéo dài hơn vài ngày hoặc không giảm bớt, đặc biệt là khi có dấu hiệu viêm phế quản hoặc viêm phổi, bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

• Sốt cao: Nếu trẻ bị sốt cao trên ba ngày kèm theo ho có đờm, đây có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng nghiêm trọng như viêm phổi hoặc viêm họng. Trẻ cần được kiểm tra để xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

• Khó thở hoặc thở khò khè: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc thở hoặc có tiếng thở khò khè khi ho có đờm. Điều này có thể là dấu hiệu của hen suyễn hoặc viêm phế quản tắc nghẽn, cần sự can thiệp y tế ngay lập tức.

• Chất nhầy có màu bất thường: Nếu đờm có màu vàng, xanh hoặc có mùi hôi, đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng do vi khuẩn. Trẻ cần được xét nghiệm để tìm nguyên nhân và điều trị bằng kháng sinh nếu cần.

• Trẻ cảm thấy mệt mỏi và mất nước: Nếu trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, không muốn ăn uống, và có triệu chứng mất nước (miệng khô, ít đi tiểu, mắt trũng), bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ ngay lập tức để tránh tình trạng mất nước nghiêm trọng.

• Trẻ có tiền sử bệnh lý nghiêm trọng: Trẻ có tiền sử hen suyễn, viêm phế quản mạn tính hoặc các bệnh lý hô hấp khác cần được đưa đến bác sĩ ngay khi có dấu hiệu ho có đờm, vì chúng có thể dễ dàng dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn.

Phòng ngừa tình trạng trẻ ho có đờm

Để giúp giảm nguy cơ trẻ bị ho có đờm và các bệnh lý hô hấp liên quan, phụ huynh có thể thực hiện một số biện pháp phòng ngừa. Dưới đây là các cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe hô hấp của trẻ:

• Duy trì vệ sinh cá nhân: Dạy trẻ rửa tay thường xuyên với xà phòng và nước sạch, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Điều này giúp ngăn ngừa vi khuẩn và virus xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp.

• Tránh tiếp xúc với khói thuốc và chất ô nhiễm: Khói thuốc lá và ô nhiễm không khí là những tác nhân làm tăng nguy cơ mắc bệnh về đường hô hấp. Trẻ em không nên tiếp xúc với khói thuốc lá và nên được sống trong môi trường không có chất ô nhiễm.

• Cải thiện hệ miễn dịch: Đảm bảo trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu vitamin C, E và kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch. Bổ sung các thực phẩm tươi sạch như rau củ, trái cây và thực phẩm giàu protein giúp cơ thể khỏe mạnh và phòng ngừa bệnh tật.

• Giữ ấm cho trẻ: Trong những ngày trời lạnh hoặc khi thời tiết thay đổi, giữ ấm cơ thể cho trẻ là rất quan trọng để tránh các bệnh cảm cúm hoặc nhiễm lạnh. Đặc biệt là vào mùa đông, trẻ cần được mặc đủ ấm và tránh tiếp xúc với gió lạnh.

• Tiêm vắc-xin phòng bệnh: Tiêm phòng vắc-xin đầy đủ cho trẻ giúp phòng ngừa các bệnh hô hấp nguy hiểm như cúm, ho gà, hoặc viêm phổi. Các vắc-xin này giúp tăng cường khả năng phòng ngừa và bảo vệ trẻ khỏi nhiễm trùng.

• Giữ cho không khí trong phòng thoáng mát: Sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc quạt làm mát trong phòng giúp không khí trong phòng không bị khô, giúp trẻ dễ dàng hít thở và giảm thiểu các triệu chứng của ho có đờm. Thường xuyên vệ sinh phòng ngủ, tránh để trẻ tiếp xúc với bụi bẩn hoặc nấm mốc.

• Khám sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề hô hấp ở trẻ, từ đó có biện pháp điều trị kịp thời trước khi tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng.

Phương pháp điều trị trẻ ho có đờm

Việc điều trị ho có đờm ở trẻ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng của tình trạng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến giúp giảm bớt triệu chứng và phục hồi sức khỏe cho trẻ nhanh chóng.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi trẻ bị ho có đờm do nhiễm trùng hoặc các vấn đề hô hấp nghiêm trọng, việc sử dụng thuốc Tây y sẽ giúp điều trị hiệu quả. Dưới đây là một số loại thuốc thường được bác sĩ kê đơn:

• Thuốc kháng sinh: Được sử dụng khi có sự hiện diện của vi khuẩn gây nhiễm trùng. Các loại thuốc như Amoxicillin, Azithromycin hoặc Cefuroxime thường được sử dụng để điều trị viêm phổi, viêm họng do vi khuẩn.

• Thuốc giảm ho: Các thuốc giảm ho như Dextromethorphan (có trong các sản phẩm như Robitussin DM) hoặc Bromhexine giúp giảm triệu chứng ho và làm loãng đờm, giúp dễ dàng loại bỏ đờm ra ngoài.

• Thuốc long đờm: Các thuốc long đờm như Acetylcysteine (Fluimucil) hoặc Ambroxol (Mucosolvan) giúp làm loãng chất nhầy, làm cho việc tống đờm ra ngoài dễ dàng hơn, giảm tắc nghẽn đường hô hấp.

• Thuốc giảm viêm: Nếu tình trạng ho có đờm do viêm phế quản, viêm họng, hoặc viêm xoang, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc giảm viêm như Prednisolone hoặc Hydrocortisone để làm giảm viêm trong đường hô hấp.

• Thuốc hạ sốt: Nếu trẻ bị sốt cao do ho có đờm, các loại thuốc hạ sốt như Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để giúp trẻ giảm đau và hạ sốt.

Điều trị bằng phương pháp tự nhiên

Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, các phương pháp tự nhiên cũng có thể giúp giảm triệu chứng ho có đờm ở trẻ, hỗ trợ quá trình phục hồi.

• Nước ấm với mật ong: Mật ong là một chất kháng khuẩn tự nhiên có thể giúp làm dịu cổ họng và giảm ho. Bạn có thể pha mật ong với nước ấm hoặc trà thảo mộc để trẻ dễ uống và cảm thấy thoải mái hơn.

• Xông hơi: Xông hơi với tinh dầu tràm hoặc tinh dầu eucalyptus có tác dụng thông thoáng đường hô hấp, giúp làm loãng đờm và giảm triệu chứng tắc nghẽn. Lưu ý chỉ nên xông hơi trong môi trường thoáng đãng và không để hơi quá nóng.

• Nước muối sinh lý: Sử dụng nước muối sinh lý để rửa mũi cho trẻ giúp làm sạch các chất nhầy trong mũi và giảm bớt sự tắc nghẽn. Nước muối sinh lý có thể giúp làm dịu niêm mạc đường hô hấp và giảm ho có đờm.

• Dưỡng ẩm không khí: Việc sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ của trẻ giúp giữ ẩm cho đường hô hấp, đặc biệt là khi trẻ ho có đờm vào mùa lạnh. Điều này giúp trẻ thở dễ dàng hơn và giảm bớt cảm giác khó chịu trong cổ họng.

Điều trị hỗ trợ và chăm sóc tại nhà

Chăm sóc tại nhà đúng cách cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ phục hồi nhanh chóng khi bị ho có đờm. Những biện pháp dưới đây có thể hỗ trợ quá trình hồi phục:

• Giữ cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ: Khi trẻ ho có đờm, việc nghỉ ngơi là rất quan trọng để cơ thể có thể tập trung vào việc chống lại nhiễm trùng và phục hồi. Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc và tránh vận động mạnh.

• Bổ sung đủ nước: Cung cấp đủ nước cho trẻ giúp giữ ẩm đường hô hấp, giảm độ đặc của đờm và giúp trẻ dễ dàng loại bỏ đờm hơn. Các loại nước như nước lọc, nước ép trái cây hoặc nước canh là lựa chọn tốt.

• Chế độ ăn uống hợp lý: Đảm bảo trẻ ăn uống đầy đủ và cân bằng để tăng cường sức khỏe. Những thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, hoặc các món ăn dễ tiêu hóa như cháo nóng giúp trẻ phục hồi nhanh chóng.

• Theo dõi triệu chứng: Theo dõi tình trạng của trẻ hàng ngày để nhận biết sự thay đổi trong triệu chứng. Nếu các triệu chứng không giảm hoặc có dấu hiệu nặng hơn, bạn cần đưa trẻ đến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị tiếp.

Phương pháp điều trị cho trẻ ho có đờm nên được áp dụng linh hoạt và đúng cách để đảm bảo hiệu quả điều trị. Khi sử dụng thuốc Tây y, cha mẹ cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ và hỗ trợ trẻ phục hồi nhanh chóng.