Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là một trong những bệnh lý cột sống phổ biến hiện nay, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Khi đĩa đệm bị thoát ra ngoài vị trí bình thường, nó có thể chèn ép lên các dây thần kinh, gây ra đau nhức, tê bì, yếu cơ và ảnh hưởng đến khả năng vận động. Bệnh thường gặp ở người trưởng thành, đặc biệt là những người có thói quen sinh hoạt không lành mạnh hoặc làm việc trong môi trường cần ngồi lâu, mang vác nặng. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh.

Định nghĩa và phân loại thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ là tình trạng đĩa đệm, vốn giữ vai trò như một lớp đệm giữa các đốt sống, bị rách hoặc nứt vỏ ngoài, khiến nhân nhầy bên trong đĩa đệm bị đẩy ra ngoài. Khi điều này xảy ra ở vùng cổ, nó có thể gây chèn ép lên các dây thần kinh cổ hoặc tủy sống, dẫn đến những triệu chứng nghiêm trọng. Bệnh lý này có thể xuất hiện ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào mức độ thoát vị và vị trí bị ảnh hưởng.

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ có thể được phân loại theo mức độ và vị trí tổn thương. Các mức độ tổn thương có thể bao gồm: thoát vị nhẹ, vừa và nặng. Vị trí thoát vị cũng có thể khác nhau, như ở các đốt sống C5-C6, C6-C7, hay C4-C5, mỗi vị trí sẽ gây ra các triệu chứng khác nhau và ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh. Việc chẩn đoán chính xác loại thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp.

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ khá đa dạng, có thể thay đổi tùy thuộc vào mức độ thoát vị và vị trí tổn thương. Tuy nhiên, một số triệu chứng phổ biến mà người bệnh thường gặp phải bao gồm đau cổ, tê bì hoặc yếu cơ ở các khu vực liên quan đến dây thần kinh bị chèn ép, như cánh tay, bàn tay và ngón tay. Đau cổ có thể xuất hiện một cách đột ngột, kèm theo cảm giác căng cứng, và thường nặng hơn khi người bệnh xoay cổ hoặc cúi đầu.

Ngoài ra, nhiều bệnh nhân còn cảm thấy tê bì, ngứa ran ở các chi, đặc biệt là ở cánh tay hoặc bàn tay. Các triệu chứng này xảy ra do việc các dây thần kinh bị chèn ép hoặc kích thích. Trong những trường hợp nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ có thể gây ra mất kiểm soát vận động, yếu cơ hoặc thậm chí là rối loạn cảm giác ở các chi. Khi bệnh diễn tiến nặng, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc cử động cổ và thực hiện các công việc hàng ngày.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ có thể xảy ra vì nhiều lý do khác nhau, nhưng chủ yếu là do sự thoái hóa của đĩa đệm hoặc chấn thương. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

• Lão hóa tự nhiên: Khi cơ thể già đi, đĩa đệm dần mất đi độ đàn hồi và khả năng giữ nước. Điều này khiến đĩa đệm trở nên khô và yếu, dễ bị rách hoặc nứt khi chịu lực, từ đó dẫn đến thoát vị.

• Chấn thương hoặc va đập mạnh: Những tai nạn hoặc va đập mạnh vào vùng cổ có thể gây ra sự tổn thương đĩa đệm, làm cho phần nhân nhầy trong đĩa đệm thoát ra ngoài và chèn ép các dây thần kinh.

• Căng thẳng và lối sống không lành mạnh: Các thói quen như cúi đầu liên tục khi làm việc hoặc ngồi lâu, không giữ tư thế đúng khi làm việc, mang vác nặng hoặc ít vận động cũng có thể làm tăng áp lực lên cột sống cổ, dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

• Yếu tố di truyền: Một số người có thể có yếu tố di truyền khiến đĩa đệm của họ dễ bị thoái hóa sớm hơn bình thường, tạo điều kiện cho việc thoát vị đĩa đệm.

• Béo phì và thừa cân: Khi cơ thể thừa cân, trọng lượng dư thừa gây áp lực lên các đốt sống và đĩa đệm, làm tăng nguy cơ thoát vị.

Đối tượng dễ mắc thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ không phân biệt giới tính, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Những yếu tố sau đây có thể làm tăng khả năng mắc bệnh:

• Người trưởng thành trong độ tuổi từ trung niên đến cao tuổi: Khi độ tuổi tăng lên, quá trình lão hóa diễn ra và đĩa đệm trở nên kém linh hoạt, dễ bị tổn thương.

• Nhân viên văn phòng hoặc những người làm việc lâu dài trước màn hình: Việc ngồi lâu hoặc cúi đầu liên tục khi làm việc có thể tạo áp lực lên vùng cổ, là yếu tố nguy cơ gây thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ.

• Người thường xuyên vận động mạnh hoặc mang vác nặng: Những người làm công việc yêu cầu sức lao động nặng nhọc, như xây dựng hoặc vận chuyển hàng hóa, có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm do các tác động mạnh lên cột sống cổ.

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh cột sống: Nếu trong gia đình có người từng bị thoát vị đĩa đệm hoặc các bệnh lý cột sống, khả năng bạn mắc bệnh cũng cao hơn.

• Người có các vấn đề sức khỏe như béo phì: Những người thừa cân hoặc béo phì thường dễ gặp phải các vấn đề về cột sống, trong đó có thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ.

Thông qua việc nhận diện những yếu tố nguy cơ này, người bệnh có thể chủ động phòng ngừa và áp dụng các biện pháp bảo vệ cột sống cổ một cách hiệu quả.

Biến chứng của thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ không chỉ gây ra những triệu chứng đau đớn mà còn có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:

• Chèn ép dây thần kinh: Khi đĩa đệm thoát ra ngoài, nó có thể chèn ép lên các dây thần kinh cổ, gây ra tê bì, đau nhức, hoặc yếu cơ ở tay, ngón tay, và cổ. Việc chèn ép kéo dài có thể làm tổn thương vĩnh viễn các dây thần kinh.

• Mất cảm giác và yếu cơ: Khi các dây thần kinh bị chèn ép quá mức, người bệnh có thể mất cảm giác hoặc giảm khả năng vận động ở các chi trên, gây khó khăn trong các hoạt động hàng ngày như cầm nắm hoặc di chuyển.

• Đau lan tỏa: Đau không chỉ tập trung ở vùng cổ mà có thể lan ra các vùng khác, như vai, lưng trên và thậm chí là các chi dưới. Triệu chứng này thường xảy ra khi bệnh tiến triển nặng và chèn ép lên các dây thần kinh lớn.

• Tổn thương tủy sống: Trong những trường hợp hiếm, thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ có thể gây tổn thương tủy sống, dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng hơn như mất khả năng kiểm soát tiểu tiện, đại tiện, hoặc thậm chí bại liệt.

• Khó khăn trong việc điều chỉnh tư thế: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc duy trì tư thế cổ bình thường, dẫn đến tình trạng cứng cổ hoặc bị hạn chế trong các cử động như xoay hoặc nghiêng đầu.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ đòi hỏi bác sĩ thực hiện một loạt các kiểm tra lâm sàng và hình ảnh học để xác định mức độ tổn thương và tình trạng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các triệu chứng lâm sàng như mức độ đau, độ cứng cổ, tê bì hoặc yếu cơ ở các chi. Các bài kiểm tra chức năng thần kinh và phản xạ cũng giúp xác định dây thần kinh bị ảnh hưởng.

• X-quang cột sống cổ: Mặc dù x-quang không thể phát hiện thoát vị đĩa đệm trực tiếp, nhưng nó có thể giúp bác sĩ đánh giá các vấn đề cấu trúc của cột sống như thoái hóa hoặc dị dạng.

• MRI (Cộng hưởng từ): Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để phát hiện thoát vị đĩa đệm. MRI cung cấp hình ảnh chi tiết về cột sống và các đĩa đệm, giúp xác định vị trí và mức độ thoát vị.

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Nếu không thể thực hiện MRI, bác sĩ có thể sử dụng CT scan để xem xét các vấn đề về cấu trúc cột sống và phát hiện thoát vị đĩa đệm.

• Điện cơ (EMG): Phương pháp này đo lường hoạt động điện của cơ và thần kinh, giúp xác định mức độ tổn thương thần kinh do thoát vị đĩa đệm gây ra.

Thông qua các phương pháp chẩn đoán này, bác sĩ có thể đưa ra kế hoạch điều trị thích hợp, giúp người bệnh giảm đau và phục hồi chức năng cổ.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Khi gặp phải các triệu chứng liên quan đến thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ, người bệnh cần xác định thời điểm hợp lý để tìm kiếm sự can thiệp của bác sĩ. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Đau cổ kéo dài và nghiêm trọng: Nếu cơn đau cổ không thuyên giảm sau một thời gian dài hoặc ngày càng trở nên nghiêm trọng, có thể là dấu hiệu của một thoát vị đĩa đệm đang tiến triển. Đặc biệt là khi đau lan xuống vai hoặc tay, bạn cần thăm khám bác sĩ ngay.

• Tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ: Nếu bạn cảm thấy tê bì hoặc ngứa ran ở cổ, vai, cánh tay hoặc ngón tay, kèm theo cảm giác yếu cơ, đây có thể là dấu hiệu của việc các dây thần kinh bị chèn ép. Điều này cần được điều trị sớm để tránh tổn thương thần kinh lâu dài.

• Khó khăn trong việc cử động cổ: Nếu bạn gặp khó khăn khi xoay hoặc nghiêng đầu, hoặc cảm thấy cổ rất cứng và đau đớn, đây là một triệu chứng cho thấy tình trạng thoát vị đĩa đệm có thể đang làm hạn chế khả năng vận động của cột sống cổ.

• Các triệu chứng đột ngột và nặng: Nếu bạn gặp các triệu chứng như mất cảm giác, yếu cơ hoặc mất khả năng kiểm soát các cơ quan như bàng quang hoặc ruột, bạn cần lập tức tìm kiếm sự chăm sóc y tế. Đây có thể là dấu hiệu của tổn thương thần kinh nghiêm trọng cần can thiệp ngay lập tức.

• Triệu chứng không cải thiện dù đã điều trị tại nhà: Nếu bạn đã thử các biện pháp giảm đau tại nhà như nghỉ ngơi, chườm nóng hoặc lạnh nhưng các triệu chứng vẫn không cải thiện hoặc ngày càng nặng hơn, bạn nên gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị chuyên sâu.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ, nhưng việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe cột sống cổ. Dưới đây là một số cách để bạn bảo vệ cột sống cổ khỏi các vấn đề liên quan đến thoát vị đĩa đệm:

• Giữ tư thế đúng khi làm việc: Đảm bảo rằng bạn luôn duy trì tư thế ngồi đúng khi làm việc, đặc biệt là khi làm việc với máy tính. Đặt màn hình máy tính ngang tầm mắt và tránh cúi đầu quá lâu. Nếu bạn phải ngồi lâu, hãy đứng dậy và vận động nhẹ nhàng sau mỗi khoảng thời gian.

• Tăng cường sức mạnh cơ cổ: Tập thể dục để tăng cường cơ cổ và cơ lưng dưới, giúp cải thiện khả năng hỗ trợ của cơ thể đối với cột sống. Các bài tập yoga hoặc thể dục nhẹ nhàng giúp tăng cường sự linh hoạt và sức mạnh cho cổ và vai.

• Tránh mang vác vật nặng sai cách: Khi mang vác đồ đạc, hãy chắc chắn rằng bạn nâng vật một cách đúng kỹ thuật, bằng cách dùng đôi chân thay vì chỉ dùng cơ lưng hoặc cổ. Mang vác vật quá nặng hoặc sai tư thế có thể gây áp lực lên cột sống và dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cân nặng dư thừa có thể tạo áp lực lên cột sống, làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm. Giữ cân nặng ở mức hợp lý thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất đều đặn sẽ giúp bảo vệ cột sống của bạn.

• Thực hiện các bài tập kéo giãn cổ: Kéo giãn cổ đều đặn giúp giảm căng thẳng và áp lực lên cột sống cổ. Những bài tập đơn giản như quay cổ nhẹ nhàng hoặc vươn vai có thể giúp duy trì sự linh hoạt và giảm thiểu nguy cơ gặp phải thoát vị đĩa đệm.

• Thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ: Nếu bạn có nguy cơ cao hoặc có tiền sử bệnh lý về cột sống, hãy thực hiện kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm những vấn đề tiềm ẩn và có phương án điều trị kịp thời.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, các triệu chứng và nhu cầu của người bệnh. Phương pháp điều trị có thể bao gồm việc sử dụng thuốc, vật lý trị liệu, can thiệp ngoại khoa, và thay đổi lối sống. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến:

Thuốc Tây y điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Thuốc Tây y thường được chỉ định để giúp giảm đau, viêm và cải thiện khả năng vận động cho bệnh nhân bị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc giảm đau không kê đơn (NSAIDs): Các thuốc như ibuprofen (Advil), diclofenac (Voltaren) hoặc naproxen (Aleve) giúp giảm đau và viêm do thoát vị đĩa đệm. Những thuốc này hoạt động bằng cách ức chế các chất gây viêm trong cơ thể, giúp giảm đau hiệu quả.

• Thuốc giảm đau gây tê tại chỗ: Các loại thuốc bôi như menthol (Biofreeze) hoặc lidocaine (Lidoderm) có thể được sử dụng để giảm đau tạm thời cho khu vực cổ và vai.

• Thuốc giãn cơ: Các thuốc giãn cơ như cyclobenzaprine (Flexeril) hoặc methocarbamol (Robaxin) giúp giảm co thắt cơ, giảm đau và làm tăng sự linh hoạt trong việc di chuyển cổ.

• Thuốc corticosteroid: Được chỉ định trong các trường hợp viêm nặng, thuốc như prednisone giúp giảm viêm và đau do thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, thuốc này thường chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn để tránh các tác dụng phụ.

• Thuốc giảm đau opioid: Trong trường hợp đau nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc opioid như oxycodone hoặc hydrocodone để giảm đau. Tuy nhiên, do nguy cơ nghiện và tác dụng phụ, các thuốc này chỉ được sử dụng trong thời gian ngắn và dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.

Vật lý trị liệu và các phương pháp hỗ trợ

Ngoài thuốc, vật lý trị liệu là phương pháp quan trọng giúp phục hồi chức năng cột sống cổ và giảm đau hiệu quả:

• Bài tập phục hồi chức năng: Một trong những mục tiêu chính của vật lý trị liệu là cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh cho vùng cổ. Các bài tập kéo giãn, tăng cường cơ cổ, và tư thế đúng sẽ giúp giảm căng thẳng lên đĩa đệm, từ đó giảm đau và cải thiện sự vận động.

• Điện châm và siêu âm trị liệu: Các phương pháp trị liệu bằng điện hoặc siêu âm giúp giảm đau và giảm viêm hiệu quả. Những liệu pháp này sử dụng sóng điện hoặc sóng siêu âm để thâm nhập vào sâu trong mô, làm dịu cơ và giảm đau.

• Sử dụng đai đỡ cổ: Đai đỡ cổ có thể được sử dụng trong trường hợp bệnh nhân cần hỗ trợ cột sống cổ khi di chuyển. Nó giúp giảm áp lực lên các đĩa đệm, đồng thời hỗ trợ giảm đau trong quá trình phục hồi.

Can thiệp ngoại khoa trong điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ

Trong trường hợp các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc khi bệnh trở nên nghiêm trọng, phẫu thuật có thể được chỉ định. Một số phẫu thuật phổ biến bao gồm:

• Phẫu thuật cắt đĩa đệm: Đây là phương pháp loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát ra ngoài và chèn ép dây thần kinh. Sau khi loại bỏ phần bị tổn thương, bác sĩ sẽ thay thế đĩa đệm hoặc ghép xương để giữ ổn định cột sống cổ.

• Phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo: Trong một số trường hợp, thay thế đĩa đệm bằng một đĩa nhân tạo có thể giúp duy trì chức năng của cột sống và giảm nguy cơ thoái hóa.

• Phẫu thuật mổ mở cột sống cổ (anterior cervical discectomy): Đây là phẫu thuật mở đường vào cột sống từ phía trước để loại bỏ đĩa đệm bị thoát vị và giảm áp lực lên dây thần kinh. Phẫu thuật này thường được chỉ định khi các biện pháp điều trị khác không thành công.

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống hỗ trợ điều trị

Chế độ ăn uống và lối sống có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình điều trị thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ. Một số thay đổi lối sống có thể giúp giảm nguy cơ và cải thiện hiệu quả điều trị:

• Tăng cường vận động thể chất: Tập thể dục đều đặn giúp củng cố cơ bắp quanh cột sống, giảm áp lực lên đĩa đệm và cải thiện sự linh hoạt. Các bài tập yoga hoặc các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng có thể giúp người bệnh duy trì sự khỏe mạnh cho cột sống cổ.

• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân, việc giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên cột sống và các đĩa đệm, từ đó làm giảm các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm.

• Duy trì tư thế đúng: Việc duy trì tư thế đúng khi ngồi, đứng và khi làm việc sẽ giúp giảm căng thẳng lên cột sống cổ. Đặc biệt là tránh việc cúi đầu quá lâu hoặc duy trì một tư thế cố định trong thời gian dài.

Những phương pháp điều trị này có thể giúp giảm thiểu các triệu chứng của thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ, giúp bệnh nhân phục hồi và cải thiện chất lượng cuộc sống.