Vị trí đau dạ dày: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Đau dạ dày là một trong những triệu chứng phổ biến liên quan đến các vấn đề tiêu hóa, thường khiến người bệnh cảm thấy khó chịu và lo lắng. Vị trí đau dạ dày có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, nhưng thông thường, cơn đau sẽ xuất hiện ở vùng trên rốn, ngay dưới xương ức. Tuy nhiên, vị trí đau cũng có thể lan ra các khu vực khác như bên trái hoặc bên phải bụng. Để hiểu rõ hơn về các loại đau dạ dày và nguyên nhân cụ thể, bạn cần biết cách nhận diện các dấu hiệu khác nhau.

Định nghĩa và phân loại đau dạ dày

Đau dạ dày là một triệu chứng phổ biến mà nhiều người gặp phải, liên quan đến các vấn đề ở dạ dày và hệ tiêu hóa. Cơn đau thường xuất hiện khi dạ dày bị viêm nhiễm, loét, trào ngược axit hoặc rối loạn chức năng. Tùy theo nguyên nhân và mức độ tổn thương, đau dạ dày có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Đau dạ dày có thể phân loại thành nhiều dạng, bao gồm đau do viêm dạ dày cấp hoặc mãn tính, loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, hoặc rối loạn chức năng tiêu hóa.

Khi phân loại đau dạ dày, các bác sĩ thường chú ý đến vị trí đau và các yếu tố kèm theo, chẳng hạn như sự xuất hiện của ợ nóng, buồn nôn hay chán ăn. Từ đó, họ có thể xác định chính xác nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Triệu chứng đau dạ dày

Triệu chứng đau dạ dày có thể xuất hiện với nhiều mức độ và hình thức khác nhau, từ đau âm ỉ đến đau dữ dội. Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là cơn đau xuất hiện ở vùng bụng trên, đặc biệt là ngay dưới xương ức. Ngoài ra, đau có thể kéo dài hoặc chỉ xảy ra sau khi ăn một thời gian ngắn. Người bệnh cũng có thể cảm thấy đầy hơi, buồn nôn, hoặc thậm chí nôn mửa trong trường hợp nặng.

Một số người còn cảm thấy nóng rát ở vùng ngực, thường được gọi là chứng ợ nóng, do axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Đối với các trường hợp loét dạ dày, cơn đau thường đến và đi theo từng đợt, nhưng có thể tăng nặng khi người bệnh để bụng đói hoặc ăn phải thực phẩm cay nóng.

Nguyên nhân gây đau dạ dày

Đau dạ dày có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ những vấn đề thông thường cho đến các bệnh lý nghiêm trọng. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây ra triệu chứng đau dạ dày:

• Viêm dạ dày: Đây là nguyên nhân phổ biến, có thể do vi khuẩn Helicobacter pylori, sử dụng thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs), hoặc uống quá nhiều rượu, thuốc lá. Viêm dạ dày gây viêm và tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến cơn đau.
• Loét dạ dày: Loét dạ dày thường là kết quả của sự xói mòn lớp niêm mạc dạ dày bởi axit, có thể gây đau dữ dội, đặc biệt khi dạ dày trống rỗng. Vi khuẩn Helicobacter pylori cũng có thể là tác nhân chính gây loét.
• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Trào ngược dạ dày xảy ra khi axit dạ dày chảy ngược lên thực quản, gây nóng rát và đau tức ngực. Điều này có thể dẫn đến cảm giác đau dạ dày.
• Rối loạn chức năng tiêu hóa: Khi dạ dày không thể tiêu hóa thức ăn đúng cách, có thể dẫn đến cảm giác đau và đầy bụng. Nguyên nhân có thể do stress, lo âu, hoặc chế độ ăn uống không hợp lý.
• Ung thư dạ dày: Mặc dù ít gặp, nhưng trong một số trường hợp, cơn đau dạ dày có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày. Cơn đau này thường dai dẳng và kèm theo các triệu chứng khác như sút cân, chán ăn.

Các nguyên nhân trên cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Đối tượng dễ mắc phải đau dạ dày

Đau dạ dày có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng có một số đối tượng có nguy cơ cao hơn do các yếu tố di truyền, lối sống hoặc các bệnh lý nền. Dưới đây là các nhóm đối tượng dễ bị đau dạ dày:

• Người thường xuyên căng thẳng, lo âu: Căng thẳng tinh thần có thể làm tăng sản xuất axit trong dạ dày, khiến niêm mạc dạ dày dễ bị tổn thương và dẫn đến viêm loét.
• Người sử dụng thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) thường xuyên: Thuốc giảm đau như aspirin, ibuprofen có thể gây hại cho niêm mạc dạ dày nếu dùng lâu dài, dẫn đến viêm loét.
• Người có chế độ ăn uống không hợp lý: Tiêu thụ thực phẩm cay, nhiều dầu mỡ, rượu bia hoặc đồ uống có ga có thể kích thích dạ dày, gây đau và khó chịu.
• Người mắc bệnh tiểu đường: Những người mắc bệnh tiểu đường có thể gặp phải vấn đề tiêu hóa do hệ thần kinh bị ảnh hưởng, làm giảm khả năng co bóp của dạ dày, gây ra triệu chứng đau và đầy bụng.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh dạ dày: Di truyền cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển các vấn đề về dạ dày. Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh lý về dạ dày như viêm dạ dày, loét, nguy cơ mắc bệnh của các thành viên khác sẽ cao hơn.
• Người lớn tuổi: Khi tuổi tác tăng, khả năng tiêu hóa của dạ dày cũng giảm đi, cùng với đó là sự suy yếu của lớp niêm mạc bảo vệ dạ dày, làm tăng nguy cơ viêm loét.

Việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ này giúp mỗi người có thể chủ động điều chỉnh lối sống, chế độ ăn uống để phòng tránh đau dạ dày.

Biến chứng của đau dạ dày

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, đau dạ dày có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe. Dưới đây là các biến chứng phổ biến có thể gặp phải:

• Loét dạ dày nặng: Nếu viêm dạ dày hoặc loét không được điều trị, tổn thương niêm mạc dạ dày có thể lan rộng và tạo thành vết loét sâu, dẫn đến chảy máu. Loét nặng có thể gây đau dữ dội và cần điều trị khẩn cấp.
• Chảy máu dạ dày: Chảy máu dạ dày là một biến chứng nguy hiểm, có thể xảy ra khi loét dạ dày làm tổn thương mạch máu. Triệu chứng của chảy máu dạ dày bao gồm nôn ra máu hoặc phân có màu đen như hắc ín. Điều này yêu cầu can thiệp y tế ngay lập tức.
• Thủng dạ dày: Thủng dạ dày là một tình trạng nghiêm trọng khi vết loét tạo ra lỗ thủng ở niêm mạc dạ dày. Đây là một tình trạng cấp cứu và cần phẫu thuật để ngừng chảy máu và ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Hẹp dạ dày: Một biến chứng khác của loét dạ dày là hẹp dạ dày, khi phần niêm mạc dạ dày bị xơ hóa và làm thu hẹp lòng dạ dày. Điều này có thể gây khó khăn trong việc tiêu hóa thức ăn và làm tăng cảm giác đầy bụng, chướng bụng.
• Ung thư dạ dày: Mặc dù hiếm gặp, nhưng một số trường hợp đau dạ dày kéo dài không được điều trị có thể phát triển thành ung thư dạ dày. Những người có nhiễm Helicobacter pylori kéo dài hoặc viêm dạ dày mãn tính có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn.

Các biến chứng trên cần được phát hiện sớm để có biện pháp điều trị kịp thời và ngăn ngừa các hậu quả nghiêm trọng.

Chẩn đoán đau dạ dày

Để xác định chính xác nguyên nhân và tình trạng đau dạ dày, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm và kiểm tra cần thiết. Dưới đây là một số phương pháp chẩn đoán phổ biến giúp phát hiện đau dạ dày:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm các dấu hiệu đau bụng, đầy hơi, buồn nôn, và các yếu tố tiền sử bệnh lý. Việc khám lâm sàng giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về tình trạng và mức độ đau.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, thiếu máu (do chảy máu trong dạ dày), và tình trạng nhiễm Helicobacter pylori – tác nhân phổ biến gây loét dạ dày.
• Nội soi dạ dày (Endoscopy): Đây là phương pháp phổ biến nhất để chẩn đoán các vấn đề liên quan đến dạ dày. Bác sĩ sẽ đưa một ống nội soi mềm qua miệng vào dạ dày để kiểm tra trực tiếp niêm mạc dạ dày và thực quản, giúp phát hiện viêm, loét, hoặc khối u.
• Chụp X-quang dạ dày với thuốc cản quang: Phương pháp này giúp hình dung rõ hơn về hình dạng và chức năng của dạ dày, giúp phát hiện các bất thường như loét, viêm hoặc hẹp dạ dày.
• Xét nghiệm thở (urea breath test): Được sử dụng để phát hiện nhiễm Helicobacter pylori, nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày. Bệnh nhân sẽ thở vào một thiết bị sau khi uống dung dịch chứa urea, và kết quả sẽ cho biết liệu có sự hiện diện của vi khuẩn này trong dạ dày.

Việc chẩn đoán sớm và chính xác là chìa khóa giúp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của đau dạ dày.

Khi nào cần gặp bác sĩ về đau dạ dày

Đau dạ dày có thể là một triệu chứng thường xuyên, nhưng cũng có những trường hợp cần sự can thiệp của bác sĩ để đảm bảo tình trạng không trở nên nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Cơn đau kéo dài hoặc dữ dội: Nếu cơn đau dạ dày không giảm bớt sau khi ăn hoặc kéo dài suốt nhiều giờ, đặc biệt là khi đau ngày càng tăng lên, bạn cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra nguyên nhân.
• Buồn nôn và nôn mửa kéo dài: Nếu đau dạ dày kèm theo cảm giác buồn nôn hoặc nôn mửa không ngừng, điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng như tắc nghẽn dạ dày hoặc loét dạ dày.
• Chảy máu hoặc phân đen: Nếu bạn phát hiện có máu trong phân (màu đỏ tươi hoặc đen), hoặc nôn ra máu, đây là dấu hiệu của tình trạng chảy máu trong dạ dày, điều này cần được xử lý khẩn cấp.
• Giảm cân không rõ lý do: Nếu bạn bị đau dạ dày cùng với giảm cân không rõ lý do, điều này có thể là dấu hiệu của ung thư dạ dày hoặc các bệnh lý nghiêm trọng khác.
• Đau ngực hoặc khó thở: Đau dạ dày có thể đôi khi bị nhầm lẫn với các vấn đề tim mạch. Nếu bạn cảm thấy đau ngực, khó thở, hoặc cảm giác tức ngực, cần phải đến bác sĩ ngay lập tức để loại trừ khả năng liên quan đến tim mạch.
• Không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường: Nếu các biện pháp giảm đau đơn giản không có tác dụng, hoặc bạn cần dùng thuốc giảm đau thường xuyên để kiểm soát cơn đau dạ dày, bác sĩ sẽ giúp tìm ra nguyên nhân chính xác và điều trị phù hợp.

Việc đến gặp bác sĩ sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng và nhận được phương pháp điều trị đúng đắn cho các vấn đề liên quan đến dạ dày.

Phòng ngừa đau dạ dày

Mặc dù không thể hoàn toàn tránh được đau dạ dày, nhưng các biện pháp phòng ngừa dưới đây có thể giúp giảm thiểu nguy cơ mắc phải và giảm mức độ nghiêm trọng của cơn đau:

• Chế độ ăn uống hợp lý: Ăn uống điều độ, tránh thức ăn cay, chua, nhiều dầu mỡ hoặc đồ uống có ga có thể giúp giảm áp lực lên dạ dày. Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn quá no trong một lần.
• Hạn chế sử dụng thuốc giảm đau: Việc lạm dụng thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) có thể làm tổn thương niêm mạc dạ dày. Nếu cần thiết, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về các phương pháp giảm đau an toàn hơn.
• Tránh rượu bia và thuốc lá: Rượu và thuốc lá đều có thể kích thích niêm mạc dạ dày và gây ra tình trạng viêm. Việc hạn chế hoặc từ bỏ hoàn toàn sẽ giúp bảo vệ dạ dày khỏi các vấn đề lâu dài.
• Giảm stress: Căng thẳng tâm lý có thể làm gia tăng lượng axit dạ dày và khiến các triệu chứng đau dạ dày trở nên tồi tệ hơn. Thực hành các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, hoặc hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tiêu hóa.
• Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý: Thừa cân có thể tạo áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày thực quản (GERD) và gây đau dạ dày. Một chế độ ăn uống cân bằng kết hợp với tập luyện đều đặn sẽ giúp duy trì trọng lượng khỏe mạnh.
• Điều trị sớm các bệnh lý nền: Các bệnh lý như viêm dạ dày, loét dạ dày hoặc bệnh tiểu đường có thể góp phần làm tăng nguy cơ đau dạ dày. Việc theo dõi và điều trị sớm các bệnh lý này sẽ giúp giảm nguy cơ biến chứng.

Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải các vấn đề về dạ dày và cải thiện sức khỏe tiêu hóa của mình.

Phương pháp điều trị đau dạ dày

Điều trị đau dạ dày phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc Tây y, thay đổi lối sống và các phương pháp điều trị hỗ trợ khác. Dưới đây là các nhóm phương pháp điều trị chính giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện sức khỏe dạ dày.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y là một phần quan trọng trong điều trị đau dạ dày, giúp làm giảm các triệu chứng và điều trị nguyên nhân cơ bản. Dưới đây là các loại thuốc thường được sử dụng trong điều trị đau dạ dày:

• Thuốc ức chế axit: Các loại thuốc này giúp làm giảm sản xuất axit trong dạ dày, giảm kích ứng và đau. Ví dụ như Omeprazole, Pantoprazole hay Esomeprazole. Những thuốc này được chỉ định cho các bệnh như viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản (GERD), hoặc loét do Helicobacter pylori.
• Thuốc kháng axit: Thuốc này trung hòa axit dạ dày, giảm nhanh cảm giác nóng rát và đau. Một số thuốc như Maalox, Tums hoặc Rolaids có tác dụng tức thời nhưng không điều trị nguyên nhân gây bệnh. Chúng thường được sử dụng để giảm nhẹ các triệu chứng của viêm loét dạ dày hoặc trào ngược dạ dày.
• Thuốc kháng sinh: Đối với trường hợp đau dạ dày do nhiễm Helicobacter pylori, bác sĩ sẽ chỉ định sử dụng Amoxicillin, Clarithromycin hoặc Metronidazole. Những thuốc này giúp tiêu diệt vi khuẩn và làm giảm viêm loét.
• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate là thuốc giúp tạo lớp bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi sự tác động của axit và các yếu tố gây tổn thương khác. Thuốc này thường được sử dụng kết hợp với các loại thuốc ức chế axit trong điều trị loét dạ dày.
• Thuốc giảm đau và chống viêm: Nếu đau dạ dày kèm theo viêm, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc giảm đau như Paracetamol. Tuy nhiên, thuốc giảm đau NSAIDs như Ibuprofen và Aspirin không nên sử dụng trong trường hợp này vì chúng có thể làm tăng tổn thương dạ dày.

Điều trị bằng phương pháp tự nhiên và thay đổi lối sống

Ngoài thuốc Tây y, thay đổi lối sống và sử dụng một số phương pháp tự nhiên cũng có thể giúp giảm đau dạ dày hiệu quả. Đây là những phương pháp hỗ trợ và có thể kết hợp với điều trị y tế.

• Thay đổi chế độ ăn uống: Tránh ăn các thực phẩm có thể kích thích dạ dày như thực phẩm cay, chua, hoặc quá nhiều gia vị. Nên ăn các bữa nhỏ, chia đều trong ngày để giảm áp lực lên dạ dày. Ăn thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và uống nhiều nước sẽ hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng đau dạ dày. Thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, hoặc các bài tập thở sâu có thể giúp giảm mức độ căng thẳng, cải thiện sức khỏe dạ dày và hệ tiêu hóa.
• Chế độ ngủ hợp lý: Ngủ đủ giấc và duy trì thói quen ngủ đều đặn giúp cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng. Đồng thời, hạn chế nằm ngay sau khi ăn để tránh trào ngược dạ dày thực quản.
• Sử dụng các thảo dược: Một số loại thảo dược như Gừng, Mật ong, hoặc Nghệ có thể giúp làm dịu dạ dày và giảm viêm. Gừng, đặc biệt, có tác dụng giảm buồn nôn và kích thích tiêu hóa. Mật ong có tính kháng khuẩn và có thể giúp làm dịu niêm mạc dạ dày.
• Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế uống rượu, cà phê hoặc các đồ uống có ga có thể giảm thiểu kích ứng dạ dày và cải thiện tình trạng bệnh.

Phẫu thuật trong trường hợp nghiêm trọng

Trong một số trường hợp, khi các phương pháp điều trị không hiệu quả hoặc khi xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng như thủng dạ dày, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để điều trị. Các phẫu thuật này bao gồm:

• Phẫu thuật cắt bỏ một phần dạ dày: Dành cho những trường hợp loét nặng hoặc ung thư dạ dày. Phẫu thuật này sẽ loại bỏ phần dạ dày bị tổn thương để ngừng sự phát triển của bệnh.
• Phẫu thuật điều trị tắc nghẽn dạ dày: Trong trường hợp dạ dày bị hẹp hoặc tắc nghẽn do loét hoặc viêm mãn tính, phẫu thuật sẽ giúp mở rộng lòng dạ dày hoặc loại bỏ các mô tổn thương.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp tùy thuộc vào mức độ và nguyên nhân cụ thể gây ra đau dạ dày. Điều trị đúng cách sẽ giúp giảm đau, phục hồi chức năng dạ dày và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.