Viêm da dị ứng ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm da dị ứng ở trẻ em là một vấn đề da liễu phổ biến, gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bé. Tình trạng này thường xuất hiện khi hệ miễn dịch của trẻ phản ứng quá mức với các yếu tố môi trường như khói bụi, phấn hoa hay một số loại thực phẩm. Biểu hiện của viêm da dị ứng bao gồm các vùng da khô, ngứa, đỏ và viêm nhiễm. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Trẻ em dưới 5 tuổi thường dễ bị viêm da dị ứng, đặc biệt là những trẻ có tiền sử gia đình mắc các bệnh như hen suyễn, dị ứng hay viêm mũi dị ứng. Việc chăm sóc da và duy trì môi trường sống sạch sẽ sẽ giúp giảm bớt tình trạng này.

Định nghĩa và phân loại viêm da dị ứng ở trẻ em

Viêm da dị ứng ở trẻ em là tình trạng viêm da xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các yếu tố gây kích ứng hoặc dị ứng trong môi trường. Tình trạng này thường bắt đầu từ khi trẻ còn nhỏ, đặc biệt là trong giai đoạn sơ sinh hoặc trẻ dưới năm tuổi. Viêm da dị ứng có thể gây ngứa ngáy, khô da, đỏ da, và đôi khi là sự xuất hiện của các vết sần hoặc mụn mủ.

Viêm da dị ứng được chia thành nhiều thể khác nhau, tùy theo mức độ và nguyên nhân. Các thể phổ biến bao gồm:

• Viêm da dị ứng cấp tính: Thường xảy ra đột ngột, với các triệu chứng như ngứa, đỏ và viêm, thường kèm theo mụn nước.
• Viêm da dị ứng mãn tính: Biểu hiện kéo dài với các triệu chứng như da khô, dày sừng và dễ bị tái phát.
• Viêm da dị ứng hỗn hợp: Khi có sự kết hợp giữa các triệu chứng cấp tính và mãn tính, có thể thấy được sự xuất hiện của các mảng da dày sừng hoặc vảy.

Ngoài ra, viêm da dị ứng cũng có thể liên quan đến các yếu tố như di truyền và môi trường, đặc biệt là đối với những trẻ có tiền sử gia đình bị dị ứng hay các bệnh lý như hen suyễn.

Triệu chứng viêm da dị ứng ở trẻ em

Viêm da dị ứng ở trẻ em thường có các triệu chứng đặc trưng, bắt đầu với cảm giác ngứa ngáy ở các vùng da nhất định, đặc biệt là trên mặt, tay và chân. Trẻ có thể gãi hoặc cọ xát vào vùng da bị viêm, dẫn đến tình trạng da bị tổn thương thêm.

Những triệu chứng phổ biến của viêm da dị ứng ở trẻ em bao gồm:

• Ngứa và kích ứng da: Trẻ thường xuyên gãi hoặc chà sát vào da vì cảm giác ngứa ngáy khó chịu.
• Khô da: Da trẻ sẽ trở nên khô ráp, có thể xuất hiện vảy trắng hoặc đỏ.
• Mẩn đỏ và viêm: Các vùng da bị viêm có thể trở nên đỏ ửng, đôi khi có mụn nước hoặc vết loét.
• Tình trạng da dày sừng: Khi bệnh trở nên mãn tính, da có thể dày lên, sần sùi và có thể xuất hiện các vết nứt nẻ, dễ bị nhiễm trùng.

Các triệu chứng này có thể thay đổi theo từng giai đoạn, từ những cơn bùng phát cấp tính đến tình trạng da trở nên mãn tính nếu không được điều trị kịp thời. Sự xuất hiện của các triệu chứng này có thể làm trẻ cảm thấy khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, do đó, việc phát hiện và điều trị đúng cách là rất quan trọng.

Nguyên nhân viêm da dị ứng ở trẻ em

Viêm da dị ứng ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố di truyền, môi trường, và các tác nhân bên ngoài. Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ra tình trạng viêm da dị ứng:

• Yếu tố di truyền: Trẻ em có nguy cơ mắc viêm da dị ứng cao hơn nếu trong gia đình có người bị dị ứng, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng. Di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định khả năng phản ứng của hệ miễn dịch với các tác nhân gây dị ứng.

• Môi trường và các tác nhân bên ngoài: Các yếu tố môi trường như bụi, phấn hoa, nấm mốc, hoặc ô nhiễm không khí có thể kích thích cơ thể trẻ và gây ra phản ứng dị ứng. Những yếu tố này tác động trực tiếp đến hệ thống miễn dịch, khiến da bị viêm và ngứa.

• Sự thay đổi trong chế độ ăn uống: Một số loại thực phẩm như sữa, đậu phộng, trứng hoặc cá có thể là nguyên nhân gây ra viêm da dị ứng ở trẻ em. Các chất gây dị ứng từ thực phẩm có thể xâm nhập vào cơ thể, gây phản ứng tại da.

• Hóa chất và các chất kích thích: Các sản phẩm tẩy rửa, xà phòng, hoặc các chất liệu quần áo có thể gây kích ứng cho làn da nhạy cảm của trẻ. Những sản phẩm này có thể chứa các hóa chất mạnh hoặc chất bảo quản gây viêm da.

• Thời tiết và độ ẩm: Thời tiết khô hanh, nắng nóng hay thay đổi đột ngột có thể làm tình trạng viêm da dị ứng trở nên nghiêm trọng hơn. Da bị mất độ ẩm sẽ dễ bị kích ứng và viêm nhiễm.

Những yếu tố này có thể ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến làn da của trẻ, làm tăng nguy cơ mắc viêm da dị ứng.

Đối tượng dễ mắc viêm da dị ứng

Không phải tất cả trẻ em đều có nguy cơ mắc viêm da dị ứng, nhưng một số nhóm đối tượng sẽ dễ bị ảnh hưởng hơn. Những trẻ thuộc nhóm đối tượng dưới đây thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn:

• Trẻ có tiền sử gia đình dị ứng: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em trong gia đình có tiền sử mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc viêm da dị ứng, thì trẻ sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa phát triển đầy đủ, do đó dễ bị phản ứng mạnh mẽ với các tác nhân bên ngoài, đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời.

• Trẻ có làn da nhạy cảm: Những trẻ có làn da khô, dễ bị kích ứng hoặc dễ bị tổn thương sẽ dễ mắc phải các bệnh lý da liễu, trong đó có viêm da dị ứng.

• Trẻ sống trong môi trường ô nhiễm hoặc bụi bẩn: Các trẻ sống trong khu vực có mức độ ô nhiễm cao hoặc môi trường sống không sạch sẽ sẽ dễ bị kích ứng da và phát triển viêm da dị ứng.

• Trẻ có chế độ ăn uống không cân bằng: Trẻ ăn uống thiếu chất hoặc có cơ địa dị ứng với một số thực phẩm như trứng, sữa, đậu phộng sẽ có nguy cơ mắc viêm da dị ứng cao hơn.

Các yếu tố này có thể làm tăng khả năng phát triển bệnh viêm da dị ứng ở trẻ em, cần có sự theo dõi và chăm sóc đặc biệt để ngăn ngừa và điều trị kịp thời.

Biến chứng của viêm da dị ứng ở trẻ em

Viêm da dị ứng ở trẻ em nếu không được điều trị đúng cách hoặc không kiểm soát hiệu quả có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà bệnh có thể gây ra:

• Nhiễm trùng da: Khi trẻ gãi hoặc cọ xát vào vùng da bị viêm, lớp bảo vệ tự nhiên của da bị tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng da, khiến vùng da bị viêm trở nên đỏ, sưng tấy và có mủ.

• Da dày sừng và sẹo: Viêm da dị ứng mãn tính có thể khiến da trở nên dày lên, có vảy hoặc sần sùi. Trẻ có thể xuất hiện các vết sẹo do việc gãi hoặc tổn thương kéo dài.

• Rối loạn giấc ngủ: Ngứa ngáy và khó chịu do viêm da dị ứng có thể khiến trẻ không ngủ ngon, gây ảnh hưởng đến sự phát triển và thể chất của trẻ, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

• Ảnh hưởng đến tâm lý: Những triệu chứng như ngứa ngáy và vẻ ngoài không khỏe mạnh của da có thể ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ, gây lo âu hoặc mặc cảm. Điều này có thể kéo dài đến khi trưởng thành nếu bệnh không được kiểm soát.

• Viêm da dị ứng kết hợp với các bệnh lý khác: Trẻ em mắc viêm da dị ứng có nguy cơ cao mắc các bệnh dị ứng khác như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay viêm kết mạc dị ứng. Các bệnh lý này có thể tương tác với nhau, làm trầm trọng thêm tình trạng của trẻ.

Việc phát hiện và điều trị sớm viêm da dị ứng có thể giúp ngăn ngừa những biến chứng này, đảm bảo cho trẻ có một làn da khỏe mạnh và cuộc sống không bị ảnh hưởng.

Chẩn đoán viêm da dị ứng ở trẻ em

Chẩn đoán viêm da dị ứng ở trẻ em được thực hiện dựa trên các yếu tố lâm sàng và tiền sử bệnh. Dưới đây là quá trình chẩn đoán chi tiết thường được các bác sĩ thực hiện:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các dấu hiệu bên ngoài của da, bao gồm màu sắc, tình trạng viêm nhiễm, vết sần hoặc mụn nước. Đặc biệt, bác sĩ sẽ tìm kiếm những dấu hiệu của ngứa và da khô, những yếu tố đặc trưng của viêm da dị ứng.

• Tiền sử bệnh lý gia đình: Việc hỏi về tiền sử bệnh lý của gia đình cũng đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán. Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hay các bệnh da liễu, trẻ có nguy cơ cao mắc viêm da dị ứng.

• Xét nghiệm dị ứng: Nếu bác sĩ nghi ngờ một tác nhân dị ứng cụ thể như thực phẩm hoặc phấn hoa là nguyên nhân gây bệnh, các xét nghiệm dị ứng có thể được thực hiện. Các xét nghiệm này giúp xác định chính xác tác nhân gây ra phản ứng dị ứng trên da.

• Thử nghiệm da: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể thực hiện thử nghiệm da (prick test) để xác định các tác nhân gây dị ứng. Thử nghiệm này giúp phát hiện những chất như nấm mốc, phấn hoa hoặc động vật có thể gây viêm da dị ứng.

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu cũng có thể được thực hiện để đánh giá mức độ phản ứng dị ứng của cơ thể, giúp xác định nồng độ các kháng thể IgE liên quan đến dị ứng.

Việc chẩn đoán chính xác và kịp thời giúp đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, giúp giảm thiểu các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị viêm da dị ứng

Viêm da dị ứng có thể gây ra sự khó chịu cho trẻ, và trong một số trường hợp, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn cần đưa trẻ đến bác sĩ để được kiểm tra và điều trị:

• Khi các triệu chứng không giảm dù đã áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà: Nếu các biện pháp như giữ da sạch sẽ, dưỡng ẩm, hoặc dùng thuốc bôi không cải thiện tình trạng viêm da dị ứng của trẻ, bác sĩ sẽ có những phương pháp điều trị mạnh mẽ hơn.

• Da có dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu vùng da bị viêm xuất hiện mủ, đỏ rực, sưng tấy, hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng như đau đớn khi chạm vào, cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay lập tức để được điều trị kịp thời.

• Khi trẻ không ngừng gãi, dẫn đến tổn thương da nghiêm trọng: Nếu trẻ thường xuyên gãi hoặc cọ xát vào vùng da bị viêm, dẫn đến tình trạng vết thương hở hoặc vết sẹo, bác sĩ sẽ đưa ra các biện pháp để ngăn ngừa tổn thương thêm.

• Triệu chứng viêm da dị ứng ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt của trẻ: Nếu ngứa ngáy và khó chịu làm trẻ khó ngủ hoặc ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, bác sĩ có thể giúp đưa ra phương pháp điều trị giúp giảm triệu chứng nhanh chóng.

• Khi các triệu chứng của viêm da dị ứng xuất hiện bất thường hoặc trầm trọng hơn: Nếu trẻ có dấu hiệu dị ứng với các thực phẩm hay môi trường, hoặc các triệu chứng viêm da dị ứng kéo dài và lan rộng, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm dị ứng để xác định nguyên nhân và có phương án điều trị phù hợp.

Việc đưa trẻ đến bác sĩ kịp thời không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Phòng ngừa viêm da dị ứng ở trẻ em

Viêm da dị ứng có thể được kiểm soát và phòng ngừa bằng cách thực hiện một số biện pháp chăm sóc đặc biệt cho làn da của trẻ. Dưới đây là những cách hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và làm dịu các triệu chứng nếu trẻ đã bị viêm da dị ứng:

• Giữ cho da luôn sạch và dưỡng ẩm: Việc tắm cho trẻ bằng nước ấm và sử dụng các sản phẩm tắm dịu nhẹ sẽ giúp làm sạch da mà không làm mất đi lớp dầu tự nhiên của da. Sau khi tắm, cần dưỡng ẩm cho da ngay lập tức để giữ cho da mềm mại và không bị khô.

• Tránh tiếp xúc với các tác nhân dị ứng: Nếu xác định được các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, bụi bẩn, hoặc lông động vật, hãy cố gắng hạn chế sự tiếp xúc của trẻ với những yếu tố này. Đặc biệt, nếu trẻ có dị ứng với thực phẩm, nên tránh cho trẻ tiếp xúc với các loại thực phẩm đó.

• Chọn quần áo thoáng mát và không gây kích ứng: Lựa chọn quần áo từ vải mềm mại, thoáng khí và tránh các loại vải có thể gây kích ứng da như len hoặc các loại vải cứng. Quần áo cần được giặt sạch sẽ và tránh sử dụng các chất tẩy rửa mạnh.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Đảm bảo chế độ ăn uống của trẻ đủ dinh dưỡng và hạn chế những thực phẩm có thể gây dị ứng. Nếu trẻ có tiền sử dị ứng với một số loại thực phẩm, cần kiêng những thực phẩm này trong khẩu phần ăn hàng ngày.

• Giảm stress và duy trì môi trường sống lành mạnh: Stress có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng viêm da dị ứng. Hãy tạo một môi trường sống yên tĩnh và dễ chịu cho trẻ, đồng thời giúp trẻ có một giấc ngủ đủ và chế độ sinh hoạt lành mạnh.

• Sử dụng các sản phẩm chăm sóc da phù hợp: Chọn lựa các sản phẩm chăm sóc da dành riêng cho trẻ em, không chứa các hóa chất mạnh hoặc các thành phần gây kích ứng. Các sản phẩm này sẽ giúp bảo vệ làn da nhạy cảm của trẻ khỏi các tác nhân gây hại.

Việc phòng ngừa viêm da dị ứng sẽ giúp giảm thiểu các triệu chứng và cải thiện chất lượng sống cho trẻ, đồng thời ngăn ngừa các đợt bùng phát không mong muốn.

Phương pháp điều trị viêm da dị ứng ở trẻ em

Việc điều trị viêm da dị ứng ở trẻ em thường bao gồm cả các biện pháp sử dụng thuốc và chăm sóc tại nhà. Tùy vào mức độ và triệu chứng của bệnh, bác sĩ có thể lựa chọn các phương pháp điều trị khác nhau để giúp giảm triệu chứng và kiểm soát tình trạng viêm da.

Sử dụng thuốc Tây y điều trị viêm da dị ứng

Thuốc Tây y được sử dụng để giảm viêm, ngứa và phòng ngừa tình trạng bệnh tái phát. Dưới đây là một số loại thuốc Tây y thường được bác sĩ chỉ định:

• Thuốc bôi corticosteroid: Các thuốc corticosteroid giúp giảm viêm và ngứa ngáy, làm dịu các triệu chứng viêm da dị ứng. Một số thuốc bôi corticosteroid phổ biến là Hydrocortisone, Betamethasone hoặc Fluocinonide. Các thuốc này cần được sử dụng theo chỉ dẫn của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ lâu dài.

• Thuốc kháng histamine: Thuốc kháng histamine giúp giảm ngứa và điều trị các triệu chứng dị ứng. Các loại thuốc như Loratadine, Cetirizine hoặc Fexofenadine có thể giúp giảm cảm giác ngứa ngáy do viêm da dị ứng gây ra. Những thuốc này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc uống hoặc dạng gel bôi ngoài da.

• Thuốc điều trị nhiễm trùng da: Nếu viêm da dị ứng dẫn đến nhiễm trùng da, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc kháng sinh như Mupirocin để điều trị nhiễm trùng tại chỗ. Trong một số trường hợp, nếu nhiễm trùng nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng sinh đường uống như Cephalexin.

• Thuốc ức chế miễn dịch: Trong trường hợp viêm da dị ứng nặng hoặc mãn tính, bác sĩ có thể chỉ định thuốc ức chế miễn dịch như Tacrolimus hoặc Pimecrolimus. Đây là các thuốc có tác dụng ức chế hoạt động của hệ miễn dịch, giúp giảm viêm và ngứa mà không gây tác dụng phụ của corticosteroid.

Phương pháp điều trị viêm da dị ứng bằng Đông y

Bên cạnh việc sử dụng thuốc Tây y, một số phương pháp Đông y cũng có thể được áp dụng để hỗ trợ điều trị viêm da dị ứng. Các liệu pháp này chủ yếu tập trung vào việc cân bằng cơ thể và giải quyết nguyên nhân sâu xa gây bệnh.

• Sử dụng các thảo dược có tính mát và giải độc: Các loại thảo dược như Cam thảo, Nhân sâm, Bạch chỉ được sử dụng trong Đông y để thanh nhiệt, giải độc và làm dịu các triệu chứng viêm da dị ứng. Những loại thảo dược này có tác dụng giúp cơ thể giảm phản ứng viêm và tăng cường miễn dịch.

• Điều trị qua các bài thuốc sắc: Một số bài thuốc sắc kết hợp nhiều loại thảo dược như Hòa thảo (bột thuốc từ các cây như hương nhu, đương quy, ké đầu ngựa) có thể giúp giảm các triệu chứng viêm da dị ứng, đặc biệt là khi bệnh có yếu tố nhiệt độc hoặc hỏa nhiệt.

• Xông hơi bằng thảo dược: Phương pháp xông hơi giúp mở lỗ chân lông, làm dịu cơn ngứa và giảm viêm da. Các loại thảo dược như Mùi hương, Cúc tần thường được sử dụng trong các bài thuốc xông hơi.

• Châm cứu và bấm huyệt: Châm cứu giúp kích thích các huyệt đạo trên cơ thể để điều hòa khí huyết, giảm căng thẳng và cải thiện chức năng của các cơ quan trong cơ thể. Phương pháp này có thể giúp làm dịu các triệu chứng ngứa ngáy và hỗ trợ trong việc điều trị viêm da dị ứng.

Chăm sóc tại nhà giúp kiểm soát viêm da dị ứng

Ngoài việc điều trị bằng thuốc, chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc làm giảm các triệu chứng của viêm da dị ứng và ngăn ngừa tình trạng tái phát.

• Dưỡng ẩm thường xuyên cho da: Da trẻ cần được dưỡng ẩm hàng ngày, đặc biệt là sau khi tắm. Việc sử dụng các loại kem dưỡng ẩm không chứa hương liệu và chất bảo quản sẽ giúp duy trì độ ẩm cho da, giảm ngứa và khô da.

• Tắm bằng nước ấm, không xà phòng mạnh: Tắm cho trẻ bằng nước ấm và sử dụng các sản phẩm tắm dịu nhẹ, không có xà phòng hoặc các chất tạo bọt mạnh giúp bảo vệ lớp dầu tự nhiên trên da.

• Tránh các tác nhân kích ứng: Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng như bụi bẩn, phấn hoa hoặc lông động vật. Ngoài ra, cần đảm bảo môi trường sống của trẻ luôn sạch sẽ và thoáng mát để giảm nguy cơ kích ứng da.

• Mặc quần áo thoải mái, dễ chịu: Quần áo từ chất liệu cotton mềm mại và dễ thấm hút mồ hôi sẽ giúp hạn chế tình trạng kích ứng và ngứa ngáy cho trẻ. Cần tránh các loại vải cứng hoặc có thể gây ma sát với da trẻ.

Chế độ ăn uống giúp giảm viêm da dị ứng

Một chế độ ăn uống hợp lý có thể giúp cải thiện tình trạng viêm da dị ứng và hỗ trợ quá trình điều trị.

• Hạn chế thực phẩm gây dị ứng: Nếu trẻ bị dị ứng với một số thực phẩm như trứng, sữa, đậu phộng, cần tránh cho trẻ ăn những loại thực phẩm này. Một số thực phẩm có thể kích thích phản ứng dị ứng, làm cho tình trạng viêm da trở nên nghiêm trọng hơn.

• Bổ sung thực phẩm chống viêm: Các thực phẩm như cá hồi, quả bơ, hạt lanh và các loại rau xanh có chứa nhiều omega-3 và chất chống viêm có thể giúp giảm các triệu chứng viêm da dị ứng, làm dịu tình trạng da bị ngứa và đỏ.

Phương pháp điều trị viêm da dị ứng ở trẻ em kết hợp giữa việc sử dụng thuốc Tây y, chăm sóc tại nhà và áp dụng phương pháp Đông y giúp kiểm soát và giảm thiểu các triệu chứng hiệu quả. Khi điều trị đúng cách, tình trạng viêm da dị ứng có thể được kiểm soát và cải thiện rõ rệt.