Viêm xoang mãn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm xoang mãn tính là một bệnh lý thường gặp, ảnh hưởng đến sức khỏe đường hô hấp, đặc biệt là ở những người sống trong môi trường ô nhiễm, khói bụi hoặc có cơ địa dị ứng. Bệnh thường có triệu chứng như nghẹt mũi, chảy mũi, đau đầu, mệt mỏi kéo dài, gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Việc điều trị viêm xoang mãn tính đòi hỏi sự kết hợp giữa phương pháp Tây y và Đông y để mang lại hiệu quả lâu dài. Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm tai giữa, hay thậm chí là ảnh hưởng đến chức năng của não.

Định nghĩa và phân loại viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính là tình trạng viêm nhiễm kéo dài ở các xoang, không được điều trị triệt để hoặc tái phát nhiều lần. Bệnh này xảy ra khi niêm mạc xoang bị viêm trong khoảng thời gian từ ba tháng trở lên, gây ra các triệu chứng khó chịu kéo dài. Viêm xoang mãn tính có thể xảy ra do nhiễm trùng, dị ứng, hoặc các yếu tố môi trường như ô nhiễm không khí, thay đổi thời tiết, hay tiếp xúc với các chất kích thích.

Phân loại viêm xoang mãn tính thường dựa trên vị trí bị ảnh hưởng của các xoang. Các xoang chính trong cơ thể bao gồm xoang trán, xoang hàm, xoang bướm và xoang sàng. Viêm xoang mãn tính có thể xảy ra ở một hoặc nhiều xoang cùng lúc, khiến tình trạng bệnh thêm nghiêm trọng. Theo mức độ và nguyên nhân, bệnh có thể được phân chia thành hai loại: viêm xoang mãn tính có polyp và viêm xoang mãn tính không có polyp. Polyp là những khối u mềm, không đau, có thể hình thành trong niêm mạc xoang, làm tắc nghẽn đường thở.

Triệu chứng của viêm xoang mãn tính

Các triệu chứng của viêm xoang mãn tính rất đa dạng và có thể thay đổi theo từng giai đoạn của bệnh. Tuy nhiên, một số biểu hiện phổ biến mà bệnh nhân thường gặp phải là nghẹt mũi kéo dài, chảy nước mũi, ho có đờm, đau đầu, và cảm giác áp lực ở vùng mặt. Đặc biệt, triệu chứng đau và áp lực ở các vùng quanh mắt, mũi và trán là một dấu hiệu điển hình của bệnh. Người bệnh cũng có thể cảm thấy mệt mỏi, khó ngủ do tình trạng nghẹt mũi và các cơn đau đầu tái diễn.

Trong trường hợp viêm xoang mãn tính có polyp, bệnh nhân có thể gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng hơn như mất khứu giác, khó thở hoặc cảm giác tắc nghẽn ở mũi. Bệnh nhân cũng có thể cảm thấy tức ngực hoặc ho khan, đặc biệt vào ban đêm. Những triệu chứng này có thể kéo dài, làm ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố môi trường, nhiễm trùng và cơ địa. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng bệnh lý này:

• Nhiễm trùng: Viêm xoang mãn tính thường xảy ra khi các xoang bị nhiễm trùng do vi khuẩn, virus hoặc nấm. Việc nhiễm trùng kéo dài hoặc tái phát nhiều lần làm cho niêm mạc xoang bị tổn thương và không thể tự phục hồi, dẫn đến viêm mãn tính.

• Dị ứng: Các phản ứng dị ứng, đặc biệt là với bụi, phấn hoa, hoặc các chất kích thích khác trong không khí, có thể gây ra viêm mũi dị ứng. Khi viêm mũi kéo dài, nó có thể lan rộng và ảnh hưởng đến các xoang, gây ra viêm xoang mãn tính.

• Polyp xoang: Những khối u lành tính này có thể hình thành trong niêm mạc của các xoang, gây tắc nghẽn và làm chậm quá trình thoát dịch từ xoang. Khi polyp xuất hiện, các triệu chứng của viêm xoang mãn tính có thể trở nên nặng nề hơn, gây khó thở và nghẹt mũi.

• Cấu trúc giải phẫu bất thường: Một số người có cấu trúc mũi hoặc xoang bất thường, như vẹo vách ngăn mũi, có thể làm cản trở việc thoát dịch từ các xoang. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus phát triển, gây ra viêm xoang mãn tính.

• Ô nhiễm không khí và khói bụi: Môi trường ô nhiễm, đặc biệt là sự hiện diện của khói bụi, hóa chất, hoặc khói thuốc lá, có thể gây kích ứng niêm mạc mũi và xoang. Khi tiếp xúc lâu dài, niêm mạc xoang sẽ dễ bị viêm nhiễm và dẫn đến viêm xoang mãn tính.

• Yếu tố di truyền: Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh viêm xoang hoặc các bệnh lý về mũi, họ có nguy cơ cao phát triển viêm xoang mãn tính. Các yếu tố di truyền có thể khiến cơ thể phản ứng quá mức với các yếu tố môi trường hoặc dị ứng.

Đối tượng dễ mắc viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính không phân biệt độ tuổi hay giới tính, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao bị mắc bệnh hơn so với những người khác. Dưới đây là các nhóm đối tượng dễ gặp phải bệnh lý này:

• Người có cơ địa dị ứng: Những người mắc các bệnh dị ứng như viêm mũi dị ứng, hen suyễn, hay eczema có xu hướng dễ bị viêm xoang mãn tính. Hệ miễn dịch của họ phản ứng quá mức với các tác nhân bên ngoài như bụi, phấn hoa, hoặc nấm, gây viêm nhiễm kéo dài ở mũi và xoang.

• Người sống trong môi trường ô nhiễm: Những người sống ở các khu vực có mức độ ô nhiễm không khí cao, như thành phố lớn hoặc khu công nghiệp, dễ bị viêm xoang mãn tính. Khói bụi và các chất độc hại trong không khí có thể làm tổn thương niêm mạc xoang, dẫn đến viêm nhiễm.

• Người có vấn đề về cấu trúc mũi: Những người có cấu trúc mũi bất thường, như vẹo vách ngăn mũi, hoặc có polyp trong xoang, dễ gặp phải tình trạng tắc nghẽn xoang và bị viêm nhiễm mãn tính.

• Người thường xuyên bị nhiễm trùng đường hô hấp: Những người có tiền sử viêm họng, viêm mũi hoặc viêm amidan tái phát thường xuyên có nguy cơ cao phát triển viêm xoang mãn tính do các bệnh lý này dễ lan sang các xoang.

• Người có hệ miễn dịch yếu: Những người bị suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như bệnh nhân mắc bệnh tự miễn, HIV/AIDS, hoặc người sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ cao bị viêm xoang mãn tính. Hệ miễn dịch yếu làm giảm khả năng chống lại các tác nhân gây bệnh, khiến niêm mạc xoang dễ bị nhiễm trùng.

• Người hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng dẫn đến viêm xoang mãn tính. Khói thuốc làm tổn thương niêm mạc mũi và xoang, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm kéo dài.

Biến chứng của viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính không chỉ gây ra các triệu chứng khó chịu, mà nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà bệnh nhân có thể gặp phải:

• Viêm phổi: Viêm xoang mãn tính tạo cơ hội cho vi khuẩn và vi rút phát triển, có thể lây lan xuống đường hô hấp dưới và gây ra viêm phổi. Tình trạng này làm suy giảm chức năng hô hấp và có thể dẫn đến các biến chứng nặng hơn nếu không được điều trị kịp thời.

• Viêm tai giữa: Khi các xoang gần khu vực tai bị nhiễm trùng, viêm xoang mãn tính có thể làm tắc nghẽn ống Eustachian, dẫn đến viêm tai giữa. Triệu chứng điển hình bao gồm đau tai, nghe kém và thậm chí mất thính giác nếu tình trạng kéo dài.

• Mất khứu giác: Một trong những triệu chứng phổ biến của viêm xoang mãn tính là mất hoặc giảm khứu giác. Điều này xảy ra khi niêm mạc xoang bị viêm và tắc nghẽn, ngăn cản mùi hương đến được các tế bào thần kinh khứu giác. Việc mất khứu giác có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và khả năng nhận diện các mùi nguy hiểm như khói hay gas.

• Áp xe xoang: Viêm xoang mãn tính có thể dẫn đến sự hình thành của áp xe trong xoang, là các khối mủ gây đau đớn và có thể cần phẫu thuật để điều trị. Áp xe có thể gây sưng tấy, nhiễm trùng nghiêm trọng và đe dọa sức khỏe nếu không được xử lý đúng cách.

• Viêm màng não: Mặc dù hiếm gặp, nhưng viêm xoang mãn tính nếu không được kiểm soát có thể lây lan tới não và gây viêm màng não. Đây là một tình trạng nguy hiểm có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến thần kinh, thậm chí đe dọa tính mạng.

• Mệt mỏi kéo dài: Người mắc viêm xoang mãn tính thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, và khó ngủ do triệu chứng nghẹt mũi và đau đầu. Tình trạng này kéo dài sẽ làm giảm hiệu quả làm việc và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán viêm xoang mãn tính

Việc chẩn đoán viêm xoang mãn tính đòi hỏi sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định mức độ và nguyên nhân gây bệnh. Các phương pháp chẩn đoán dưới đây giúp bác sĩ đưa ra kết luận chính xác về tình trạng bệnh.

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi bệnh và kiểm tra các triệu chứng của bệnh nhân, bao gồm nghẹt mũi, đau đầu, ho, và chảy mũi. Khám mũi và họng giúp phát hiện dấu hiệu viêm nhiễm, tắc nghẽn hoặc polyp.

• Chẩn đoán hình ảnh: X-quang mũi xoang hoặc chụp CT scan là các phương pháp thường được sử dụng để kiểm tra các xoang bị viêm. Chụp CT giúp bác sĩ nhìn thấy rõ tình trạng viêm, tắc nghẽn, hoặc sự hiện diện của polyp trong các xoang, cung cấp thông tin chi tiết về mức độ tổn thương.

• Nội soi xoang: Nội soi là một phương pháp chẩn đoán đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá tình trạng niêm mạc xoang và xác định sự hiện diện của polyp hay các tổn thương khác. Qua ống nội soi, bác sĩ có thể quan sát trực tiếp bên trong các xoang và lấy mẫu dịch để xét nghiệm vi sinh.

• Xét nghiệm dịch mũi: Xét nghiệm dịch mũi giúp xác định nguyên nhân gây nhiễm trùng, như vi khuẩn, virus hay nấm. Điều này giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp, chẳng hạn như sử dụng kháng sinh hoặc thuốc chống nấm.

• Test dị ứng: Đối với bệnh nhân có triệu chứng viêm xoang mãn tính đi kèm với các dấu hiệu dị ứng, các xét nghiệm dị ứng sẽ giúp xác định tác nhân gây dị ứng, từ đó đưa ra phác đồ điều trị thích hợp. Test dị ứng có thể bao gồm xét nghiệm máu hoặc thử nghiệm da để phát hiện các chất gây dị ứng.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp phát hiện các dấu hiệu viêm hoặc nhiễm trùng trong cơ thể. Các chỉ số như CRP (protein C-reactive) và tốc độ lắng máu có thể giúp bác sĩ đánh giá mức độ viêm và xác định liệu bệnh nhân có bị nhiễm trùng hay không.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm xoang mãn tính

Viêm xoang mãn tính có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được điều trị đúng cách. Dưới đây là những trường hợp mà bạn cần gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời:

• Khi triệu chứng kéo dài: Nếu các triệu chứng như nghẹt mũi, đau đầu, chảy mũi và ho kéo dài hơn ba tháng mà không có dấu hiệu cải thiện, bạn nên thăm khám bác sĩ. Đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng viêm xoang đã chuyển sang giai đoạn mãn tính và cần được điều trị chuyên sâu.

• Khi có dấu hiệu biến chứng: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như đau tai, sốt cao, hoặc khó thở, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng nghiêm trọng như viêm tai giữa hoặc viêm phổi. Cần gặp bác sĩ ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm.

• Khi mất khứu giác hoặc thay đổi mùi: Mất khả năng ngửi mùi hoặc cảm giác mùi thay đổi là một dấu hiệu quan trọng của viêm xoang mãn tính. Đây có thể là do tắc nghẽn hoặc viêm niêm mạc xoang. Bác sĩ sẽ đánh giá và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

• Khi có cơn đau đầu nghiêm trọng: Nếu bạn gặp phải các cơn đau đầu kéo dài hoặc cơn đau nặng hơn ở vùng trán, má hoặc quanh mắt, cần đến khám bác sĩ để xác định xem đó có phải là triệu chứng của viêm xoang mãn tính hay một vấn đề nghiêm trọng khác.

• Khi có các triệu chứng nhiễm trùng tái phát: Nếu bạn thường xuyên bị nhiễm trùng đường hô hấp hoặc các triệu chứng viêm xoang tái phát nhiều lần trong năm, cần gặp bác sĩ để kiểm tra và điều trị. Viêm xoang mãn tính có thể dẫn đến nhiễm trùng tái phát liên tục nếu không được xử lý đúng cách.

Phòng ngừa viêm xoang mãn tính

Phòng ngừa viêm xoang mãn tính là một bước quan trọng để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng của nó. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:

• Giữ vệ sinh mũi: Rửa mũi hàng ngày bằng dung dịch nước muối sinh lý giúp làm sạch các chất gây kích ứng, bụi bẩn và vi khuẩn trong mũi. Điều này giúp duy trì sức khỏe mũi và ngăn ngừa viêm nhiễm.

• Tránh các tác nhân gây dị ứng: Nếu bạn có cơ địa dị ứng, hạn chế tiếp xúc với các tác nhân như phấn hoa, bụi nhà, nấm mốc hoặc khói thuốc lá. Bạn cũng nên giữ môi trường sống sạch sẽ và thông thoáng để giảm nguy cơ viêm mũi dị ứng dẫn đến viêm xoang.

• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Nếu bạn sống trong môi trường khô, sử dụng máy tạo độ ẩm giúp duy trì độ ẩm không khí, tránh làm khô niêm mạc mũi và xoang. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ viêm nhiễm do niêm mạc khô và dễ bị kích ứng.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Để phòng ngừa viêm xoang mãn tính, hãy duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất, đặc biệt là vitamin C, để tăng cường sức đề kháng. Tập thể dục thường xuyên cũng giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn.

• Tránh tiếp xúc với ô nhiễm không khí: Cố gắng hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, hoặc hóa chất có thể gây kích ứng mũi và xoang. Nếu sống ở thành phố có ô nhiễm cao, hãy đeo khẩu trang khi ra ngoài và làm sạch không khí trong nhà bằng máy lọc không khí.

• Điều trị kịp thời các bệnh lý liên quan: Điều trị kịp thời các bệnh lý như viêm mũi dị ứng, cảm cúm, hoặc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp sẽ giúp ngăn ngừa sự phát triển của viêm xoang mãn tính. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để nhận được phương pháp điều trị thích hợp ngay khi có triệu chứng.

Phương pháp điều trị viêm xoang mãn tính

Việc điều trị viêm xoang mãn tính yêu cầu sự kết hợp của các phương pháp Tây y, Đông y và biện pháp chăm sóc tại nhà, nhằm giảm các triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến được sử dụng.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị viêm xoang mãn tính, giúp kiểm soát triệu chứng và giảm viêm. Các loại thuốc được bác sĩ kê đơn có thể bao gồm:

• Kháng sinh: Nếu viêm xoang mãn tính do nhiễm trùng vi khuẩn, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn. Một số loại kháng sinh phổ biến như amoxicillin, azithromycin hoặc levofloxacin có thể được sử dụng tùy theo tình trạng nhiễm trùng. Cần dùng đủ liệu trình và theo chỉ định để tránh vi khuẩn kháng thuốc.

• Thuốc corticosteroid: Các thuốc như prednisone hoặc fluticasone được sử dụng để giảm viêm và sưng niêm mạc xoang. Thuốc này giúp giảm đau và nghẹt mũi, đồng thời ngăn ngừa tình trạng viêm lan rộng. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài cần có sự giám sát y tế vì có thể gây tác dụng phụ như loãng xương hay suy giảm miễn dịch.

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các loại thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen giúp giảm đau đầu và các cơn đau nhức ở vùng mặt và trán. Đồng thời, chúng cũng giúp hạ sốt nếu bệnh nhân có biểu hiện sốt nhẹ do viêm nhiễm.

• Thuốc kháng histamine: Nếu viêm xoang mãn tính liên quan đến dị ứng, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamine như loratadine hoặc cetirizine để giảm các triệu chứng ngứa, sổ mũi và hắt hơi. Thuốc kháng histamine giúp kiểm soát phản ứng dị ứng và ngăn ngừa tình trạng viêm xoang tái phát.

Phương pháp phẫu thuật trong điều trị viêm xoang mãn tính

Trong trường hợp viêm xoang mãn tính không đáp ứng với điều trị nội khoa, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để loại bỏ các vấn đề gây tắc nghẽn, như polyp hoặc mô viêm. Các phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm:

• Nội soi xoang: Đây là phương pháp phẫu thuật tối thiểu, bác sĩ sử dụng ống nội soi để kiểm tra và điều trị trực tiếp các xoang. Quy trình này giúp loại bỏ các polyp, mô viêm và mở rộng lối thoát của xoang, giúp dịch mũi dễ dàng thoát ra ngoài. Nội soi xoang giúp cải thiện lưu thông và giảm triệu chứng.

• Phẫu thuật sửa vách ngăn mũi: Nếu viêm xoang mãn tính do vách ngăn mũi vẹo, phẫu thuật chỉnh sửa vách ngăn mũi có thể giúp cải thiện luồng không khí trong mũi và giảm tắc nghẽn. Phẫu thuật này giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều trị và ngăn ngừa tái phát bệnh.

• Phẫu thuật mở xoang: Đối với các trường hợp viêm xoang mãn tính phức tạp và không thể điều trị bằng thuốc, phẫu thuật mở xoang có thể được thực hiện. Mục đích là để tạo một lối thoát mới cho dịch mũi và cải thiện chức năng của các xoang.

Phương pháp điều trị Đông y

Ngoài các phương pháp Tây y, Đông y cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc điều trị viêm xoang mãn tính, giúp tăng cường sức khỏe cơ thể và giảm triệu chứng viêm xoang. Một số phương pháp Đông y bao gồm:

• Châm cứu: Châm cứu giúp điều hòa năng lượng trong cơ thể, thúc đẩy tuần hoàn máu và giảm sưng viêm trong các xoang. Đây là một phương pháp không xâm lấn, giúp làm dịu các triệu chứng như nghẹt mũi, đau đầu và tăng cường khả năng phục hồi của niêm mạc xoang.

• Xoa bóp và bấm huyệt: Các kỹ thuật xoa bóp nhẹ nhàng vùng mặt, đặc biệt là quanh mắt, trán và mũi, có thể giúp giảm đau, cải thiện lưu thông và làm thông thoáng các xoang bị tắc nghẽn. Bấm huyệt tại các điểm như Hợp cốc, Liệt khuyết, và Thái dương giúp làm giảm đau và cải thiện chức năng của hệ thống hô hấp.

• Sử dụng thảo dược: Các bài thuốc thảo dược Đông y có thể được sử dụng để điều trị viêm xoang mãn tính. Ví dụ, các thảo dược như tỏi, gừng, cam thảo, hay sâm nhung có tác dụng chống viêm, tiêu đờm, và tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể phục hồi nhanh chóng và ngăn ngừa tái phát.

Các biện pháp chăm sóc tại nhà

Bên cạnh điều trị bằng thuốc và các phương pháp y tế, các biện pháp chăm sóc tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng và cải thiện tình trạng viêm xoang mãn tính. Một số biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả là:

• Xông hơi mũi: Sử dụng hơi nước nóng hoặc dung dịch nước muối sinh lý để xông hơi giúp làm loãng dịch nhầy và giảm nghẹt mũi. Điều này giúp thông thoáng xoang và giảm bớt cảm giác khó chịu.

• Dùng nước muối sinh lý để rửa mũi: Rửa mũi hàng ngày bằng dung dịch nước muối giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn và dị nguyên, đồng thời làm giảm tình trạng viêm mũi và ngăn ngừa viêm xoang tái phát.

• Duy trì độ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ giúp duy trì độ ẩm lý tưởng, tránh làm khô niêm mạc mũi và xoang, từ đó giảm bớt tình trạng viêm nhiễm.

Với các phương pháp điều trị kết hợp như vậy, viêm xoang mãn tính có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả. Việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị và kết hợp các biện pháp chăm sóc sẽ giúp giảm các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.