Ho gà ở người lớn: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Ho gà ở người lớn là bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Dù thường gặp ở trẻ em, ho gà vẫn có thể xuất hiện ở người trưởng thành và mang đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Triệu chứng của ho gà ở người lớn có thể nhẹ hơn so với trẻ em, nhưng bệnh có thể kéo dài, gây ho mãn tính và khó thở. Đặc biệt, người lớn có thể lây nhiễm cho trẻ em hoặc những người có hệ miễn dịch yếu. Việc nhận diện và điều trị sớm rất quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm, bao gồm viêm phổi và suy hô hấp.

Định nghĩa và phân loại ho gà ở người lớn

Ho gà là một bệnh lý do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, chủ yếu lây lan qua đường hô hấp khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Bệnh này thường gặp ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể mắc phải, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc chưa được tiêm vắc-xin phòng bệnh. Mặc dù có thể xuất hiện với các triệu chứng nhẹ và ít nghiêm trọng hơn so với ở trẻ em, ho gà ở người trưởng thành vẫn có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Về phân loại, ho gà có thể được chia thành ba giai đoạn chính: giai đoạn khởi phát, giai đoạn cơn ho, và giai đoạn phục hồi. Giai đoạn đầu tiên thường kéo dài từ vài ngày đến một tuần với các triệu chứng giống cảm cúm thông thường như sốt nhẹ, nghẹt mũi và ho nhẹ. Giai đoạn cơn ho đặc trưng với những cơn ho mạnh và liên tục, đặc biệt là ho theo từng cơn khiến người bệnh khó thở. Giai đoạn phục hồi có thể kéo dài một thời gian dài, khi người bệnh vẫn còn ho nhưng cơn ho sẽ giảm dần.

Triệu chứng ho gà ở người lớn

Ho gà ở người lớn thường khởi phát với những triệu chứng nhẹ và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác, điều này khiến việc chẩn đoán gặp khó khăn. Các triệu chứng ban đầu thường bao gồm ho nhẹ, ngứa họng, chảy nước mũi và mệt mỏi. Sau một thời gian ngắn, triệu chứng sẽ tiến triển nặng hơn, với những cơn ho kèm theo tiếng rít đặc trưng, giống như tiếng “gà” mà bệnh này có tên gọi.

Ngoài ho, bệnh nhân còn có thể gặp phải các vấn đề như khó thở hoặc thở khò khè, do cơn ho liên tục làm cho đường hô hấp bị tắc nghẽn. Cơn ho này có thể kéo dài trong một thời gian dài, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và suy giảm chất lượng cuộc sống. Một số người có thể bị ói sau khi ho, hoặc gặp phải tình trạng thiếu oxy nếu không được điều trị kịp thời.

Triệu chứng ho gà ở người lớn không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, mà còn có thể là nguồn lây bệnh cho trẻ nhỏ hoặc người có hệ miễn dịch yếu. Vì vậy, việc nhận diện bệnh sớm và điều trị đúng cách là vô cùng quan trọng để hạn chế các biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây ho gà ở người lớn

Ho gà là bệnh lý nhiễm trùng do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến sự phát triển của bệnh:

• Lây nhiễm qua đường hô hấp: Bệnh lây lan chủ yếu qua các giọt bắn trong không khí khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Vi khuẩn có thể tồn tại trong không khí và lây lan sang người khác khi hít phải.

• Hệ miễn dịch suy yếu: Người có hệ miễn dịch yếu hoặc chưa được tiêm phòng đầy đủ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Những người này dễ bị nhiễm bệnh và không đủ khả năng chống lại vi khuẩn.

• Tiêm vắc-xin không đầy đủ: Người lớn chưa tiêm hoặc chưa tiêm lại vắc-xin phòng ho gà có thể dễ dàng bị nhiễm bệnh. Vắc-xin không chỉ bảo vệ trẻ em mà còn cần được tiêm nhắc lại ở người lớn để duy trì khả năng miễn dịch.

• Tình trạng bệnh lý tiềm ẩn: Những người mắc các bệnh nền như bệnh phổi mãn tính, tiểu đường, hoặc các vấn đề sức khỏe khác có thể có nguy cơ cao bị nhiễm Bordetella pertussis và phát triển bệnh nặng hơn.

• Môi trường đông đúc: Những nơi có mật độ người cao như bệnh viện, trường học, và các không gian công cộng là nơi lý tưởng cho vi khuẩn lây lan nhanh chóng, đặc biệt khi người bệnh chưa được phát hiện.

Đối tượng dễ mắc ho gà ở người lớn

Mặc dù ho gà là bệnh thường gặp ở trẻ em, nhưng người lớn cũng có thể mắc bệnh, đặc biệt ở những đối tượng sau:

• Người chưa tiêm phòng vắc-xin: Những người trưởng thành không được tiêm vắc-xin phòng ho gà hoặc không tiêm đủ các mũi vắc-xin nhắc lại có nguy cơ cao bị nhiễm bệnh.

• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc các bệnh lý làm suy yếu hệ miễn dịch như HIV, bệnh ung thư đang điều trị hóa trị hoặc xạ trị, hoặc những người sử dụng thuốc ức chế miễn dịch (như corticosteroids) có khả năng mắc ho gà cao hơn.

• Phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai, đặc biệt trong ba tháng cuối của thai kỳ, có nguy cơ mắc ho gà và có thể lây bệnh cho trẻ sơ sinh sau khi sinh. Vì vậy, vắc-xin ho gà được khuyến cáo tiêm trong thai kỳ để bảo vệ cả mẹ và bé.

• Người tiếp xúc gần với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Người lớn sống cùng trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ chưa được tiêm chủng có thể dễ dàng truyền bệnh cho trẻ em, gây ra những biến chứng nghiêm trọng đối với trẻ chưa đủ sức đề kháng.

• Người sống ở khu vực có dịch bệnh: Những người sinh sống hoặc làm việc tại những khu vực đang có dịch ho gà hoặc nơi có mật độ dân cư đông đúc dễ dàng bị lây nhiễm từ những người xung quanh.

Biến chứng ho gà ở người lớn

Nếu không được điều trị đúng cách, ho gà ở người lớn có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe nghiêm trọng. Dưới đây là các biến chứng phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải:

• Viêm phổi: Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất của ho gà là viêm phổi, đặc biệt ở người lớn có sức khỏe yếu. Viêm phổi có thể gây khó thở, đau ngực, và có thể dẫn đến suy hô hấp nếu không được điều trị kịp thời.

• Suy hô hấp: Cơn ho kéo dài có thể làm tắc nghẽn đường thở, dẫn đến suy hô hấp. Người bệnh có thể cảm thấy khó thở, thở khò khè, và tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được can thiệp y tế.

• Mất nước: Cơn ho liên tục có thể làm cơ thể mất nước, đặc biệt là khi người bệnh ói sau mỗi cơn ho. Mất nước có thể làm suy yếu cơ thể, làm tăng nguy cơ các vấn đề sức khỏe khác.

• Rạn xương sườn: Ho mạnh và liên tục có thể gây áp lực lên cơ thể, dẫn đến hiện tượng rạn nứt xương sườn hoặc các tổn thương khác trong cơ thể, đặc biệt đối với người lớn tuổi hoặc những người có sức khỏe yếu.

• Suy tim: Với những người có bệnh tim tiềm ẩn, ho gà có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh, dẫn đến suy tim. Tình trạng này có thể gây đau ngực và các vấn đề về tuần hoàn máu.

• Rối loạn giấc ngủ: Cơn ho liên tục và khó thở khiến người bệnh không thể ngủ ngon, dẫn đến thiếu ngủ, suy nhược cơ thể và suy giảm chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán ho gà ở người lớn

Việc chẩn đoán ho gà ở người lớn có thể gặp khó khăn vì các triệu chứng của bệnh dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp để xác định sự hiện diện của bệnh:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc thăm khám kỹ lưỡng để kiểm tra các dấu hiệu lâm sàng của bệnh. Những dấu hiệu như ho mãn tính, thở khò khè, và những cơn ho dữ dội là những dấu hiệu quan trọng để nghi ngờ ho gà.

• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp xác định sự hiện diện của kháng thể đặc hiệu đối với Bordetella pertussis. Một xét nghiệm máu có thể cho thấy cơ thể đang phản ứng với vi khuẩn gây bệnh, từ đó hỗ trợ trong việc chẩn đoán.

• Nuôi cấy dịch tiết hô hấp: Đây là một xét nghiệm chuẩn để phát hiện vi khuẩn Bordetella pertussis. Dịch từ mũi hoặc họng của bệnh nhân sẽ được lấy mẫu và nuôi cấy trong phòng thí nghiệm để xác định sự có mặt của vi khuẩn.

• PCR (Phản ứng chuỗi polymerase): Phương pháp này giúp phát hiện ADN của vi khuẩn Bordetella pertussis trong dịch hô hấp. PCR là một phương pháp nhanh và chính xác để chẩn đoán ho gà, đặc biệt trong giai đoạn sớm của bệnh.

• X-quang phổi: Trong trường hợp bệnh nhân có dấu hiệu viêm phổi hoặc suy hô hấp, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện chụp X-quang phổi để đánh giá tình trạng phổi và xác định mức độ tổn thương do ho gà gây ra.

Việc chẩn đoán sớm và chính xác sẽ giúp người bệnh nhận được phương pháp điều trị kịp thời, hạn chế tối đa các biến chứng và rút ngắn thời gian hồi phục.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị ho gà ở người lớn

Mặc dù ho gà ở người lớn có thể có triệu chứng nhẹ và tự khỏi trong một số trường hợp, nhưng khi có dấu hiệu nghiêm trọng hoặc bệnh kéo dài, người bệnh cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Dưới đây là các dấu hiệu cho thấy cần tìm sự trợ giúp y tế:

• Cơn ho kéo dài không dứt: Nếu ho kéo dài hơn vài tuần mà không có dấu hiệu cải thiện, hoặc cơn ho ngày càng nặng và khó kiểm soát, người bệnh cần đến bác sĩ để được đánh giá và điều trị.

• Khó thở hoặc thở khò khè: Nếu có cảm giác khó thở, thở khò khè hoặc không thể thở sâu, người bệnh có thể đang gặp phải biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi hoặc suy hô hấp và cần được khám ngay.

• Mất nước do ói mửa: Nếu cơn ho khiến người bệnh bị ói mửa liên tục, dẫn đến mất nước, người bệnh cần phải được cấp nước và điều trị kịp thời để tránh các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

• Đau ngực hoặc khó chịu trong ngực: Đau ngực do ho mạnh có thể là dấu hiệu của rạn xương sườn hoặc các vấn đề khác liên quan đến tim và phổi, do đó cần được kiểm tra để loại trừ các biến chứng.

• Sốt cao hoặc cảm giác kiệt sức: Nếu người bệnh bị sốt cao hoặc cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức không rõ nguyên nhân, đó có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nặng cần được điều trị kịp thời.

• Ho kèm theo ói hoặc nôn mửa: Nếu ho gà ở người lớn đi kèm với ói mửa sau mỗi cơn ho, điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện và cần được thăm khám để giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Khi gặp những dấu hiệu trên, việc thăm khám bác sĩ là rất cần thiết để có phác đồ điều trị thích hợp và ngăn ngừa những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.

Phòng ngừa ho gà ở người lớn

Ho gà là bệnh có thể phòng ngừa được thông qua một số biện pháp chủ động. Dưới đây là các cách phòng ngừa hiệu quả:

• Tiêm vắc-xin phòng ho gà: Việc tiêm vắc-xin phòng ho gà là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất. Người lớn cần tiêm vắc-xin nhắc lại định kỳ để duy trì miễn dịch, đặc biệt là những người làm việc trong môi trường có nguy cơ cao lây nhiễm bệnh.

• Tiêm vắc-xin khi mang thai: Phụ nữ mang thai cần tiêm vắc-xin phòng ho gà trong ba tháng cuối của thai kỳ. Điều này không chỉ bảo vệ mẹ mà còn giúp bảo vệ trẻ sơ sinh chưa thể tiêm phòng, tránh nguy cơ nhiễm bệnh ngay sau sinh.

• Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh: Người lớn có thể chủ động tránh tiếp xúc gần với những người có dấu hiệu ho gà hoặc các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp. Điều này giúp giảm nguy cơ lây nhiễm, đặc biệt là trong các khu vực đông đúc.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và duy trì giấc ngủ đủ sẽ giúp cơ thể nâng cao khả năng miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ mắc ho gà và các bệnh lý nhiễm trùng khác.

• Vệ sinh cá nhân và môi trường: Đảm bảo rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc các vật dụng công cộng. Ngoài ra, nên giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, thông thoáng để hạn chế sự phát triển của vi khuẩn.

• Đeo khẩu trang khi ho hoặc hắt hơi: Nếu bạn có dấu hiệu của ho gà, hãy đeo khẩu trang khi giao tiếp với người khác để hạn chế lây lan vi khuẩn trong cộng đồng.

Bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên, người lớn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc ho gà và bảo vệ sức khỏe của mình và cộng đồng.

Phương pháp điều trị ho gà ở người lớn

Việc điều trị ho gà ở người lớn phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và các biến chứng liên quan. Điều trị đúng cách sẽ giúp giảm triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và giảm khả năng lây lan cho cộng đồng. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính hiện nay:

Điều trị bằng kháng sinh

Kháng sinh là phương pháp chủ yếu trong việc điều trị ho gà, giúp loại bỏ vi khuẩn Bordetella pertussis gây bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần phải được thực hiện trong giai đoạn đầu của bệnh để đạt hiệu quả tốt nhất.

• Erythromycin: Đây là loại kháng sinh phổ biến nhất được sử dụng để điều trị ho gà. Erythromycin giúp tiêu diệt vi khuẩn và giảm khả năng lây nhiễm cho người khác. Tuy nhiên, thuốc có thể gây một số tác dụng phụ như buồn nôn hoặc tiêu chảy.

• Azithromycin: Được sử dụng thay thế khi bệnh nhân không thể dùng Erythromycin hoặc có các tác dụng phụ. Azithromycin có tác dụng tương tự nhưng thường ít gây tác dụng phụ hơn.

• Clarithromycin: Cũng là một lựa chọn thay thế trong điều trị ho gà, đặc biệt khi bệnh nhân có dị ứng với các loại kháng sinh khác. Thuốc này giúp giảm triệu chứng và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn.

Đối với những người mắc bệnh ho gà, việc sử dụng kháng sinh không chỉ giúp điều trị bệnh mà còn giúp ngừng sự lây lan của vi khuẩn sang những người khác.

Điều trị triệu chứng

Việc điều trị triệu chứng giúp người bệnh giảm bớt cảm giác khó chịu và mệt mỏi do ho kéo dài. Điều này đặc biệt quan trọng trong trường hợp ho gà có biến chứng hoặc ở giai đoạn cuối.

• Thuốc giảm ho: Mặc dù thuốc giảm ho có thể giúp giảm tần suất cơn ho, nhưng nó không chữa khỏi bệnh. Tuy nhiên, trong trường hợp cơn ho quá dữ dội và gây ra nhiều khó chịu, các thuốc như dextromethorphan hoặc codeine có thể được sử dụng dưới sự chỉ dẫn của bác sĩ.

• Thuốc an thần: Đối với những người có triệu chứng lo âu hoặc mất ngủ do ho liên tục, các thuốc an thần nhẹ như diazepam hoặc lorazepam có thể được sử dụng để giúp bệnh nhân thư giãn và dễ ngủ hơn.

• Thuốc long đờm: Các thuốc giúp long đờm như guaifenesin có thể được sử dụng để làm loãng dịch nhầy trong đường thở, giúp dễ dàng ho ra hơn và giảm tắc nghẽn hô hấp.

Phương pháp điều trị triệu chứng sẽ giúp người bệnh dễ chịu hơn và giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, nhưng không thể thay thế việc điều trị bằng kháng sinh.

Điều trị hỗ trợ và chăm sóc

Điều trị hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

• Bổ sung oxy: Trong trường hợp người bệnh bị suy hô hấp do cơn ho kéo dài hoặc viêm phổi, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung oxy để giúp cải thiện lượng oxy trong máu và hỗ trợ quá trình hô hấp.

• Hydrat hóa đầy đủ: Cung cấp đủ nước cho người bệnh để tránh mất nước, đặc biệt là trong trường hợp bệnh nhân bị ói mửa sau mỗi cơn ho. Bổ sung nước và điện giải là rất quan trọng trong quá trình điều trị.

• Chăm sóc dinh dưỡng: Đảm bảo người bệnh ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng sẽ giúp hệ miễn dịch của cơ thể hoạt động hiệu quả, từ đó hỗ trợ quá trình điều trị và hồi phục nhanh hơn.

Điều trị hỗ trợ giúp bệnh nhân duy trì sức khỏe ổn định trong suốt quá trình phục hồi và tránh những biến chứng nguy hiểm.

Điều trị cho các nhóm đặc biệt

Một số đối tượng đặc biệt, như phụ nữ mang thai, trẻ em, hoặc người có bệnh nền, cần được điều trị cẩn thận hơn để tránh biến chứng nghiêm trọng.

• Phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai trong ba tháng cuối của thai kỳ cần tiêm vắc-xin phòng ho gà để bảo vệ cả mẹ và bé. Trong trường hợp mẹ bị mắc bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn các loại kháng sinh an toàn cho thai kỳ, như azithromycin, để tránh ảnh hưởng đến thai nhi.

• Trẻ em: Nếu người lớn có con nhỏ trong gia đình, điều trị sớm và tiêm phòng cho trẻ em là cần thiết để bảo vệ các bé khỏi nguy cơ mắc bệnh. Trẻ sơ sinh chưa thể tiêm phòng ho gà và dễ gặp phải các biến chứng nguy hiểm.

• Người có bệnh nền: Người mắc các bệnh nền như bệnh tim mạch hoặc bệnh phổi cần được theo dõi kỹ lưỡng và điều trị một cách thận trọng, vì ho gà có thể làm tăng nguy cơ các biến chứng nghiêm trọng như suy tim hoặc viêm phổi.

Điều trị ho gà ở các nhóm đặc biệt cần phải được điều chỉnh phù hợp để bảo vệ sức khỏe của họ một cách tối ưu.

Trong điều trị ho gà ở người lớn, việc sử dụng các phương pháp điều trị kết hợp giữa kháng sinh, thuốc hỗ trợ và chăm sóc là rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp kiểm soát các triệu chứng mà còn ngăn ngừa biến chứng và cải thiện khả năng phục hồi của bệnh nhân.