Thoát Vị Đĩa Đệm Thể Trung Tâm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là một trong những vấn đề phổ biến về cột sống, gây ra đau nhức và hạn chế vận động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả sẽ giúp bạn phòng ngừa và kiểm soát tình trạng này tốt hơn. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và hữu ích nhất về thoát vị đĩa đệm thể trung tâm.

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là gì?

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là tình trạng nhân nhầy của đĩa đệm cột sống bị đẩy ra ngoài thông qua vết rách hoặc nứt ở vòng sợi, di chuyển vào trung tâm ống sống. Vị trí thoát vị này thường chèn ép trực tiếp lên tủy sống hoặc các rễ thần kinh trung tâm, gây ra những cơn đau dữ dội và hạn chế vận động. Đây là dạng thoát vị nghiêm trọng nhất vì ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương và có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm thường gặp ở vùng cột sống thắt lưng và cổ do đây là những khu vực chịu nhiều áp lực từ các hoạt động thường ngày. Tình trạng này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là những người lao động nặng nhọc hoặc thường xuyên ngồi sai tư thế.

Triệu chứng điển hình của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm thường khá rõ ràng và dễ nhận biết. Ban đầu, người bệnh có thể cảm thấy đau âm ỉ vùng cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng hoặc cổ. Cơn đau có thể lan dọc theo dây thần kinh, ảnh hưởng đến chân hoặc tay tùy thuộc vào vị trí thoát vị.

Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Đau dữ dội vùng cột sống: Cơn đau xuất hiện đột ngột hoặc tăng dần theo thời gian, đặc biệt khi vận động hoặc mang vác nặng.
• Tê bì hoặc mất cảm giác: Người bệnh có thể cảm thấy tê bì, châm chích hoặc mất cảm giác ở tay, chân, vùng hông hoặc vai gáy.
• Yếu cơ và giảm khả năng vận động: Các cơ bắp bị ảnh hưởng sẽ yếu đi, khiến việc đi lại, đứng lên hoặc ngồi xuống trở nên khó khăn.
• Rối loạn tiểu tiện và đại tiện: Trong trường hợp nặng, thoát vị đĩa đệm thể trung tâm có thể gây rối loạn chức năng bàng quang và ruột, khiến người bệnh mất khả năng kiểm soát tiểu tiện hoặc đại tiện.
• Giảm phản xạ vận động: Người bệnh có thể nhận thấy phản xạ chậm hơn khi thực hiện các động tác bình thường.

Những triệu chứng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là kết quả của nhiều yếu tố tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên cột sống. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này:

• Lão hóa tự nhiên của cơ thể: Theo thời gian, đĩa đệm mất dần tính đàn hồi và khô cứng, làm tăng nguy cơ nứt vỡ vòng sợi và thoát vị nhân nhầy.
• Chấn thương cột sống: Tai nạn giao thông, té ngã hoặc va chạm mạnh có thể gây tổn thương trực tiếp đến đĩa đệm, làm tăng nguy cơ thoát vị.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Ngồi sai tư thế, cúi gập người đột ngột, mang vác vật nặng sai cách là những thói quen xấu dễ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.
• Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể quá lớn tạo áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng, làm tăng nguy cơ tổn thương đĩa đệm.
• Lao động nặng nhọc kéo dài: Công việc đòi hỏi mang vác nặng, cúi nhiều hoặc làm việc trong tư thế không thoải mái trong thời gian dài dễ gây tổn thương đĩa đệm.
• Thiếu vận động thể chất: Lười vận động làm cơ lưng và cơ bụng yếu đi, không đủ khả năng nâng đỡ cột sống, dễ dẫn đến thoát vị.
• Di truyền: Gia đình có tiền sử mắc bệnh về cột sống hoặc thoát vị đĩa đệm làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Đối tượng dễ mắc thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc thoát vị đĩa đệm thể trung tâm do ảnh hưởng từ các yếu tố sinh hoạt, nghề nghiệp và sức khỏe tổng quát. Cụ thể như sau:

• Người lớn tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên làm cho đĩa đệm mất dần độ đàn hồi và dễ bị thoái hóa.
• Người làm công việc nặng nhọc: Lao động chân tay, khuân vác nặng hoặc làm việc trong môi trường rung lắc thường xuyên dễ tổn thương cột sống.
• Nhân viên văn phòng: Ngồi lâu trong tư thế sai, ít vận động là nguyên nhân phổ biến gây áp lực lên cột sống.
• Người thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể quá mức gây áp lực lớn lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng.
• Người từng bị chấn thương cột sống: Những chấn thương từ tai nạn hoặc va chạm mạnh dễ gây tổn thương đĩa đệm.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh cột sống: Yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến cột sống.
• Người ít vận động: Thói quen lười vận động hoặc không tập thể dục thường xuyên khiến cơ lưng yếu, giảm khả năng nâng đỡ cột sống.

Việc hiểu rõ các nguyên nhân và đối tượng dễ mắc bệnh sẽ giúp mỗi người có ý thức hơn trong việc phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe cột sống.

Biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những biến chứng thường gặp:

• Chèn ép tủy sống: Nhân nhầy thoát vị đè nén trực tiếp lên tủy sống, gây đau nhức dữ dội và tê bì khắp cơ thể, đặc biệt là vùng lưng, chân hoặc tay.
• Hội chứng đuôi ngựa: Tình trạng chèn ép nghiêm trọng lên các dây thần kinh vùng thắt lưng, gây mất kiểm soát tiểu tiện, đại tiện và có nguy cơ bại liệt nếu không điều trị sớm.
• Teo cơ và yếu liệt chi: Chèn ép dây thần kinh lâu ngày làm suy giảm chức năng vận động, dẫn đến teo cơ và giảm sức mạnh ở tay hoặc chân.
• Rối loạn cảm giác: Người bệnh có thể mất cảm giác hoặc cảm giác bất thường như châm chích, tê rần ở các vùng bị ảnh hưởng.
• Rối loạn chức năng sinh lý: Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm chèn ép các dây thần kinh kiểm soát vùng chậu, ảnh hưởng đến chức năng sinh lý và sinh sản.
• Giảm khả năng vận động: Đau nhức và hạn chế cử động khiến người bệnh khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống.

Các phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Để xác định chính xác tình trạng thoát vị đĩa đệm thể trung tâm, bác sĩ sẽ thực hiện nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau. Những phương pháp này giúp đánh giá mức độ tổn thương và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra các dấu hiệu đau, phản xạ thần kinh và khả năng vận động của bệnh nhân để đánh giá mức độ chèn ép dây thần kinh.
• Chụp X-quang cột sống: Giúp phát hiện những bất thường về cấu trúc xương cột sống, mặc dù không thấy rõ phần đĩa đệm.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất, giúp quan sát chi tiết cấu trúc đĩa đệm, mức độ thoát vị và ảnh hưởng đến tủy sống hoặc dây thần kinh.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan): Được sử dụng để đánh giá chi tiết cấu trúc cột sống và phát hiện những tổn thương liên quan đến đĩa đệm.
• Điện cơ (EMG): Kiểm tra chức năng của các dây thần kinh và cơ bắp để đánh giá mức độ chèn ép do thoát vị gây ra.
• Chọc dò tủy sống: Được chỉ định trong một số trường hợp đặc biệt để kiểm tra dịch tủy và loại trừ các bệnh lý khác.

Những phương pháp chẩn đoán này giúp bác sĩ xác định mức độ tổn thương và xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả nhất cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Việc thăm khám bác sĩ sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của thoát vị đĩa đệm thể trung tâm. Người bệnh cần chú ý những dấu hiệu sau để kịp thời đến cơ sở y tế:

• Đau lưng kéo dài không thuyên giảm: Cơn đau vùng thắt lưng hoặc cổ kéo dài nhiều ngày, không giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau thông thường.
• Đau lan xuống tay hoặc chân: Cảm giác đau nhức lan từ cột sống xuống tay hoặc chân, kèm theo tê bì hoặc yếu cơ.
• Tê bì và mất cảm giác: Xuất hiện cảm giác tê rần, châm chích hoặc mất cảm giác ở các chi, đặc biệt là vùng mông, đùi hoặc bắp chân.
• Yếu cơ hoặc khó vận động: Cảm giác yếu dần ở tay hoặc chân, khó khăn khi di chuyển, đứng lên hoặc cúi người.
• Mất kiểm soát tiểu tiện và đại tiện: Dấu hiệu này có thể là biểu hiện của hội chứng chèn ép đuôi ngựa, cần được can thiệp y tế ngay lập tức.
• Đau tăng khi vận động mạnh: Cơn đau dữ dội hơn khi vận động, mang vác vật nặng hoặc thay đổi tư thế đột ngột.

Nếu gặp các dấu hiệu trên, người bệnh nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Biện pháp phòng ngừa thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm thể trung tâm là việc làm cần thiết để bảo vệ sức khỏe cột sống và duy trì khả năng vận động. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Duy trì tư thế đúng khi sinh hoạt và làm việc: Luôn giữ lưng thẳng khi ngồi làm việc, đứng hoặc đi lại. Tránh khom lưng hoặc cúi gập người đột ngột.
• Tập luyện thể dục đều đặn: Thực hiện các bài tập tăng cường cơ lưng, cơ bụng để hỗ trợ cột sống. Các môn thể thao nhẹ nhàng như bơi lội, đi bộ, yoga rất tốt cho cột sống.
• Hạn chế mang vác vật nặng: Khi cần nâng vật nặng, hãy dùng lực từ chân thay vì dồn áp lực lên cột sống.
• Kiểm soát cân nặng hợp lý: Duy trì trọng lượng cơ thể ở mức phù hợp để giảm áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng.
• Nghỉ ngơi hợp lý: Tránh làm việc quá sức, thường xuyên thay đổi tư thế khi ngồi lâu và dành thời gian thư giãn cơ thể.
• Chế độ dinh dưỡng lành mạnh: Bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin D và magie để tăng cường sức khỏe xương khớp. Uống đủ nước mỗi ngày để duy trì độ đàn hồi của đĩa đệm.
• Tránh hút thuốc lá: Hút thuốc làm giảm lưu thông máu đến đĩa đệm, khiến chúng dễ bị tổn thương và thoái hóa.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe cột sống thường xuyên giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để có hướng điều trị kịp thời.

Thực hiện các biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp bảo vệ cột sống mà còn góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm cần được thực hiện sớm và phù hợp với mức độ tổn thương của cột sống để giảm đau, cải thiện vận động và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp điều trị bao gồm điều trị nội khoa, vật lý trị liệu và can thiệp ngoại khoa.

Điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y thường được chỉ định để giảm đau, kháng viêm và cải thiện khả năng vận động cho người bệnh. Các loại thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau và kháng viêm không steroid (NSAIDs): Giúp giảm đau và viêm hiệu quả. Một số thuốc thường được sử dụng là Ibuprofen và Naproxen.
• Thuốc giãn cơ: Làm giảm co thắt cơ, giảm đau hiệu quả, điển hình là Eperisone và Tolperisone.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Được dùng khi có chèn ép dây thần kinh, điển hình là Pregabalin và Gabapentin.
• Thuốc giảm đau opioid (trong trường hợp đau nặng): Tramadol thường được chỉ định ngắn hạn khi các thuốc khác không hiệu quả.
• Thuốc corticoid dạng uống hoặc tiêm: Giúp giảm viêm mạnh, phổ biến là Prednisolone hoặc tiêm ngoài màng cứng với Methylprednisolone.

Điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm bằng vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ điều trị hiệu quả, giúp giảm đau, phục hồi chức năng vận động và ngăn ngừa tái phát. Các biện pháp vật lý trị liệu bao gồm:

• Liệu pháp nhiệt: Sử dụng nhiệt nóng hoặc lạnh để giảm đau và thư giãn cơ.
• Điện trị liệu: Áp dụng dòng điện kích thích cơ bắp, giúp giảm đau và cải thiện tuần hoàn.
• Kéo giãn cột sống: Giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và dây thần kinh bị chèn ép.
• Bài tập phục hồi chức năng: Các bài tập nhẹ nhàng như yoga, pilates, bơi lội giúp tăng cường cơ lưng, cơ bụng, hỗ trợ cột sống.

Điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm bằng Đông y

Đông y kết hợp các phương pháp điều trị tự nhiên nhằm giảm đau, kháng viêm và phục hồi sức khỏe toàn diện. Một số phương pháp phổ biến gồm:

• Châm cứu: Tác động vào các huyệt đạo giúp giảm đau, tăng lưu thông khí huyết.
• Xoa bóp, bấm huyệt: Giảm căng cơ, giảm đau và hỗ trợ phục hồi vận động.
• Dùng thuốc thảo dược: Các bài thuốc Đông y như Độc hoạt tang ký sinh thang, Bổ khí huyết hoàn giúp giảm đau, bổ khí huyết và phục hồi chức năng cột sống.
• Cấy chỉ: Kết hợp giữa châm cứu và đưa chỉ catgut vào huyệt để tác động lâu dài, giảm đau và chống viêm.

Phẫu thuật điều trị thoát vị đĩa đệm thể trung tâm

Phẫu thuật là phương pháp điều trị cuối cùng khi các phương pháp nội khoa và vật lý trị liệu không hiệu quả hoặc khi bệnh tiến triển nặng. Các kỹ thuật phẫu thuật hiện nay bao gồm:

• Phẫu thuật vi phẫu: Loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát vị bằng thiết bị vi phẫu hiện đại, giảm tổn thương mô xung quanh.
• Phẫu thuật nội soi cột sống: Ít xâm lấn, giúp giảm đau nhanh chóng và rút ngắn thời gian hồi phục.
• Phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo: Thay thế đĩa đệm bị tổn thương bằng đĩa đệm nhân tạo để duy trì chức năng vận động.
• Phẫu thuật cố định cột sống: Áp dụng khi cột sống mất vững chắc, kết hợp nẹp vít để ổn định cấu trúc.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên tình trạng bệnh, mức độ tổn thương và sức khỏe tổng thể của người bệnh. Thoát vị đĩa đệm thể trung tâm nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh chóng, cải thiện chất lượng cuộc sống và phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.