Thoát Vị Nội Xốp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoát vị nội xốp là tình trạng khi một phần của đĩa đệm cột sống thoát ra ngoài, chèn ép vào các dây thần kinh, gây đau đớn và hạn chế khả năng vận động. Đây là một bệnh lý thường gặp, đặc biệt ở những người làm việc nặng, ít vận động hoặc có vấn đề về lối sống. Triệu chứng của thoát vị nội xốp có thể bao gồm đau lưng, tê bì, yếu cơ, và đôi khi mất cảm giác. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như liệt hoặc mất khả năng vận động hoàn toàn. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị thoát vị nội xốp là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cột sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Định nghĩa và phân loại thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp là một tình trạng bệnh lý khi phần nhân nhầy của đĩa đệm giữa các đốt sống bị rò rỉ ra ngoài, chèn ép lên các dây thần kinh xung quanh, gây ra các cơn đau dữ dội và các vấn đề về vận động. Đĩa đệm có tác dụng như một “bộ giảm chấn” giữa các đốt sống, giúp cột sống linh hoạt và giảm va đập khi cơ thể vận động. Tuy nhiên, khi đĩa đệm bị tổn thương, nhân nhầy bên trong có thể thoát ra ngoài và gây kích ứng, viêm hoặc chèn ép vào các dây thần kinh.

Thoát vị nội xốp thường được phân loại dựa trên vị trí và mức độ nghiêm trọng của việc thoát ra của nhân nhầy. Các loại thoát vị phổ biến bao gồm thoát vị đĩa đệm cổ, thoát vị đĩa đệm thắt lưng và thoát vị đĩa đệm ngực. Mỗi loại thoát vị có thể ảnh hưởng đến các khu vực khác nhau của cơ thể, gây ra các triệu chứng đặc thù.

Triệu chứng của thoát vị nội xốp

Triệu chứng của thoát vị nội xốp rất đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ thoát vị. Một trong những dấu hiệu thường gặp là đau lưng hoặc cổ, xuất hiện khi người bệnh di chuyển, mang vác vật nặng hoặc thậm chí khi ngồi lâu. Cơn đau có thể lan ra các khu vực khác như vai, cánh tay hoặc chân, tùy thuộc vào vị trí của đĩa đệm bị thoát vị.

Ngoài đau, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng tê bì hoặc yếu cơ, đặc biệt là ở các chi. Đây là do các dây thần kinh bị chèn ép, gây gián đoạn trong việc truyền tải tín hiệu từ não đến các cơ. Một số trường hợp nghiêm trọng có thể dẫn đến mất cảm giác hoặc liệt tại một số khu vực của cơ thể.

Các triệu chứng của thoát vị nội xốp có thể trở nên tồi tệ hơn khi người bệnh thực hiện các cử động như cúi người, xoay người hoặc khi có những thay đổi về tư thế. Do đó, việc nhận diện và điều trị sớm là rất quan trọng để giảm thiểu các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nguyên nhân gây thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là những yếu tố chính gây ra tình trạng này:

• Lão hóa tự nhiên: Qua thời gian, các đĩa đệm giữa các đốt sống sẽ mất đi độ đàn hồi và khả năng chịu lực, khiến cho chúng dễ bị tổn thương và thoát vị. Quá trình lão hóa làm cho các đĩa đệm trở nên khô, nứt vỡ, tạo điều kiện cho nhân nhầy thoát ra ngoài.

• Chấn thương hoặc va đập mạnh: Các chấn thương từ tai nạn, té ngã hoặc các tác động mạnh vào cột sống có thể làm cho đĩa đệm bị rách hoặc hư hỏng, gây thoát vị nội xốp.

• Căng thẳng cơ thể quá mức: Những hoạt động như mang vác vật nặng hoặc cúi người quá lâu có thể tạo áp lực lớn lên cột sống, dẫn đến sự thoát vị của đĩa đệm. Những thói quen này dần dần có thể làm suy yếu cấu trúc đĩa đệm và tăng nguy cơ thoát vị.

• Tư thế không đúng: Tư thế ngồi hoặc đứng sai trong thời gian dài có thể gây căng thẳng cho cột sống và đĩa đệm, làm cho các đĩa đệm dễ bị tổn thương và thoát vị.

• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy có yếu tố di truyền liên quan đến thoát vị đĩa đệm. Nếu gia đình có người mắc bệnh này, bạn có nguy cơ cao mắc phải.

• Béo phì: Thừa cân khiến cột sống phải chịu nhiều áp lực hơn bình thường. Điều này làm tăng khả năng thoát vị đĩa đệm, đặc biệt là ở vùng thắt lưng.

Đối tượng dễ mắc thoát vị nội xốp

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể bị thoát vị nội xốp, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Các đối tượng dưới đây cần đặc biệt chú ý để phòng ngừa bệnh:

• Người cao tuổi: Với quá trình lão hóa tự nhiên, các đĩa đệm dần mất đi tính đàn hồi và trở nên dễ vỡ, khiến cho người cao tuổi dễ gặp phải tình trạng thoát vị đĩa đệm.

• Những người làm việc nặng: Những công việc yêu cầu sức lực lớn như mang vác vật nặng, công nhân xây dựng hay thợ mỏ có thể gây áp lực lên cột sống, từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh.

• Người ít vận động: Những người làm việc văn phòng, ngồi lâu hoặc không có thói quen vận động thể thao sẽ dễ gặp phải thoát vị đĩa đệm do thiếu sự linh hoạt và cơ bắp không đủ sức bảo vệ cột sống.

• Người có thói quen xấu: Thói quen cúi người sai tư thế, ngồi xổm hoặc ngủ không đúng tư thế có thể làm cột sống bị căng thẳng, tạo điều kiện cho thoát vị đĩa đệm.

• Người bị béo phì: Thừa cân tạo ra sự dư thừa áp lực lên cột sống, đặc biệt là khu vực thắt lưng. Điều này không chỉ làm gia tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm mà còn làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

• Người có yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người từng mắc thoát vị đĩa đệm, thì khả năng bạn bị bệnh này cũng sẽ cao hơn.

Những yếu tố này tạo ra các điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của thoát vị nội xốp, và nếu không được chú ý phòng ngừa, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.

Biến chứng của thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp không chỉ gây đau đớn mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến:

• Chèn ép dây thần kinh: Khi phần nhân nhầy thoát ra ngoài, nó có thể chèn ép vào các dây thần kinh xung quanh. Điều này gây ra cơn đau dữ dội, tê bì, và có thể làm suy giảm khả năng cảm nhận và vận động của cơ thể.

• Mất cảm giác hoặc yếu cơ: Chèn ép dây thần kinh có thể dẫn đến tình trạng mất cảm giác hoặc yếu cơ ở các bộ phận cơ thể mà dây thần kinh đó chi phối. Điều này khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc cử động và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đi lại.

• Liệt: Trong những trường hợp thoát vị nặng, nếu các dây thần kinh quan trọng bị chèn ép mạnh và kéo dài, có thể dẫn đến liệt ở các chi. Điều này đe dọa nghiêm trọng đến khả năng vận động của người bệnh và chất lượng cuộc sống.

• Bí tiểu hoặc đại tiện: Thoát vị nội xốp nghiêm trọng có thể tác động đến các dây thần kinh kiểm soát chức năng của bàng quang và ruột. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bí tiểu hoặc mất kiểm soát đại tiện, gây bất tiện và lo âu cho người bệnh.

• Thoái hóa cột sống: Nếu không điều trị, thoát vị đĩa đệm có thể dẫn đến tình trạng thoái hóa cột sống, khiến cột sống trở nên yếu và dễ bị tổn thương. Điều này có thể làm gia tăng các vấn đề về cột sống và gây đau mãn tính.

Việc nhận diện sớm và điều trị kịp thời có thể giúp giảm thiểu các biến chứng này và bảo vệ sức khỏe cột sống lâu dài.

Chẩn đoán thoát vị nội xốp

Chẩn đoán thoát vị nội xốp là bước quan trọng để xác định chính xác tình trạng bệnh và hướng điều trị hiệu quả. Các phương pháp chẩn đoán chính bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra tổng quát và kiểm tra chức năng cơ bắp của bệnh nhân để tìm ra các dấu hiệu bất thường, như đau lưng, tê bì hoặc yếu cơ. Một số bài kiểm tra đặc biệt cũng có thể được thực hiện để đánh giá khả năng vận động của cơ thể.

• Chụp X-quang: Mặc dù chụp X-quang không thể phát hiện trực tiếp thoát vị đĩa đệm, nhưng nó có thể giúp loại trừ các vấn đề khác như gãy xương hoặc khối u, đồng thời giúp bác sĩ đánh giá tình trạng cột sống chung.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiệu quả nhất trong việc xác định vị trí và mức độ thoát vị nội xốp. MRI cho phép bác sĩ nhìn thấy rõ ràng các đĩa đệm bị thoát vị và sự chèn ép lên các dây thần kinh.

• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Cũng giống như MRI, CT scan cung cấp hình ảnh chi tiết của các đĩa đệm và cấu trúc xung quanh. Phương pháp này thường được sử dụng khi MRI không thể thực hiện được, ví dụ như trong trường hợp bệnh nhân có cấy ghép kim loại trong cơ thể.

• Điện cơ đồ (EMG): Phương pháp này giúp đo lường hoạt động của các cơ bắp và dây thần kinh, xác định chính xác vị trí và mức độ chèn ép của thoát vị đĩa đệm lên các dây thần kinh.

• Xét nghiệm máu: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý khác, chẳng hạn như nhiễm trùng hoặc viêm khớp, có thể gây ra các triệu chứng tương tự thoát vị đĩa đệm.

Chẩn đoán chính xác giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp, từ thuốc giảm đau, vật lý trị liệu đến phẫu thuật nếu cần thiết.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoát vị nội xốp

Thoát vị nội xốp có thể gây ra những triệu chứng từ nhẹ đến nghiêm trọng, và trong một số trường hợp, bệnh nhân cần phải tìm kiếm sự giúp đỡ y tế ngay lập tức. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn nên gặp bác sĩ:

• Cơn đau dữ dội không giảm: Nếu bạn gặp phải cơn đau lưng hoặc cổ dữ dội và kéo dài, không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giảm đau thông thường, điều này có thể là dấu hiệu của thoát vị nội xốp nghiêm trọng, cần được bác sĩ thăm khám và điều trị.

• Tê bì hoặc mất cảm giác: Khi cơn đau lưng hoặc cổ đi kèm với cảm giác tê bì hoặc mất cảm giác ở tay, chân, hoặc các vùng cơ thể khác, có thể là dấu hiệu của việc các dây thần kinh bị chèn ép. Đây là thời điểm bạn cần đến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.

• Yếu cơ và khó khăn khi di chuyển: Nếu bạn cảm thấy yếu cơ hoặc gặp khó khăn khi di chuyển, đứng dậy hoặc đi lại, điều này có thể do các dây thần kinh bị ảnh hưởng bởi thoát vị đĩa đệm. Bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện tình trạng này.

• Vấn đề về tiểu tiện hoặc đại tiện: Nếu bạn gặp phải các vấn đề như bí tiểu hoặc mất kiểm soát đại tiện, đây có thể là dấu hiệu cho thấy tình trạng thoát vị đĩa đệm đang tác động đến các dây thần kinh điều khiển bàng quang và ruột. Trong trường hợp này, cần gặp bác sĩ ngay lập tức.

• Đau lan ra các khu vực khác: Nếu bạn cảm thấy đau lan tỏa từ lưng hoặc cổ xuống chân, tay hoặc các bộ phận khác, có thể tình trạng thoát vị nội xốp đang gây chèn ép lên các dây thần kinh. Điều này cần được bác sĩ đánh giá để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Khi gặp phải bất kỳ triệu chứng nào trong số này, việc thăm khám bác sĩ là cần thiết để có phương pháp điều trị kịp thời và tránh các biến chứng không mong muốn.

Phòng ngừa thoát vị nội xốp

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa thoát vị nội xốp, nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải bệnh lý này thông qua các biện pháp phòng ngừa sau:

• Giữ tư thế đúng khi làm việc: Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thoát vị nội xốp là tư thế sai khi làm việc, đặc biệt là khi ngồi lâu hoặc mang vác vật nặng. Đảm bảo rằng bạn luôn giữ lưng thẳng khi ngồi làm việc, tránh cúi người hoặc gập lưng. Sử dụng ghế có hỗ trợ lưng để giữ cột sống ở vị trí tự nhiên.

• Tập thể dục đều đặn: Vận động giúp cải thiện sức mạnh cơ bắp và tăng tính linh hoạt của cột sống, giảm áp lực lên đĩa đệm. Các bài tập như yoga, pilates, đi bộ hoặc bơi lội có thể giúp bạn duy trì một cơ thể khỏe mạnh và linh hoạt, làm giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

• Tránh mang vác quá sức: Mang vác vật nặng hoặc không đúng cách có thể tạo áp lực lớn lên cột sống và đĩa đệm. Nếu cần mang vác, hãy đảm bảo bạn sử dụng kỹ thuật đúng, cúi người bằng đầu gối thay vì cúi lưng, và tránh mang vác quá nặng.

• Giảm cân nếu cần thiết: Thừa cân làm tăng áp lực lên cột sống và đĩa đệm, đặc biệt là khu vực thắt lưng. Duy trì cân nặng hợp lý sẽ giúp giảm bớt gánh nặng cho cột sống và giảm nguy cơ mắc các vấn đề về thoát vị nội xốp.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, đặc biệt là giàu canxi và vitamin D, sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của xương và đĩa đệm. Việc cung cấp đủ các dưỡng chất này sẽ giúp tăng cường sức mạnh của cột sống và giảm nguy cơ thoái hóa đĩa đệm.

• Tránh lối sống ít vận động: Lối sống ít vận động làm giảm sức mạnh cơ bắp và độ linh hoạt của cột sống. Bạn nên tạo thói quen vận động hàng ngày, ngay cả khi bạn có công việc yêu cầu ngồi lâu. Những phút nghỉ giải lao để đi lại, kéo giãn cơ sẽ giúp cải thiện sức khỏe cột sống.

Những biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp giảm nguy cơ thoát vị đĩa đệm mà còn cải thiện sức khỏe cột sống lâu dài, giúp bạn duy trì một cuộc sống khỏe mạnh và năng động.

Phương pháp điều trị thoát vị nội xốp

Việc điều trị thoát vị nội xốp phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và các triệu chứng đi kèm. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm dùng thuốc, vật lý trị liệu, và khi cần thiết, phẫu thuật. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh thoát vị nội xốp:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Đối với những trường hợp thoát vị nội xốp nhẹ đến trung bình, bác sĩ có thể chỉ định thuốc để giảm đau, giảm viêm và cải thiện tình trạng bệnh. Các loại thuốc điều trị bao gồm:

• Thuốc giảm đau: Các loại thuốc như Paracetamol (Panadol) hoặc Ibuprofen (Advil) giúp giảm cơn đau nhẹ và trung bình, giảm viêm trong các trường hợp thoát vị đĩa đệm. Paracetamol giúp làm dịu cơn đau mà không gây tác dụng phụ nghiêm trọng, trong khi Ibuprofen có tác dụng giảm đau và chống viêm hiệu quả.

• Thuốc giãn cơ: Các thuốc như Methocarbamol (Robaxin) hoặc Cyclobenzaprine (Flexeril) giúp giảm cứng cơ và co thắt cơ bắp, điều này rất hữu ích khi thoát vị đĩa đệm gây ra các cơn đau liên quan đến cơ. Các thuốc giãn cơ này giúp giảm đau cơ và làm dịu cảm giác căng cứng.

• Thuốc corticosteroid: Khi tình trạng viêm nặng và đau không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường, bác sĩ có thể kê đơn thuốc corticosteroid như Prednisone hoặc Dexamethasone. Những loại thuốc này giúp giảm viêm mạnh mẽ, đặc biệt khi các dây thần kinh bị chèn ép nghiêm trọng.

• Thuốc giảm đau thần kinh: Trong trường hợp các triệu chứng đau thần kinh như tê bì, bác sĩ có thể sử dụng thuốc như Gabapentin (Neurontin) hoặc Pregabalin (Lyrica). Các loại thuốc này giúp làm giảm cơn đau do dây thần kinh bị chèn ép, giảm tê bì và cảm giác ngứa ran.

Những loại thuốc này giúp giảm nhẹ triệu chứng, tuy nhiên, không thể giải quyết nguyên nhân gây ra thoát vị nội xốp. Vì vậy, các phương pháp điều trị bổ sung như vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật có thể cần thiết nếu bệnh không cải thiện.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp điều trị không dùng thuốc, giúp giảm đau, phục hồi chức năng cột sống và cải thiện sự linh hoạt của cơ thể. Một số kỹ thuật điều trị vật lý trị liệu bao gồm:

• Các bài tập kéo giãn cột sống: Vật lý trị liệu viên có thể hướng dẫn bệnh nhân thực hiện các bài tập kéo giãn cột sống để giảm áp lực lên các đĩa đệm và dây thần kinh. Các bài tập này giúp tăng cường sức mạnh của cơ bắp lưng và cải thiện khả năng hỗ trợ cột sống.

• Xoa bóp và trị liệu nhiệt: Các phương pháp xoa bóp giúp thư giãn cơ bắp, giảm đau và cải thiện lưu thông máu. Ngoài ra, nhiệt độ nóng hoặc lạnh cũng có thể được sử dụng để giảm viêm và làm dịu cơn đau. Trị liệu nhiệt giúp thư giãn cơ bắp căng thẳng và giảm đau tạm thời.

• Điều trị bằng điện xung: Phương pháp điều trị bằng điện xung (TENS) giúp kích thích các dây thần kinh dưới da để giảm cảm giác đau. Phương pháp này rất hiệu quả trong việc giảm đau thần kinh và cải thiện sự phục hồi của các cơ và dây thần kinh bị ảnh hưởng.

Vật lý trị liệu không chỉ giúp giảm đau mà còn hỗ trợ phục hồi khả năng vận động và duy trì cột sống khỏe mạnh, từ đó làm giảm nguy cơ thoát vị nội xốp tái phát.

Phẫu thuật điều trị thoát vị nội xốp

Phẫu thuật thường chỉ được chỉ định khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc khi bệnh nhân gặp phải các biến chứng nghiêm trọng. Các phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm:

• Phẫu thuật cắt đĩa đệm: Đây là một trong những phương pháp phổ biến khi điều trị thoát vị đĩa đệm. Phẫu thuật này loại bỏ phần nhân nhầy của đĩa đệm bị thoát vị để giảm áp lực lên các dây thần kinh. Sau phẫu thuật, bệnh nhân sẽ được hướng dẫn các bài tập phục hồi chức năng để giúp cột sống hồi phục.

• Phẫu thuật tạo hình đĩa đệm nhân tạo: Trong một số trường hợp, phẫu thuật thay thế đĩa đệm bị tổn thương bằng đĩa đệm nhân tạo có thể được thực hiện. Phương pháp này giúp duy trì độ linh hoạt của cột sống và giảm đau.

• Phẫu thuật ghép cột sống: Nếu tình trạng thoát vị đĩa đệm nghiêm trọng đến mức làm suy yếu cột sống, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật ghép cột sống để ổn định các đốt sống và giảm nguy cơ tái phát thoát vị.

Phẫu thuật có thể mang lại kết quả tích cực, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro nhất định. Việc quyết định phẫu thuật cần phải được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng, dựa trên mức độ nghiêm trọng của tình trạng