Trẻ Em Bị Thoát Vị Đĩa Đệm: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Trẻ em bị thoát vị đĩa đệm, mặc dù hiếm gặp, nhưng vẫn có thể xảy ra và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Thoát vị đĩa đệm ở trẻ em thường là kết quả của các yếu tố như chấn thương, yếu tố di truyền, hoặc các vấn đề bẩm sinh về cột sống. Tình trạng này nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra các triệu chứng như đau lưng, tê bì, hoặc yếu cơ, ảnh hưởng đến khả năng vận động và phát triển của trẻ. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, và phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm ở trẻ em, giúp các bậc phụ huynh nhận biết và có hướng xử lý sớm.

Định nghĩa và phân loại thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng khi một phần của đĩa đệm bị lồi ra khỏi vị trí bình thường, chèn ép vào các rễ thần kinh xung quanh, gây ra những cơn đau và rối loạn chức năng của cơ thể. Mặc dù tình trạng này thường gặp ở người trưởng thành, nhưng nó cũng có thể xảy ra ở trẻ em, đặc biệt là khi trẻ gặp phải các yếu tố nguy cơ như chấn thương hoặc các vấn đề về cấu trúc cột sống từ khi sinh ra.

Phân loại thoát vị đĩa đệm ở trẻ em có thể dựa trên vị trí xảy ra ở cột sống. Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở vùng cổ (cột sống cổ) hoặc vùng thắt lưng (cột sống thắt lưng). Vị trí và mức độ thoát vị sẽ quyết định mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và ảnh hưởng đến khả năng vận động của trẻ.

Bên cạnh đó, thoát vị đĩa đệm ở trẻ em cũng có thể được phân loại theo nguyên nhân. Thoát vị đĩa đệm do chấn thương, do yếu tố di truyền, hoặc do các bất thường về cấu trúc cột sống là những nguyên nhân phổ biến. Dù là nguyên nhân nào, điều quan trọng là phải nhận diện sớm để có biện pháp điều trị hiệu quả.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Thoát vị đĩa đệm ở trẻ em có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí và mức độ thoát vị của đĩa đệm. Một trong những triệu chứng dễ nhận thấy nhất là cơn đau, đặc biệt là đau lưng hoặc đau cổ. Trẻ có thể than phiền về cảm giác đau nhức, khó chịu tại những khu vực này, và có thể gặp khó khăn khi cử động hoặc thay đổi tư thế.

Ngoài ra, trẻ có thể xuất hiện tình trạng tê bì hoặc yếu cơ ở các chi. Điều này xảy ra khi thoát vị đĩa đệm gây chèn ép lên các dây thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng vận động và cảm giác ở tay hoặc chân. Một số trẻ cũng có thể gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng, điều này khiến trẻ dễ bị té ngã hoặc gặp phải các vấn đề trong việc di chuyển bình thường.

Một dấu hiệu quan trọng khác là sự thay đổi trong tư thế của trẻ. Trẻ có thể nghiêng người sang một bên hoặc tránh vận động những khu vực bị đau. Những dấu hiệu này thường không rõ ràng ngay lập tức, nhưng nếu được phát hiện sớm, chúng có thể giúp phát hiện ra thoát vị đĩa đệm trước khi tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Tình trạng này nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến những vấn đề lâu dài về phát triển vận động và chất lượng cuộc sống của trẻ. Do đó, nhận diện triệu chứng và tìm kiếm sự trợ giúp y tế sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa những tác động tiêu cực đối với sức khỏe của trẻ.

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Thoát vị đĩa đệm ở trẻ em có thể xảy ra vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp phụ huynh nhận diện và phòng tránh được tình trạng này cho trẻ. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến thoát vị đĩa đệm ở trẻ em:

• Chấn thương hoặc tai nạn: Các chấn thương do té ngã, va chạm hoặc tai nạn thể thao có thể gây tổn thương cho các đĩa đệm, làm chúng bị thoát ra ngoài vị trí bình thường, dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

• Di truyền: Một số trẻ có thể mắc phải tình trạng này do yếu tố di truyền. Nếu gia đình có tiền sử bị thoát vị đĩa đệm hoặc các vấn đề về cột sống, trẻ cũng có nguy cơ cao mắc phải bệnh này.

• Cấu trúc cột sống bất thường: Một số trẻ em có cấu trúc cột sống yếu hoặc bất thường từ khi sinh ra, khiến đĩa đệm dễ dàng bị lệch hoặc thoát vị.

• Căng thẳng quá mức lên cột sống: Trẻ em tham gia các hoạt động thể chất quá sức hoặc không đúng tư thế (như ngồi sai trong thời gian dài, mang vác vật nặng) có thể làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

• Tăng trưởng quá nhanh: Trong giai đoạn phát triển, sự tăng trưởng nhanh chóng của cơ thể đôi khi không đi kèm với sự phát triển đồng đều của cột sống và các đĩa đệm. Điều này có thể dẫn đến các tổn thương, đặc biệt là khi các đĩa đệm chưa đủ mạnh để hỗ trợ cấu trúc xương đang phát triển.

Những nguyên nhân này có thể làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Đối tượng dễ mắc thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Không phải tất cả trẻ em đều có nguy cơ mắc phải thoát vị đĩa đệm, nhưng có những đối tượng có khả năng cao hơn. Dưới đây là những nhóm đối tượng cần lưu ý khi nói đến nguy cơ thoát vị đĩa đệm:

• Trẻ em tham gia thể thao cường độ cao: Những trẻ em tham gia các môn thể thao đụng độ hoặc yêu cầu hoạt động mạnh mẽ, như bóng đá, bóng rổ, hoặc đua xe đạp, có nguy cơ cao bị chấn thương cột sống. Những tai nạn này có thể dẫn đến thoát vị đĩa đệm, đặc biệt khi trẻ không có sự bảo vệ đầy đủ hoặc không có sự hướng dẫn về tư thế đúng.

• Trẻ có vấn đề về tư thế: Trẻ em có thói quen ngồi hoặc đứng sai tư thế trong thời gian dài, đặc biệt là khi học tập hoặc chơi game, có thể gây áp lực lên cột sống và làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

• Trẻ thừa cân hoặc béo phì: Trọng lượng cơ thể quá mức sẽ tạo thêm áp lực lên cột sống, khiến các đĩa đệm dễ bị tổn thương và thoát vị. Trẻ thừa cân cần đặc biệt chú ý đến vấn đề này để bảo vệ sức khỏe cột sống.

• Trẻ có tiền sử gia đình bị bệnh lý cột sống: Nếu trong gia đình có người từng mắc thoát vị đĩa đệm hoặc các bệnh lý liên quan đến cột sống, trẻ em trong gia đình đó có thể có nguy cơ cao mắc phải bệnh này do yếu tố di truyền.

• Trẻ gặp phải chấn thương nghiêm trọng từ nhỏ: Những trẻ từng gặp tai nạn hoặc chấn thương nghiêm trọng liên quan đến cột sống (ví dụ: bị ngã, tai nạn giao thông, hoặc chấn thương thể thao) sẽ có nguy cơ mắc thoát vị đĩa đệm cao hơn so với trẻ bình thường.

Hiểu rõ các đối tượng có nguy cơ cao sẽ giúp các bậc phụ huynh thực hiện các biện pháp phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe cột sống cho trẻ em tốt hơn.

Biến chứng thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Thoát vị đĩa đệm ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cột sống mà còn tác động trực tiếp đến khả năng vận động và chất lượng cuộc sống của trẻ. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến mà trẻ có thể gặp phải khi bị thoát vị đĩa đệm:

• Tê bì và yếu cơ: Khi đĩa đệm thoát ra ngoài vị trí, nó có thể chèn ép các dây thần kinh, gây ra tình trạng tê bì và yếu cơ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển, cầm nắm đồ vật, hoặc thậm chí bị mất cảm giác ở tay và chân.

• Đau kéo dài và mãn tính: Nếu không được điều trị, thoát vị đĩa đệm có thể gây ra cơn đau kéo dài, ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày của trẻ. Cơn đau có thể trở nên dữ dội và kéo dài trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

• Vấn đề về thăng bằng và di chuyển: Khi các rễ thần kinh bị chèn ép, trẻ có thể gặp khó khăn trong việc duy trì thăng bằng, dẫn đến việc dễ bị té ngã. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ trong giai đoạn phát triển, khi các hoạt động vận động là rất quan trọng.

• Giới hạn khả năng vận động: Một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất là sự giới hạn khả năng vận động của trẻ. Nếu đĩa đệm bị thoát vị trong thời gian dài mà không được chữa trị, có thể ảnh hưởng đến khả năng đi lại, chạy nhảy và tham gia vào các hoạt động thể thao.

• Hạn chế phát triển thể chất: Các triệu chứng đau và yếu cơ có thể gây ra sự chậm phát triển thể chất ở trẻ em. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển chung của trẻ và có thể kéo dài suốt tuổi thơ.

Do đó, việc nhận biết sớm và điều trị thoát vị đĩa đệm là rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng này.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm ở trẻ em là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự can thiệp của các bác sĩ chuyên khoa. Việc phát hiện sớm và chính xác giúp đảm bảo trẻ được điều trị kịp thời và hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm ở trẻ em:

• Khám lâm sàng: Đây là bước đầu tiên trong quá trình chẩn đoán. Bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe của trẻ, đánh giá các triệu chứng như đau lưng, tê bì, hoặc yếu cơ. Khám lâm sàng giúp xác định khu vực bị ảnh hưởng và mức độ nghiêm trọng của tình trạng.

• Xét nghiệm hình ảnh học: Các phương pháp hình ảnh học như chụp X-quang, cộng hưởng từ (MRI) hay cắt lớp vi tính (CT scan) có thể được sử dụng để xác định vị trí và mức độ thoát vị của đĩa đệm. Chụp MRI thường được ưu tiên vì nó giúp quan sát rõ ràng các mô mềm như đĩa đệm và các dây thần kinh.

• Đo điện cơ (EMG): Đo điện cơ giúp xác định mức độ tổn thương đối với các dây thần kinh và cơ. Phương pháp này có thể giúp phát hiện các vấn đề về dẫn truyền thần kinh do thoát vị đĩa đệm.

• Xét nghiệm thần kinh: Các bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm thần kinh để kiểm tra phản xạ và khả năng cảm nhận của trẻ, từ đó xác định mức độ ảnh hưởng của thoát vị đĩa đệm đến hệ thần kinh.

• Lịch sử y tế và thăm khám kỹ lưỡng: Việc xem xét lịch sử bệnh lý của trẻ và các yếu tố nguy cơ như chấn thương, thói quen tư thế, hoặc tiền sử gia đình cũng là phần quan trọng trong quá trình chẩn đoán.

Chẩn đoán chính xác là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch điều trị hiệu quả cho trẻ em bị thoát vị đĩa đệm.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị thoát vị đĩa đệm

Việc phát hiện sớm và nhận sự can thiệp y tế kịp thời là rất quan trọng đối với trẻ em bị thoát vị đĩa đệm. Nếu trẻ có những dấu hiệu hoặc triệu chứng sau đây, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị:

• Đau lưng hoặc cổ kéo dài: Nếu trẻ than phiền về cơn đau lưng hoặc cổ kéo dài và không giảm bớt, đó có thể là dấu hiệu của thoát vị đĩa đệm. Đặc biệt khi cơn đau kéo dài hơn một vài ngày và không cải thiện bằng phương pháp thông thường.

• Tê bì hoặc yếu cơ: Trẻ cảm thấy tê bì hoặc yếu cơ ở tay, chân, hoặc bất kỳ bộ phận nào khác của cơ thể. Những dấu hiệu này có thể là hậu quả của việc các dây thần kinh bị chèn ép bởi đĩa đệm thoát vị.

• Khó khăn trong việc di chuyển hoặc giữ thăng bằng: Nếu trẻ gặp khó khăn khi đi lại, chạy nhảy, hoặc giữ thăng bằng, điều này có thể là dấu hiệu của một vấn đề về thần kinh do thoát vị đĩa đệm.

• Giảm khả năng vận động bình thường: Trẻ không thể tham gia vào các hoạt động thể thao hoặc những hoạt động bình thường do cảm thấy đau hoặc yếu cơ. Những hạn chế này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ.

• Các triệu chứng ngày càng trầm trọng: Nếu các triệu chứng như đau, tê bì, hoặc yếu cơ trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, hoặc trẻ cảm thấy đau đớn hơn khi thay đổi tư thế, điều này cho thấy tình trạng thoát vị đĩa đệm có thể đã tiến triển và cần sự can thiệp y tế.

Trong trường hợp có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, việc gặp bác sĩ là rất cần thiết để xác định tình trạng chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho trẻ.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm ở trẻ em là điều có thể thực hiện được thông qua một số biện pháp bảo vệ sức khỏe cột sống ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Các biện pháp phòng ngừa sau đây sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc phải tình trạng này:

• Duy trì tư thế đúng khi ngồi và đứng: Khuyến khích trẻ ngồi thẳng lưng khi học tập, tránh ngồi vẹo hoặc cúi gập người quá lâu. Cũng cần chú ý đến việc đứng đúng tư thế, với vai và cột sống thẳng, để giảm thiểu áp lực lên cột sống.

• Thực hiện các bài tập tăng cường cơ lưng và bụng: Các bài tập thể dục giúp tăng cường sức mạnh cho cơ lưng và cơ bụng sẽ hỗ trợ cột sống và giảm thiểu khả năng bị thoát vị đĩa đệm. Các hoạt động thể chất như bơi lội, yoga, hoặc các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng đều rất có lợi cho sự phát triển của trẻ.

• Tránh mang vác vật nặng: Hướng dẫn trẻ không mang vác đồ vật quá nặng hoặc không đúng cách, vì trọng lượng quá tải sẽ tạo áp lực lớn lên cột sống. Đặc biệt trong giai đoạn phát triển, cơ thể trẻ rất dễ bị tổn thương nếu không chú ý đến các yếu tố này.

• Khuyến khích các hoạt động thể thao an toàn: Trẻ tham gia thể thao nên được giám sát kỹ lưỡng để đảm bảo chúng thực hiện các động tác đúng kỹ thuật, tránh chấn thương cột sống. Đồng thời, việc sử dụng bảo hộ khi tham gia các môn thể thao đụng độ như bóng đá hay bóng rổ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ chấn thương cột sống.

• Kiểm soát cân nặng: Giữ cho trẻ có một chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh, đồng thời duy trì trọng lượng cơ thể trong mức hợp lý sẽ giúp giảm thiểu áp lực lên cột sống. Thừa cân hoặc béo phì là yếu tố làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm.

• Khám sức khỏe định kỳ: Việc khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề về cột sống và các nguy cơ liên quan đến thoát vị đĩa đệm. Các bác sĩ có thể đưa ra lời khuyên cụ thể về chế độ sinh hoạt và vận động để bảo vệ cột sống cho trẻ.

Những biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp bảo vệ cột sống của trẻ mà còn góp phần vào việc duy trì sức khỏe tổng thể, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm ở trẻ em

Điều trị thoát vị đĩa đệm ở trẻ em cần phải được thực hiện một cách cẩn thận và linh hoạt, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân của tình trạng bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm cả phương pháp bảo tồn và phẫu thuật, cùng với các biện pháp hỗ trợ giúp giảm thiểu triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)

Điều trị bảo tồn là phương pháp phổ biến và thường được áp dụng đầu tiên đối với trường hợp thoát vị đĩa đệm ở trẻ em. Các biện pháp bảo tồn bao gồm:

• Thuốc giảm đau và chống viêm: Để giảm đau và kiểm soát viêm, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Các thuốc như Ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc Naproxen (Aleve) giúp giảm đau và viêm, làm giảm sự khó chịu của trẻ. Những thuốc này có tác dụng làm dịu tình trạng viêm và giảm bớt cơn đau do thoát vị đĩa đệm.

• Thuốc giãn cơ: Khi các cơn đau kèm theo tình trạng co thắt cơ, thuốc giãn cơ như Cyclobenzaprine (Flexeril) có thể được bác sĩ chỉ định để giúp thư giãn các cơ và giảm thiểu cơn đau co thắt.

• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng cột sống. Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng, tăng cường cơ lưng và cải thiện độ linh hoạt sẽ giúp giảm áp lực lên các đĩa đệm và dây thần kinh. Hướng dẫn trẻ thực hiện các bài tập này dưới sự giám sát của chuyên gia vật lý trị liệu sẽ giúp cải thiện triệu chứng và tăng cường sức mạnh cơ bắp.

• Đeo đai cột sống: Để giảm bớt áp lực lên cột sống và đĩa đệm bị thoát vị, trẻ có thể được yêu cầu đeo đai cột sống. Điều này giúp bảo vệ cột sống khỏi các cử động không đúng và giảm thiểu đau đớn trong quá trình phục hồi.

Phương pháp phẫu thuật trong điều trị thoát vị đĩa đệm

Khi các biện pháp bảo tồn không mang lại hiệu quả hoặc tình trạng bệnh ngày càng nghiêm trọng, bác sĩ có thể cân nhắc đến phẫu thuật. Phẫu thuật thường được xem là phương án cuối cùng khi các phương pháp khác không giải quyết được vấn đề.

• Phẫu thuật cắt bỏ phần thoát vị: Phẫu thuật cắt bỏ phần đĩa đệm thoát ra ngoài có thể được thực hiện để giảm áp lực lên các dây thần kinh. Phẫu thuật này giúp loại bỏ phần đĩa đệm gây đau đớn và cải thiện chức năng vận động.

• Phẫu thuật thay đĩa đệm: Trong một số trường hợp, khi đĩa đệm bị tổn thương nghiêm trọng, phẫu thuật thay thế đĩa đệm có thể được thực hiện. Quá trình này sẽ thay thế đĩa đệm bị thoái hóa bằng một vật liệu nhân tạo hoặc các biện pháp hỗ trợ khác để đảm bảo sự ổn định cho cột sống.

• Phẫu thuật cố định cột sống: Nếu tình trạng thoát vị đĩa đệm gây ra sự mất ổn định nghiêm trọng của cột sống, phẫu thuật cố định cột sống có thể được áp dụng. Phẫu thuật này giúp giữ cho các đốt sống được cố định và ngăn ngừa các tổn thương tiếp theo.

Điều trị hỗ trợ và các phương pháp bổ sung

Bên cạnh các phương pháp điều trị chính, có một số biện pháp hỗ trợ giúp giảm đau và cải thiện chất lượng sống cho trẻ bị thoát vị đĩa đệm:

• Massage và phương pháp thư giãn: Các kỹ thuật massage nhẹ nhàng có thể giúp giảm đau và thư giãn cơ bắp, từ đó làm giảm sự khó chịu cho trẻ. Các liệu pháp thư giãn như yoga hoặc thiền cũng có thể giúp trẻ giảm căng thẳng và cải thiện cảm giác chung.

• Sử dụng nhiệt hoặc lạnh: Đắp khăn ấm hoặc túi đá lên vùng lưng hoặc cổ có thể giúp giảm đau và làm dịu các triệu chứng viêm. Việc thay đổi giữa nhiệt và lạnh sẽ mang lại hiệu quả tốt trong việc kiểm soát đau đớn.

• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sau khi điều trị thoát vị đĩa đệm. Đảm bảo trẻ có một chế độ ăn uống đầy đủ các dưỡng chất cần thiết, đặc biệt là canxi và vitamin D, giúp hỗ trợ sự phát triển và bảo vệ cột sống.

Như vậy, thoát vị đĩa đệm ở trẻ em có thể được điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng phương pháp. Các phương pháp bảo tồn như thuốc giảm đau, vật lý trị liệu có thể mang lại kết quả tích cực trong nhiều trường hợp, trong khi phẫu thuật chỉ được xem xét khi tình trạng trở nên nghiêm trọng.