Thoát vị đĩa đệm khi mang thai: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoát vị đĩa đệm khi mang thai là tình trạng khá phổ biến nhưng ít được chú ý. Với sự thay đổi về trọng lượng cơ thể và sự phát triển của thai nhi, phụ nữ mang thai có thể gặp phải những vấn đề về cột sống, trong đó thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý gây đau đớn và khó chịu. Triệu chứng thường gặp bao gồm đau lưng, đau thần kinh tọa, và mất khả năng vận động linh hoạt. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và phương pháp điều trị giúp mẹ bầu bảo vệ sức khỏe, hạn chế các biến chứng nguy hiểm trong suốt thai kỳ.

Thoát vị đĩa đệm khi mang thai: Định nghĩa và phân loại

Thoát vị đĩa đệm khi mang thai là một tình trạng xảy ra khi đĩa đệm giữa các đốt sống bị lệch hoặc rách, dẫn đến việc chèn ép vào các dây thần kinh xung quanh. Tình trạng này đặc biệt phổ biến trong thai kỳ, khi cơ thể người phụ nữ thay đổi cả về cấu trúc và trọng lượng. Trong suốt quá trình mang thai, sự gia tăng trọng lượng cơ thể và sự thay đổi về cách thức phân bố trọng lượng có thể tạo áp lực lên cột sống, đặc biệt là vùng lưng dưới, từ đó dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

Thoát vị đĩa đệm có thể phân thành nhiều loại tùy theo vị trí và mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Phổ biến nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, thường xuất hiện trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba, khi cơ thể phụ nữ mang thai bắt đầu thay đổi rõ rệt. Mức độ thoát vị có thể dao động từ nhẹ, chỉ gây ra những cơn đau lưng nhẹ, đến nghiêm trọng, gây tê bì hoặc mất cảm giác ở các chi.

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm khi mang thai có thể thay đổi tùy vào mức độ tổn thương và vị trí thoát vị. Một trong những biểu hiện phổ biến nhất là đau lưng dưới, đặc biệt khi đứng lâu hoặc di chuyển. Cơn đau có thể lan ra vùng hông, đùi, hoặc thậm chí xuống chân nếu thoát vị đĩa đệm ảnh hưởng đến thần kinh tọa. Đôi khi, cơn đau có thể trở nên dữ dội và kéo dài, gây khó khăn trong việc di chuyển hay thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Ngoài đau lưng, một triệu chứng khác có thể gặp phải là tê bì hoặc ngứa ran ở các chi, đặc biệt là ở chân hoặc tay. Những cảm giác này là do sự chèn ép lên các dây thần kinh, gây ra rối loạn cảm giác. Nếu tình trạng thoát vị đĩa đệm không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến yếu cơ, mất khả năng kiểm soát vận động ở chân, hoặc thậm chí là rối loạn đi tiểu hoặc đại tiện.

Nguyên nhân thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Thoát vị đĩa đệm khi mang thai là một tình trạng phức tạp, có thể do nhiều yếu tố khác nhau gây ra. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến việc xảy ra tình trạng này:

• Tăng trọng lượng cơ thể: Khi mang thai, trọng lượng cơ thể của người phụ nữ tăng lên, đặc biệt là ở vùng bụng và hông. Sự gia tăng trọng lượng này tạo áp lực lớn lên cột sống, đặc biệt là vùng thắt lưng, làm cho đĩa đệm dễ bị chèn ép và thoát ra ngoài.

• Thay đổi tư thế và cách di chuyển: Khi bụng bầu lớn dần, phụ nữ mang thai thường thay đổi tư thế và cách đi đứng để thích nghi với sự thay đổi của cơ thể. Tư thế sai lệch hoặc ngồi/đứng lâu có thể làm tăng áp lực lên cột sống, gây ra thoát vị đĩa đệm.

• Sự thay đổi hormone: Trong suốt thai kỳ, cơ thể người phụ nữ sản xuất một lượng lớn hormone relaxin, giúp nới lỏng các khớp và mô mềm, đặc biệt là ở vùng chậu. Tuy nhiên, sự nới lỏng này có thể làm giảm sự ổn định của cột sống và dẫn đến nguy cơ thoát vị đĩa đệm cao hơn.

• Chế độ sinh hoạt và thiếu vận động: Những phụ nữ ít vận động trong suốt thai kỳ có thể gặp phải tình trạng cơ thể yếu đi, khiến các cơ lưng không đủ mạnh để hỗ trợ cột sống, từ đó dễ dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

Đối tượng dễ gặp phải thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể gặp phải tình trạng thoát vị đĩa đệm khi mang thai, nhưng một số đối tượng sau đây có nguy cơ cao hơn:

• Phụ nữ có tiền sử bệnh lý về cột sống: Những người đã từng bị chấn thương hoặc có bệnh lý liên quan đến cột sống như thoái hóa đĩa đệm, đau lưng mãn tính trước khi mang thai sẽ có nguy cơ cao mắc phải thoát vị đĩa đệm trong thai kỳ.

• Phụ nữ mang thai lần thứ hai trở lên: Những bà bầu đã mang thai trước đó có thể gặp phải tình trạng thoát vị đĩa đệm do cơ thể đã có sự thay đổi cấu trúc từ các lần mang thai trước, làm tăng áp lực lên cột sống và dễ gặp phải vấn đề này hơn.

• Phụ nữ có cân nặng vượt quá mức: Những phụ nữ mang thai có chỉ số BMI (chỉ số khối cơ thể) cao hoặc có xu hướng tăng cân quá mức trong thai kỳ có nguy cơ cao bị thoát vị đĩa đệm do áp lực từ trọng lượng cơ thể tác động mạnh lên cột sống.

• Phụ nữ có lối sống ít vận động: Những phụ nữ không duy trì được chế độ tập thể dục nhẹ nhàng trong suốt thai kỳ có thể gặp phải tình trạng cơ lưng yếu và không đủ khả năng hỗ trợ cột sống, dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

Biến chứng của thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, thoát vị đĩa đệm khi mang thai có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Dưới đây là những biến chứng có thể xảy ra:

• Đau lưng và đau thần kinh kéo dài: Cơn đau do thoát vị đĩa đệm có thể trở nên nặng nề và kéo dài, khiến người mẹ gặp khó khăn trong việc đi lại, vận động hoặc thực hiện các hoạt động hàng ngày. Cơn đau này đôi khi có thể lan xuống chân, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người mẹ.

• Tê bì và yếu cơ: Thoát vị đĩa đệm chèn ép lên các dây thần kinh có thể gây ra tình trạng tê bì, ngứa ran ở chân hoặc tay. Nếu không được can thiệp, tình trạng này có thể dẫn đến yếu cơ, làm giảm khả năng vận động và gây ra những khó khăn trong sinh hoạt.

• Rối loạn kiểm soát bàng quang và đại tràng: Một trong những biến chứng nghiêm trọng của thoát vị đĩa đệm là khi cột sống bị chèn ép quá mức, có thể gây rối loạn chức năng thần kinh dẫn đến mất khả năng kiểm soát bàng quang và đại tràng, gây tiểu không kiểm soát hoặc táo bón.

• Ảnh hưởng đến thai nhi: Mặc dù thoát vị đĩa đệm ít khi gây ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi, nhưng những cơn đau kéo dài và mức độ stress của người mẹ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Các vấn đề liên quan đến sức khỏe của người mẹ cũng có thể dẫn đến những rủi ro nhất định cho thai kỳ.

Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Để chẩn đoán thoát vị đĩa đệm khi mang thai, bác sĩ sẽ thực hiện một số bước kiểm tra lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết. Việc chẩn đoán chính xác rất quan trọng để xác định mức độ tổn thương và lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chính:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra thể chất để xác định vị trí và mức độ đau. Việc kiểm tra này bao gồm việc đánh giá các phản xạ thần kinh, kiểm tra sức mạnh cơ bắp, và khả năng cảm giác tại các khu vực bị ảnh hưởng.

• Chẩn đoán hình ảnh: Các phương pháp hình ảnh như chụp X-quang, MRI (cộng hưởng từ) hoặc CT scan có thể được sử dụng để nhìn thấy cấu trúc của cột sống và xác định sự thay đổi hoặc thoát vị của đĩa đệm. MRI là phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất vì nó cung cấp hình ảnh chi tiết của cột sống và mô mềm, giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí thoát vị đĩa đệm.

• Kiểm tra thần kinh: Để đánh giá mức độ ảnh hưởng đến các dây thần kinh, bác sĩ có thể yêu cầu một số xét nghiệm điện thần kinh như điện cơ (EMG). Xét nghiệm này giúp đo lường hoạt động điện của các cơ bắp và xác định có sự tổn thương thần kinh nào không.

• Theo dõi triệu chứng: Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ theo dõi triệu chứng của bệnh nhân trong vài ngày để xác định rõ hơn tình trạng bệnh. Những triệu chứng như tê bì, yếu cơ hoặc đau dữ dội sẽ giúp bác sĩ đưa ra kết luận chẩn đoán chính xác hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Nếu bạn đang mang thai và gặp phải những triệu chứng của thoát vị đĩa đệm, việc nhận biết thời điểm cần gặp bác sĩ là rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những dấu hiệu bạn không nên bỏ qua:

• Đau lưng dữ dội và kéo dài: Nếu cơn đau lưng không giảm bớt, thậm chí tăng lên sau một thời gian, hoặc đau lan xuống chân và gây khó khăn trong việc di chuyển, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Đặc biệt là khi cơn đau kéo dài trong nhiều ngày và không có dấu hiệu cải thiện.

• Tê bì, ngứa ran hoặc yếu cơ: Nếu bạn cảm thấy tê bì, ngứa ran hoặc yếu ở các chi, đặc biệt là ở chân hoặc tay, đây có thể là dấu hiệu cho thấy thần kinh đang bị chèn ép mạnh. Tình trạng này cần được bác sĩ kiểm tra để tránh nguy cơ tổn thương thần kinh vĩnh viễn.

• Rối loạn chức năng đại tràng hoặc bàng quang: Nếu bạn gặp phải các triệu chứng như tiểu không tự chủ, táo bón nặng hoặc không thể kiểm soát nhu cầu đi vệ sinh, đây là dấu hiệu của việc thoát vị đĩa đệm đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh. Bạn cần thăm khám ngay.

• Khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động thường ngày: Khi thoát vị đĩa đệm ảnh hưởng đến khả năng vận động của bạn, khiến bạn không thể thực hiện các công việc đơn giản như đi bộ, đứng lâu hoặc cúi xuống, đó là lúc bạn cần sự can thiệp của bác sĩ chuyên khoa.

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Mặc dù không thể hoàn toàn tránh khỏi thoát vị đĩa đệm trong thai kỳ, nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm thiểu nguy cơ và bảo vệ sức khỏe cột sống. Dưới đây là các cách phòng ngừa hiệu quả:

• Duy trì tư thế đúng: Việc giữ tư thế đúng khi đứng, ngồi và ngủ là rất quan trọng để giảm áp lực lên cột sống. Khi đứng, hãy giữ vai thẳng và tránh cong lưng. Khi ngồi, nên chọn ghế có tựa lưng tốt và không ngồi quá lâu một chỗ.

• Thực hiện các bài tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập như đi bộ, bơi lội hoặc yoga cho bà bầu có thể giúp tăng cường cơ lưng và cải thiện sự linh hoạt của cột sống. Tuy nhiên, trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

• Kiểm soát cân nặng: Việc tăng cân hợp lý trong suốt thai kỳ rất quan trọng để giảm thiểu áp lực lên cột sống. Hãy tuân thủ chế độ dinh dưỡng cân bằng và kiểm soát mức độ tăng cân theo lời khuyên của bác sĩ.

• Hạn chế nâng vật nặng: Trong suốt thai kỳ, đặc biệt là vào các tháng cuối, tránh nâng vật nặng hoặc thực hiện các động tác làm tăng áp lực lên cột sống. Nếu cần, hãy nhờ người khác giúp đỡ để bảo vệ sức khỏe của bạn và thai nhi.

• Sử dụng đai hỗ trợ cột sống: Một số bà bầu có thể sử dụng đai hỗ trợ cột sống để giảm bớt căng thẳng cho lưng. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn sản phẩm phù hợp và an toàn.

Phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm khi mang thai

Khi bị thoát vị đĩa đệm trong thai kỳ, việc điều trị cần phải hết sức cẩn thận, tránh gây hại cho mẹ và thai nhi. Có nhiều phương pháp điều trị có thể áp dụng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh và giai đoạn thai kỳ.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Sử dụng thuốc trong điều trị thoát vị đĩa đệm khi mang thai cần đặc biệt lưu ý, vì một số loại thuốc có thể gây hại cho thai nhi. Tuy nhiên, trong trường hợp đau quá mức, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau và chống viêm an toàn cho bà bầu.

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Những loại thuốc này giúp giảm đau và chống viêm hiệu quả. Tuy nhiên, các NSAIDs như ibuprofen và diclofenac cần tránh trong tam cá nguyệt thứ ba vì có thể gây ra các vấn đề cho thai nhi. Trong giai đoạn đầu và giữa thai kỳ, bác sĩ có thể chỉ định paracetamol, một loại thuốc giảm đau an toàn hơn.

• Thuốc giãn cơ: Để giúp giảm căng cơ lưng và thư giãn cơ, bác sĩ có thể kê đơn một số thuốc giãn cơ như methocarbamol hoặc cyclobenzaprine. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc giãn cơ trong thai kỳ cần phải được giám sát chặt chẽ, đặc biệt là trong ba tháng đầu.

• Thuốc steroid: Trong trường hợp viêm thần kinh nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc steroid như prednisolone để giảm viêm và đau. Tuy nhiên, steroid chỉ nên được sử dụng trong thời gian ngắn và dưới sự giám sát của bác sĩ.

Điều trị vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm đau và phục hồi chức năng cột sống mà không cần sử dụng thuốc. Đây là một phương pháp hiệu quả và an toàn cho phụ nữ mang thai bị thoát vị đĩa đệm.

• Các bài tập kéo giãn nhẹ nhàng: Các bài tập kéo giãn có thể giúp giảm áp lực lên các đĩa đệm và cải thiện sự linh hoạt của cột sống. Các bài tập này thường được thiết kế đặc biệt để phù hợp với cơ thể người mang thai, giúp giảm đau lưng và cải thiện tư thế.

• Massage: Massage nhẹ nhàng ở vùng lưng dưới có thể giúp giảm căng thẳng và thư giãn cơ bắp. Tuy nhiên, chỉ nên thực hiện massage khi có sự hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu để tránh làm tổn thương thêm đến cột sống.

• Nhiệt trị liệu: Sử dụng nhiệt (nóng hoặc lạnh) cũng là một phương pháp hiệu quả trong việc giảm đau và viêm. Các miếng chườm nóng hoặc lạnh có thể giúp làm dịu cơn đau tại các vùng bị thoát vị đĩa đệm.

Phẫu thuật

Phẫu thuật chỉ được xem xét khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả và tình trạng thoát vị đĩa đệm trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động hoặc gây tổn thương vĩnh viễn. Tuy nhiên, phẫu thuật thường không phải là lựa chọn đầu tiên trong thai kỳ, do những rủi ro có thể xảy ra.

• Mổ nội soi cột sống: Đây là phương pháp mổ ít xâm lấn, giúp loại bỏ phần đĩa đệm bị thoát ra ngoài mà không cần mở rộng vết mổ lớn. Mặc dù phẫu thuật này ít gây đau đớn và phục hồi nhanh hơn, nhưng nó vẫn có thể gây rủi ro cho cả mẹ và thai nhi.

• Mổ mở: Trong trường hợp các phương pháp khác không hiệu quả và tình trạng bệnh đã rất nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật mổ mở để điều trị thoát vị đĩa đệm. Phẫu thuật này được thực hiện khi các biến chứng nặng nề như yếu cơ hoặc mất cảm giác ở chân xuất hiện.

Điều trị bằng phương pháp Đông y

Trong điều trị thoát vị đĩa đệm khi mang thai, các phương pháp Đông y có thể là sự lựa chọn bổ sung để giảm đau và hỗ trợ sức khỏe cột sống, đặc biệt là khi kết hợp với các phương pháp Tây y.

• Châm cứu: Châm cứu có thể giúp kích thích các điểm huyệt trên cơ thể, giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu. Phương pháp này được cho là an toàn khi thực hiện bởi các thầy thuốc có kinh nghiệm và được giám sát cẩn thận trong suốt thai kỳ.

• Sử dụng thuốc thảo dược: Một số bài thuốc thảo dược từ Đông y có thể giúp giảm đau lưng và chống viêm. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc thảo dược cần phải có sự chỉ định của bác sĩ hoặc thầy thuốc chuyên khoa Đông y, vì một số loại thảo dược có thể không an toàn cho thai kỳ.

Điều trị thoát vị đĩa đệm khi mang thai cần sự thận trọng

Việc điều trị thoát vị đĩa đệm khi mang thai đòi hỏi sự thận trọng, vì không phải phương pháp nào cũng phù hợp và an toàn cho cả mẹ và thai nhi. Các phương pháp điều trị cần được lựa chọn và áp dụng một cách hợp lý, kết hợp giữa Tây y và các phương pháp hỗ trợ như vật lý trị liệu và Đông y, để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.