Vô sinh thứ phát: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Vô sinh thứ phát là tình trạng nhiều cặp vợ chồng gặp phải khi đã từng có con nhưng sau đó không thể mang thai lần nữa. Đây là vấn đề phổ biến nhưng lại ít được nhắc đến so với vô sinh nguyên phát. Nguyên nhân có thể đến từ cả nam và nữ, bao gồm các yếu tố như tuổi tác, rối loạn nội tiết tố, bệnh lý sinh sản hoặc lối sống. Vậy làm thế nào để nhận biết và điều trị vô sinh thứ phát hiệu quả?

Vô sinh thứ phát là gì?

Vô sinh thứ phát là tình trạng một cặp vợ chồng đã từng mang thai hoặc sinh con trước đó nhưng sau một khoảng thời gian cố gắng, họ không thể có thai lại. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), một cặp đôi được xác định vô sinh khi không thể thụ thai sau 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai.

Vô sinh thứ phát thường bị nhầm lẫn với vô sinh nguyên phát – tình trạng chưa từng mang thai lần nào. Tuy nhiên, đây là hai vấn đề khác nhau với nguyên nhân và hướng điều trị riêng biệt.

Nguyên nhân gây vô sinh thứ phát

Nguyên nhân từ nữ giới

• Tuổi tác: Phụ nữ càng lớn tuổi, đặc biệt sau 35 tuổi, khả năng thụ thai càng giảm do số lượng và chất lượng trứng suy giảm.
• Rối loạn nội tiết tố: Các bệnh lý như buồng trứng đa nang (PCOS), suy buồng trứng sớm hoặc rối loạn hormone tuyến giáp có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng.
• Tổn thương tử cung và vòi trứng: Viêm nhiễm, dính buồng tử cung sau sinh nở hoặc biến chứng từ phẫu thuật có thể cản trở quá trình thụ thai.
• Lạc nội mạc tử cung: Tình trạng này có thể gây tắc vòi trứng, làm suy giảm khả năng làm tổ của phôi thai.
• Thừa cân hoặc thiếu cân: Cân nặng không ổn định ảnh hưởng đến hormone sinh sản, dẫn đến chu kỳ kinh nguyệt không đều và khó mang thai.

Nguyên nhân từ nam giới

• Chất lượng tinh trùng suy giảm: Độ tuổi cao, căng thẳng, thói quen sinh hoạt không lành mạnh (rượu bia, thuốc lá) có thể làm giảm số lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Rối loạn hormone: Suy giảm testosterone, rối loạn nội tiết do bệnh lý hoặc dùng thuốc có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất tinh trùng.
• Tắc nghẽn đường dẫn tinh: Nhiễm trùng hoặc chấn thương có thể làm tắc ống dẫn tinh, khiến tinh trùng không thể xuất ra ngoài.
• Bệnh lý nam khoa: Giãn tĩnh mạch thừng tinh, viêm tinh hoàn hoặc các bệnh lý khác có thể làm giảm khả năng sinh sản.

Dấu hiệu nhận biết vô sinh thứ phát

Không có thai sau thời gian dài cố gắng là dấu hiệu rõ ràng nhất. Tuy nhiên, một số triệu chứng khác có thể cảnh báo tình trạng này:

• Ở nữ giới: Kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh dữ dội, tăng cân bất thường, xuất hiện mụn nội tiết.
• Ở nam giới: Giảm ham muốn, rối loạn cương dương, đau khi xuất tinh hoặc tinh dịch có màu sắc bất thường.

Nhận biết sớm những dấu hiệu này giúp tăng cơ hội điều trị thành công. Nhưng đâu là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất?

Phương pháp chẩn đoán vô sinh thứ phát

Việc chẩn đoán vô sinh thứ phát cần có sự can thiệp của bác sĩ chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp. Các phương pháp phổ biến bao gồm:

Ở nữ giới

• Siêu âm tử cung và buồng trứng: Giúp kiểm tra cấu trúc tử cung, phát hiện u xơ, lạc nội mạc tử cung hoặc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
• Xét nghiệm nội tiết tố: Đánh giá nồng độ hormone như AMH, FSH, LH, prolactin để xác định chức năng buồng trứng và tình trạng rụng trứng.
• Chụp tử cung – vòi trứng (HSG): Kiểm tra tình trạng thông tắc của vòi trứng, một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh thứ phát ở nữ giới.
• Soi buồng tử cung (Hysteroscopy): Được thực hiện khi nghi ngờ có polyp tử cung, dính buồng tử cung hoặc các bất thường khác gây cản trở quá trình thụ thai.

Ở nam giới

• Xét nghiệm tinh dịch đồ: Đánh giá số lượng, chất lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Xét nghiệm hormone sinh dục nam: Kiểm tra nồng độ testosterone và các hormone khác ảnh hưởng đến chức năng sinh sản.
• Siêu âm tinh hoàn: Giúp phát hiện giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc các bất thường khác ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
• Kiểm tra di truyền: Trong một số trường hợp, xét nghiệm nhiễm sắc thể có thể giúp xác định nguyên nhân di truyền gây vô sinh.

Sau khi xác định nguyên nhân, các phương pháp điều trị nào có thể giúp khắc phục tình trạng vô sinh thứ phát?

Phương pháp điều trị vô sinh thứ phát

Điều chỉnh lối sống và chế độ dinh dưỡng

• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì hoặc suy dinh dưỡng.
• Ăn uống lành mạnh, bổ sung các thực phẩm giàu kẽm, vitamin D, axit folic để tăng cường sức khỏe sinh sản.
• Tránh rượu bia, thuốc lá, hạn chế căng thẳng và ngủ đủ giấc.

Sử dụng thuốc hỗ trợ sinh sản

• Đối với nữ giới: Dùng thuốc kích thích rụng trứng (Clomiphene Citrate, Letrozole) hoặc liệu pháp hormone để điều chỉnh nội tiết tố.
• Đối với nam giới: Sử dụng thuốc tăng cường sản xuất testosterone hoặc các liệu pháp hỗ trợ cải thiện chất lượng tinh trùng.

Can thiệp y khoa

• Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI): Phù hợp với trường hợp tinh trùng yếu hoặc rối loạn rụng trứng nhẹ.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Áp dụng khi có vấn đề nghiêm trọng về tinh trùng, tắc vòi trứng hoặc nguyên nhân vô sinh không rõ ràng.
• Phẫu thuật: Điều trị tắc ống dẫn tinh, bóc tách u xơ tử cung hoặc can thiệp vào các bất thường ở cơ quan sinh sản.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng cặp vợ chồng. Nhưng làm thế nào để phòng ngừa vô sinh thứ phát ngay từ đầu?

Cách phòng ngừa vô sinh thứ phát

• Lập kế hoạch sinh con hợp lý: Không nên trì hoãn việc mang thai quá lâu, đặc biệt sau 35 tuổi.
• Thăm khám phụ khoa và nam khoa định kỳ: Giúp phát hiện sớm các vấn đề ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn và tránh các chất gây hại.
• Điều trị kịp thời các bệnh lý sinh sản: Nhiễm trùng, viêm nhiễm hoặc rối loạn nội tiết cần được điều trị sớm để tránh ảnh hưởng đến khả năng sinh sản về sau.

Câu hỏi thường gặp về vô sinh thứ phát

1. Vô sinh thứ phát có chữa được không?
Có. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp, tỷ lệ thành công có thể lên đến 70% tùy vào nguyên nhân cụ thể.

2. Bao lâu không có thai thì nên đi khám?
Nếu dưới 35 tuổi, nên đi khám sau 12 tháng cố gắng mà không có thai. Nếu trên 35 tuổi, thời gian này rút ngắn xuống còn 6 tháng.

3. Vô sinh thứ phát có thể mang thai tự nhiên không?
Điều này phụ thuộc vào nguyên nhân. Một số trường hợp có thể cải thiện khả năng thụ thai bằng cách thay đổi lối sống và điều trị nội khoa.

Vô sinh thứ phát là vấn đề có thể điều trị nếu được phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Việc thăm khám định kỳ và duy trì lối sống lành mạnh là chìa khóa giúp tăng khả năng mang thai lần nữa.