Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là tình trạng nghiêm trọng, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bài viết này cung cấp thông tin toàn diện về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các biện pháp điều trị hiệu quả. Qua đó, giúp bạn hiểu rõ và phòng ngừa bệnh lý này một cách tốt nhất.

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là gì?

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là tình trạng máu chảy ra từ hệ tiêu hóa, có thể từ đường tiêu hóa trên (thực quản, dạ dày) hoặc dưới (ruột non, ruột già). Đây là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, cần được xử lý kịp thời để tránh các biến chứng nguy hiểm. Theo y học, tình trạng này được phân loại dựa trên vị trí xuất huyết:

• Xuất huyết tiêu hóa trên: Thường gặp ở thực quản, dạ dày hoặc tá tràng. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm nôn ra máu hoặc đi ngoài phân đen.
• Xuất huyết tiêu hóa dưới: Bao gồm các vị trí như ruột non, ruột già và trực tràng. Triệu chứng thường gặp là đi ngoài phân có lẫn máu tươi.

Mỗi loại có nguyên nhân và cơ chế bệnh lý riêng, nhưng chúng đều cần sự can thiệp y tế khẩn cấp để ngăn ngừa nguy cơ đe dọa đến tính mạng.

Dấu hiệu nhận biết xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Triệu chứng xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em rất đa dạng, tùy thuộc vào mức độ và vị trí xuất huyết. Cha mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu sau để nhận biết kịp thời:

• Dấu hiệu lâm sàng: Trẻ có thể nôn ra máu hoặc chất nôn có màu giống bã cà phê. Đôi khi, phân trẻ chuyển sang màu đen hoặc có lẫn máu tươi.
• Triệu chứng toàn thân: Trẻ thường mệt mỏi, da xanh xao, nhịp tim nhanh và có thể bị ngất do thiếu máu cấp tính.
• Triệu chứng kèm theo: Một số trẻ có thể xuất hiện đau bụng dữ dội, tiêu chảy hoặc sốt, đặc biệt nếu nguyên nhân xuất huyết liên quan đến nhiễm trùng hoặc viêm.

Việc phát hiện sớm những triệu chứng này giúp tăng khả năng điều trị thành công và giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các vấn đề bệnh lý và yếu tố ngoại lai. Hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ và bác sĩ xác định cách điều trị phù hợp:

• Do bệnh lý dạ dày và thực quản: Trẻ bị viêm loét dạ dày hoặc thực quản thường có nguy cơ cao, đặc biệt khi tổn thương lan rộng và ăn sâu vào mạch máu.
• Nhiễm trùng tiêu hóa: Vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào đường tiêu hóa có thể gây tổn thương niêm mạc, dẫn đến chảy máu.
• Tổn thương cơ học: Nuốt phải dị vật sắc nhọn hoặc chấn thương do tai nạn cũng là nguyên nhân phổ biến gây chảy máu tiêu hóa.
• Rối loạn đông máu: Trẻ mắc các bệnh lý liên quan đến đông máu, chẳng hạn như bệnh ưa chảy máu, có thể bị xuất huyết tiêu hóa khi các mạch máu nhỏ trong niêm mạc tổn thương.
• Dùng thuốc không đúng cách: Một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc kháng viêm không steroid, có thể gây kích ứng và tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến xuất huyết.

Những nhóm trẻ dễ bị xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa có thể xảy ra ở bất kỳ trẻ em nào, nhưng một số nhóm trẻ có nguy cơ cao hơn do yếu tố sức khỏe hoặc môi trường sống. Các nhóm trẻ cần chú ý đặc biệt gồm:

• Trẻ sơ sinh non tháng hoặc nhẹ cân: Những trẻ này thường có hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, dễ bị tổn thương trước các yếu tố kích thích.
• Trẻ mắc bệnh mạn tính: Những trẻ bị viêm loét dạ dày, rối loạn đông máu hoặc các bệnh lý di truyền khác có nguy cơ cao hơn.
• Trẻ bị suy dinh dưỡng: Hệ miễn dịch yếu ở trẻ suy dinh dưỡng khiến cơ thể khó chống lại các tác nhân gây viêm nhiễm và tổn thương niêm mạc.
• Trẻ sống trong môi trường ô nhiễm: Môi trường chứa nhiều vi khuẩn, virus, hoặc hóa chất độc hại có thể là nguyên nhân làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiêu hóa, dẫn đến xuất huyết.
• Trẻ dùng thuốc không theo chỉ dẫn: Dùng thuốc không đúng cách, đặc biệt là các loại thuốc gây kích ứng dạ dày, có thể khiến trẻ gặp vấn đề về xuất huyết tiêu hóa.

Biến chứng của xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ:

• Thiếu máu trầm trọng: Mất máu kéo dài có thể khiến trẻ bị thiếu máu, gây mệt mỏi, giảm khả năng tập trung và ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện.
• Sốc giảm thể tích tuần hoàn: Xuất huyết nghiêm trọng làm giảm lượng máu tuần hoàn, dẫn đến huyết áp giảm và nguy cơ suy đa cơ quan.
• Viêm phúc mạc: Nếu máu tích tụ trong khoang bụng mà không được xử lý, có thể gây viêm nhiễm nghiêm trọng, đe dọa tính mạng của trẻ.
• Suy dinh dưỡng: Trẻ mất máu và chất dinh dưỡng do xuất huyết dễ rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng, làm suy giảm hệ miễn dịch và tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Hội chứng rối loạn đông máu: Tình trạng này có thể xuất hiện nếu nguyên nhân xuất huyết liên quan đến bệnh lý đông máu, khiến trẻ dễ bị xuất huyết thêm ở các vị trí khác.

Phương pháp chẩn đoán xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Để xác định chính xác tình trạng xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em, bác sĩ sử dụng nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau. Các bước này giúp phát hiện nguyên nhân và đưa ra hướng điều trị phù hợp:

• Khai thác triệu chứng và tiền sử bệnh lý: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về các triệu chứng như nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc có máu, cùng với tiền sử sử dụng thuốc hay bệnh lý nền.
• Khám lâm sàng: Thực hiện kiểm tra bụng để phát hiện dấu hiệu đau, sưng hoặc các bất thường khác trong hệ tiêu hóa.
• Xét nghiệm máu: Đánh giá tình trạng thiếu máu, rối loạn đông máu hoặc các chỉ số viêm nhiễm liên quan đến hệ tiêu hóa.
• Nội soi tiêu hóa: Kỹ thuật này giúp quan sát trực tiếp niêm mạc đường tiêu hóa để phát hiện vị trí xuất huyết và xác định nguyên nhân.
• Hình ảnh học: Siêu âm hoặc chụp X-quang có thể được chỉ định để phát hiện các tổn thương sâu hoặc bất thường cấu trúc trong hệ tiêu hóa.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị xuất huyết tiêu hóa

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là tình trạng nghiêm trọng, cần sự can thiệp y tế kịp thời. Cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay khi xuất hiện các dấu hiệu dưới đây:

• Nôn ra máu hoặc đi ngoài ra máu: Đây là dấu hiệu rõ ràng của xuất huyết tiêu hóa, có thể kèm theo phân màu đen hoặc đỏ tươi.
• Trẻ có dấu hiệu thiếu máu: Da xanh xao, môi nhợt nhạt, nhịp tim nhanh và tình trạng mệt mỏi kéo dài cho thấy trẻ đang bị mất máu.
• Đau bụng dữ dội: Khi trẻ kêu đau bụng bất thường, đặc biệt là kèm theo sốt hoặc nôn mửa, có thể là dấu hiệu của tổn thương nghiêm trọng trong hệ tiêu hóa.
• Biểu hiện của sốc: Trẻ trở nên lừ đừ, mất tỉnh táo, chân tay lạnh, hoặc huyết áp giảm là những dấu hiệu nguy hiểm cần được cấp cứu ngay.
• Không đáp ứng với các biện pháp tại nhà: Nếu các triệu chứng không cải thiện hoặc ngày càng nặng hơn dù đã thực hiện các biện pháp chăm sóc, cần nhanh chóng đưa trẻ đi kiểm tra.

Biện pháp phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Việc phòng ngừa xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em tập trung vào duy trì sức khỏe hệ tiêu hóa và giảm nguy cơ tổn thương niêm mạc. Dưới đây là các biện pháp hiệu quả:

• Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: Đảm bảo trẻ được cung cấp đủ dưỡng chất, ăn nhiều rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ để hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh.
• Hạn chế các tác nhân gây kích ứng: Tránh để trẻ ăn thực phẩm cay nóng, đồ uống có ga hoặc sử dụng các loại thuốc có nguy cơ gây tổn thương dạ dày mà không có chỉ định.
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Luôn kiểm tra nguồn gốc và chất lượng thực phẩm để tránh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa.
• Giám sát trẻ nhỏ: Ngăn ngừa trẻ nuốt phải dị vật hoặc hóa chất nguy hiểm bằng cách để các vật dụng và chất độc hại ngoài tầm tay trẻ.
• Khám sức khỏe định kỳ: Đưa trẻ đi kiểm tra sức khỏe thường xuyên để phát hiện sớm các vấn đề về hệ tiêu hóa và xử lý kịp thời.

Phương pháp điều trị xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em cần được điều trị kịp thời để kiểm soát tình trạng chảy máu và ngăn ngừa biến chứng. Việc lựa chọn phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây bệnh.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Các loại thuốc Tây y thường được sử dụng để điều trị xuất huyết tiêu hóa nhằm giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi tổn thương. Dưới đây là những nhóm thuốc phổ biến:

• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Sucralfate hoặc Misoprostol thường được kê đơn để tạo lớp bảo vệ trên niêm mạc dạ dày, giảm nguy cơ tổn thương thêm.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole và Pantoprazole giúp giảm tiết axit dạ dày, tạo điều kiện để niêm mạc bị tổn thương nhanh chóng lành lại.
• Thuốc cầm máu: Tranexamic acid hoặc Etamsylate có thể được sử dụng để kiểm soát và ngăn ngừa tình trạng mất máu tiếp tục.

Can thiệp nội soi

Nội soi không chỉ được sử dụng để chẩn đoán mà còn là phương pháp điều trị hiệu quả trong các trường hợp xuất huyết tiêu hóa.

• Cầm máu bằng laser hoặc nhiệt: Phương pháp này giúp đông máu tại vị trí tổn thương, ngăn ngừa chảy máu thêm.
• Tiêm thuốc cầm máu tại chỗ: Bác sĩ có thể sử dụng Adrenaline hoặc các dung dịch đặc biệt để tiêm trực tiếp vào vùng tổn thương, giảm nguy cơ chảy máu.
• Kẹp hoặc thắt mạch máu bị tổn thương: Dùng các dụng cụ nội soi để thắt hoặc kẹp các mạch máu đang chảy máu, đảm bảo ngăn chặn được tình trạng mất máu.

Điều trị hỗ trợ và chăm sóc tại chỗ

Bên cạnh các phương pháp điều trị chuyên biệt, việc chăm sóc hỗ trợ đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của trẻ.

• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Dùng chế độ ăn uống dễ tiêu, giàu dinh dưỡng để giúp trẻ nhanh chóng phục hồi thể trạng sau khi mất máu.
• Truyền dịch hoặc máu: Trong trường hợp trẻ mất máu nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch hoặc máu để ổn định sức khỏe.
• Theo dõi sát sao: Đảm bảo trẻ được theo dõi kỹ càng trong suốt quá trình điều trị để phát hiện kịp thời các biến chứng hoặc triệu chứng tái phát.

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là tình trạng nghiêm trọng cần được xử lý cẩn thận và chuyên nghiệp. Việc điều trị đúng cách không chỉ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng mà còn phòng ngừa các rủi ro trong tương lai. Cha mẹ nên phối hợp chặt chẽ với bác sĩ và thực hiện nghiêm túc các chỉ dẫn điều trị để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.