Cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không? Dấu hiệu và xét nghiệm cần biết

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Vô sinh là nỗi lo của nhiều cặp vợ chồng khi cố gắng có con nhưng không thành công. Vậy cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không? Dấu hiệu nhận biết vô sinh là gì? Để xác định khả năng sinh sản, cả nam và nữ cần thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu như kiểm tra hormone, tinh dịch đồ, siêu âm tử cung – buồng trứng… Bên cạnh đó, lối sống và tiền sử bệnh lý cũng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe sinh sản. Hiểu rõ về tình trạng của mình sẽ giúp bạn có hướng điều trị kịp thời và tăng cơ hội thụ thai.

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam và nữ

Vô sinh có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm yếu tố sinh học, môi trường và lối sống. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp xác định cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không một cách chính xác hơn.

Nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới

Nam giới có thể bị vô sinh do các vấn đề liên quan đến tinh trùng hoặc cơ quan sinh sản:

• Chất lượng và số lượng tinh trùng kém: Lượng tinh trùng thấp hoặc tinh trùng yếu, dị dạng, di động kém là nguyên nhân chính gây vô sinh ở nam giới.
• Rối loạn hormone: Suy giảm testosterone hoặc mất cân bằng nội tiết tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Tắc nghẽn ống dẫn tinh: Khi ống dẫn tinh bị tắc, tinh trùng không thể xuất ra ngoài, làm giảm khả năng thụ thai.
• Viêm nhiễm hoặc bệnh lý nam khoa: Nhiễm trùng đường sinh dục, giãn tĩnh mạch thừng tinh hay bệnh lây qua đường tình dục có thể làm suy giảm chất lượng tinh trùng.
• Tác động từ lối sống và môi trường: Hút thuốc, uống rượu, căng thẳng, tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc bức xạ có thể làm giảm khả năng sinh sản.

Nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới

Ở nữ giới, vô sinh thường liên quan đến các vấn đề về rụng trứng, ống dẫn trứng hoặc tử cung:

• Rối loạn rụng trứng: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), suy buồng trứng sớm hoặc rối loạn nội tiết khiến trứng không rụng hoặc rụng không đều.
• Tắc nghẽn ống dẫn trứng: Viêm nhiễm, lạc nội mạc tử cung hoặc sẹo sau phẫu thuật có thể gây tắc ống dẫn trứng, cản trở tinh trùng gặp trứng.
• Bất thường tử cung: U xơ tử cung, polyp nội mạc tử cung hoặc bất thường bẩm sinh ở tử cung có thể làm giảm khả năng làm tổ của phôi thai.
• Chất lượng trứng suy giảm: Tuổi tác là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng trứng, đặc biệt là sau 35 tuổi.
• Mất cân bằng nội tiết tố: Các bệnh lý như suy giáp, tiểu đường, béo phì có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và khả năng thụ thai.

Vậy làm thế nào để xác định chính xác nguyên nhân và tìm ra cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không?

Cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không tại nhà

Nếu bạn lo lắng về khả năng sinh sản, có thể thực hiện một số cách kiểm tra tại nhà trước khi đến bệnh viện. Tuy nhiên, những phương pháp này chỉ mang tính chất tham khảo và không thể thay thế chẩn đoán y khoa.

Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt (đối với nữ)

• Nếu chu kỳ kinh nguyệt không đều, kéo dài trên 35 ngày hoặc dưới 21 ngày, có thể bạn đang gặp vấn đề về rụng trứng.
• Nếu vô kinh (mất kinh trong nhiều tháng), đây có thể là dấu hiệu của suy buồng trứng hoặc rối loạn nội tiết.

Kiểm tra chất lượng tinh trùng (đối với nam)

Một số bộ dụng cụ xét nghiệm tinh trùng tại nhà có thể đo lượng tinh trùng trong mẫu tinh dịch. Tuy nhiên, chúng không đánh giá được hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng.

Xác định thời điểm rụng trứng

Phụ nữ có thể dùng que thử rụng trứng để kiểm tra lượng hormone LH (hormone luteinizing). Nếu que thử không cho kết quả dương tính trong nhiều tháng, có thể bạn không rụng trứng đều đặn.

Theo dõi các dấu hiệu bất thường khác

• Đối với nam: Giảm ham muốn, rối loạn cương dương, đau hoặc sưng ở tinh hoàn có thể là dấu hiệu cảnh báo vô sinh.
• Đối với nữ: Đau bụng dữ dội trong kỳ kinh, khí hư bất thường, đau khi quan hệ tình dục có thể liên quan đến các bệnh lý phụ khoa.

Nếu nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ, bạn nên thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu tại cơ sở y tế để có kết quả chính xác hơn.

Các xét nghiệm y khoa giúp xác định vô sinh

Để biết chính xác cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không, các bác sĩ thường chỉ định nhiều xét nghiệm chuyên sâu nhằm đánh giá toàn diện khả năng sinh sản của cả nam và nữ.

Xét nghiệm vô sinh ở nam

• Tinh dịch đồ: Kiểm tra số lượng, chất lượng, khả năng di động của tinh trùng. Đây là xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá khả năng sinh sản của nam giới.
• Xét nghiệm hormone: Đo nồng độ testosterone, FSH, LH, prolactin để xác định nguyên nhân rối loạn sinh tinh.
• Siêu âm tinh hoàn: Kiểm tra cấu trúc tinh hoàn, phát hiện các bất thường như giãn tĩnh mạch thừng tinh, u tinh hoàn.
• Sinh thiết tinh hoàn: Nếu tinh dịch đồ cho thấy không có tinh trùng, bác sĩ có thể sinh thiết để xác định xem tinh trùng có được sản xuất hay không.

Xét nghiệm vô sinh ở nữ

• Siêu âm tử cung – buồng trứng: Kiểm tra kích thước buồng trứng, số lượng nang noãn, phát hiện các bất thường như u xơ tử cung, lạc nội mạc tử cung.
• Xét nghiệm hormone sinh sản: Đo nồng độ FSH, LH, AMH, estradiol để đánh giá dự trữ buồng trứng và khả năng rụng trứng.
• Chụp tử cung – vòi trứng (HSG): Phát hiện tắc nghẽn ống dẫn trứng hoặc bất thường ở tử cung.
• Xét nghiệm chức năng tuyến giáp và prolactin: Rối loạn tuyến giáp hoặc tăng prolactin có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Việc kiểm tra sớm giúp phát hiện nguyên nhân vô sinh và có biện pháp can thiệp kịp thời. Nhưng khi đã xác định được nguyên nhân, làm thế nào để cải thiện khả năng sinh sản?

Cách cải thiện khả năng sinh sản cho nam và nữ

Sau khi thực hiện các xét nghiệm và xác định nguyên nhân, bạn có thể áp dụng các biện pháp cải thiện khả năng sinh sản. Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị phù hợp.

Thay đổi lối sống lành mạnh

Một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả để tăng khả năng sinh sản là điều chỉnh thói quen sống hàng ngày:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cả thừa cân và thiếu cân đều có thể ảnh hưởng đến nội tiết tố, làm giảm khả năng thụ thai.
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng: Bổ sung thực phẩm giàu kẽm, sắt, axit folic, vitamin D giúp tăng chất lượng tinh trùng và trứng.
• Hạn chế rượu bia, thuốc lá: Nicotine và cồn làm giảm khả năng sinh sản của cả nam và nữ.
• Giảm căng thẳng: Stress kéo dài có thể ảnh hưởng đến nội tiết tố và chu kỳ kinh nguyệt. Thực hành yoga, thiền hoặc các bài tập thư giãn giúp cải thiện sức khỏe sinh sản.
• Tập thể dục điều độ: Vận động giúp tăng cường lưu thông máu, cải thiện chức năng sinh sản. Tuy nhiên, tập luyện quá sức cũng có thể gây rối loạn nội tiết.

Điều trị y khoa cho nam giới

Nếu nguyên nhân vô sinh ở nam giới xuất phát từ các vấn đề sinh lý hoặc nội tiết, bác sĩ có thể đề xuất:

• Dùng thuốc hormone: Nếu mức testosterone thấp, có thể bổ sung hormone để kích thích sản xuất tinh trùng.
• Phẫu thuật giãn tĩnh mạch thừng tinh: Giúp cải thiện chất lượng tinh trùng ở nam giới bị giãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Lấy tinh trùng bằng phương pháp hỗ trợ: Nếu tinh trùng không xuất hiện trong tinh dịch, bác sĩ có thể thực hiện kỹ thuật lấy tinh trùng từ tinh hoàn (TESE, PESA).

Điều trị vô sinh ở nữ giới

Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ có thể đề xuất một số phương pháp sau:

• Dùng thuốc kích thích rụng trứng: Các loại thuốc như Clomiphene Citrate (Clomid) giúp kích thích buồng trứng sản xuất trứng đều đặn.
• Phẫu thuật nội soi buồng trứng: Nếu bị hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật đốt điểm buồng trứng để kích thích rụng trứng.
• Thông ống dẫn trứng: Nếu ống dẫn trứng bị tắc nhẹ, bác sĩ có thể thông tắc bằng phương pháp nội soi hoặc bơm hơi.
• Can thiệp tử cung: Nếu có u xơ tử cung, polyp nội mạc tử cung, bác sĩ có thể phẫu thuật để loại bỏ các bất thường này.

Các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại

Khi các biện pháp tự nhiên và điều trị y khoa không mang lại hiệu quả, các cặp vợ chồng có thể cân nhắc áp dụng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản hiện đại.

Thụ tinh nhân tạo (IUI)

Bác sĩ sẽ lọc rửa và chọn lọc tinh trùng chất lượng tốt nhất, sau đó bơm trực tiếp vào tử cung của người phụ nữ trong thời điểm rụng trứng. Phương pháp này phù hợp với các trường hợp:

• Tinh trùng yếu nhưng vẫn có khả năng thụ thai
• Rối loạn rụng trứng nhẹ
• Vô sinh không rõ nguyên nhân

Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF)

Đây là phương pháp phổ biến và có tỷ lệ thành công cao nhất hiện nay. Trứng và tinh trùng sẽ được thụ tinh bên ngoài cơ thể trong phòng thí nghiệm, sau đó phôi được cấy vào tử cung. IVF thường được chỉ định trong các trường hợp:

• Ống dẫn trứng bị tắc hoàn toàn
• Tinh trùng yếu hoặc không có tinh trùng trong tinh dịch
• Lạc nội mạc tử cung nặng
• Vô sinh không rõ nguyên nhân

Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI)

Phương pháp này được áp dụng khi nam giới có số lượng tinh trùng quá thấp hoặc tinh trùng không thể di chuyển tốt. Một tinh trùng khỏe mạnh sẽ được chọn lọc và tiêm trực tiếp vào trứng để tạo phôi.

Các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản ngày càng tiên tiến, giúp nhiều cặp vợ chồng hiện thực hóa ước mơ làm cha mẹ. Tuy nhiên, chi phí điều trị khá cao, do đó việc kiểm tra sớm và điều chỉnh lối sống vẫn là phương án tối ưu.

Câu hỏi thường gặp về vô sinh và khả năng sinh sản

Bao lâu không có thai thì được xem là vô sinh?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nếu một cặp vợ chồng quan hệ tình dục đều đặn, không sử dụng biện pháp tránh thai trong 12 tháng nhưng vẫn chưa có thai thì có thể được chẩn đoán vô sinh.

Độ tuổi nào dễ bị vô sinh hơn?

Khả năng sinh sản suy giảm theo độ tuổi, đặc biệt ở nữ giới sau 35 tuổi và nam giới sau 40 tuổi. Phụ nữ trên 40 tuổi chỉ có khoảng 5% cơ hội mang thai tự nhiên mỗi chu kỳ.

Nam giới có thể kiểm tra vô sinh bằng cách nào?

Nam giới có thể làm xét nghiệm tinh dịch đồ để đánh giá chất lượng tinh trùng. Nếu tinh trùng yếu hoặc không có tinh trùng trong tinh dịch, bác sĩ sẽ chỉ định thêm xét nghiệm nội tiết tố và siêu âm tinh hoàn.

Có cách nào kiểm tra vô sinh tại nhà chính xác không?

Các phương pháp kiểm tra tại nhà như theo dõi chu kỳ kinh nguyệt, que thử rụng trứng hoặc xét nghiệm tinh trùng có thể giúp bạn đánh giá sơ bộ. Tuy nhiên, để có kết quả chính xác, cần thực hiện các xét nghiệm y khoa chuyên sâu tại bệnh viện.

Chế độ ăn uống có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa, vitamin D, axit folic, kẽm và omega-3 có thể cải thiện chất lượng trứng và tinh trùng. Ngược lại, thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản, đường tinh luyện, caffeine hoặc rượu bia có thể làm giảm khả năng sinh sản.

Kết luận

Việc phát hiện sớm và áp dụng cách kiểm tra xem mình có bị vô sinh không giúp các cặp đôi có hướng điều trị kịp thời, tăng cơ hội thụ thai. Nếu nghi ngờ vô sinh, bạn nên đến bệnh viện chuyên khoa để được kiểm tra toàn diện. Bên cạnh đó, duy trì lối sống lành mạnh và áp dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại có thể giúp bạn hiện thực hóa ước mơ làm cha mẹ.