Vô sinh là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Vô sinh là gì? Đây là tình trạng suy giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng sinh sản ở nam và nữ, ảnh hưởng đến khả năng có con một cách tự nhiên. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vô sinh được xác định khi một cặp vợ chồng quan hệ tình dục thường xuyên, không sử dụng biện pháp tránh thai trong ít nhất 12 tháng nhưng vẫn không có thai. Nguyên nhân có thể xuất phát từ rối loạn nội tiết tố, bệnh lý sinh sản hoặc yếu tố môi trường. Việc hiểu rõ về tình trạng này giúp người bệnh có hướng điều trị phù hợp, nâng cao cơ hội làm cha mẹ trong tương lai.

Nguyên nhân gây vô sinh

Vô sinh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau ở cả nam và nữ. Những yếu tố này có thể đến từ bẩm sinh, bệnh lý hoặc lối sống không lành mạnh. Hiểu rõ nguyên nhân giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp.

Nguyên nhân vô sinh ở nam giới

Nam giới có thể bị vô sinh do suy giảm số lượng hoặc chất lượng tinh trùng, rối loạn chức năng sinh lý hoặc các bệnh lý liên quan đến hệ sinh sản. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

• Tinh trùng bất thường: Tinh trùng yếu, di chuyển kém hoặc dị dạng có thể làm giảm khả năng thụ tinh với trứng.
• Rối loạn nội tiết tố: Suy giảm testosterone ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến vô sinh.
• Tắc ống dẫn tinh: Các ống dẫn tinh bị tắc do viêm nhiễm hoặc bẩm sinh khiến tinh trùng không thể xuất ra ngoài.
• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Là tình trạng giãn bất thường của tĩnh mạch ở tinh hoàn, làm giảm chất lượng tinh trùng.
• Nhiễm trùng hệ sinh dục: Các bệnh như viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt hoặc bệnh lây qua đường tình dục có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Lối sống không lành mạnh: Hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, ma túy, căng thẳng kéo dài, béo phì cũng có thể gây vô sinh.

Nguyên nhân vô sinh ở nữ giới

Ở phụ nữ, vô sinh thường liên quan đến rối loạn rụng trứng, bất thường ở tử cung hoặc ống dẫn trứng. Các nguyên nhân chính gồm:

• Rối loạn rụng trứng: Các bệnh như hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc suy buồng trứng sớm làm ảnh hưởng đến quá trình phóng noãn.
• Tắc ống dẫn trứng: Ống dẫn trứng bị tổn thương do viêm nhiễm, lạc nội mạc tử cung hoặc từng phẫu thuật vùng chậu có thể cản trở tinh trùng gặp trứng.
• Bất thường ở tử cung: Các khối u xơ tử cung, dính tử cung hoặc dị tật bẩm sinh khiến trứng đã thụ tinh khó làm tổ.
• Suy buồng trứng sớm: Khi buồng trứng ngừng hoạt động trước 40 tuổi, hormone sinh sản giảm mạnh, dẫn đến vô sinh.
• Mắc các bệnh lý mãn tính: Tiểu đường, rối loạn tuyến giáp hoặc bệnh tự miễn có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Lối sống kém lành mạnh: Căng thẳng kéo dài, béo phì, thiếu cân, hút thuốc hoặc uống rượu thường xuyên làm giảm khả năng mang thai.

Vô sinh ở cả nam và nữ đều có thể do nhiều yếu tố kết hợp, vì vậy việc xác định nguyên nhân cụ thể cần có sự thăm khám và xét nghiệm chuyên sâu.

Dấu hiệu nhận biết vô sinh

Phát hiện sớm các dấu hiệu vô sinh giúp tăng cơ hội điều trị thành công. Dưới đây là những biểu hiện thường gặp ở cả nam và nữ.

Dấu hiệu vô sinh ở nam giới

• Tinh dịch bất thường: Tinh dịch loãng, vón cục hoặc có màu sắc khác lạ có thể là dấu hiệu của vấn đề sinh sản.
• Giảm ham muốn tình dục: Suy giảm testosterone có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Rối loạn cương dương: Khó duy trì hoặc đạt được sự cương cứng có thể liên quan đến sức khỏe sinh sản.
• Đau hoặc sưng ở tinh hoàn: Viêm nhiễm hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh có thể gây ra triệu chứng này.
• Không có con dù quan hệ đều đặn: Đây là dấu hiệu quan trọng cho thấy cần đi khám để kiểm tra khả năng sinh sản.

Dấu hiệu vô sinh ở nữ giới

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh nguyệt không đều, quá ít hoặc quá nhiều có thể là dấu hiệu rối loạn nội tiết hoặc vấn đề buồng trứng.
• Vô kinh (không có kinh nguyệt): Nếu không có kinh nguyệt trong nhiều tháng mà không phải do mang thai, có thể là dấu hiệu của rối loạn sinh sản.
• Đau vùng chậu kéo dài: Đau liên tục ở vùng bụng dưới có thể liên quan đến lạc nội mạc tử cung hoặc viêm nhiễm cơ quan sinh sản.
• Khó mang thai dù không dùng biện pháp tránh thai: Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất của vô sinh.

Những triệu chứng này không đồng nghĩa với vô sinh nhưng là dấu hiệu cảnh báo cần đi khám để được chẩn đoán chính xác.

Các phương pháp chẩn đoán vô sinh

Chẩn đoán vô sinh bao gồm nhiều xét nghiệm và kiểm tra để xác định nguyên nhân. Quá trình này thường áp dụng cho cả nam và nữ để có đánh giá toàn diện.

Chẩn đoán vô sinh ở nam giới

• Phân tích tinh dịch: Đánh giá số lượng, hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Xét nghiệm nội tiết tố: Đo nồng độ testosterone và các hormone liên quan đến sinh sản.
• Siêu âm tinh hoàn: Kiểm tra các bất thường ở tinh hoàn và ống dẫn tinh.
• Xét nghiệm di truyền: Phát hiện các rối loạn di truyền có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Chẩn đoán vô sinh ở nữ giới

• Siêu âm tử cung và buồng trứng: Giúp phát hiện u xơ, lạc nội mạc tử cung hoặc bất thường ở tử cung.
• Xét nghiệm hormone: Đánh giá nồng độ hormone sinh sản như FSH, LH, estrogen để kiểm tra chức năng buồng trứng.
• Chụp tử cung – vòi trứng (HSG): Xác định tình trạng ống dẫn trứng có bị tắc nghẽn hay không.
• Nội soi ổ bụng: Giúp chẩn đoán các bệnh lý như lạc nội mạc tử cung, dính buồng trứng hoặc các bất thường khác.

Chẩn đoán sớm giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp, nâng cao cơ hội thụ thai thành công.

Phương pháp điều trị vô sinh

Tùy vào nguyên nhân gây vô sinh, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện khả năng sinh sản. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm thay đổi lối sống, sử dụng thuốc hoặc can thiệp y khoa hiện đại.

Điều trị vô sinh ở nam giới

• Thay đổi lối sống: Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì cân nặng hợp lý và ăn uống lành mạnh có thể cải thiện chất lượng tinh trùng.
• Dùng thuốc hỗ trợ sinh sản: Các loại thuốc hormone có thể được kê đơn để tăng cường sản xuất testosterone và cải thiện chất lượng tinh trùng.
• Phẫu thuật: Nếu vô sinh do tắc ống dẫn tinh hoặc giãn tĩnh mạch thừng tinh, phẫu thuật có thể giúp khắc phục vấn đề này.
• Kỹ thuật hỗ trợ sinh sản (ART): Các phương pháp như bơm tinh trùng vào tử cung (IUI), thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) hoặc tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI) có thể được áp dụng khi các phương pháp khác không hiệu quả.

Điều trị vô sinh ở nữ giới

• Dùng thuốc kích thích rụng trứng: Các loại thuốc như Clomiphene citrate hoặc Gonadotropin giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và kích thích sự phát triển của trứng.
• Điều trị bệnh lý nền: Nếu vô sinh do hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), lạc nội mạc tử cung hoặc rối loạn tuyến giáp, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị phù hợp.
• Phẫu thuật can thiệp: Trong một số trường hợp, phẫu thuật nội soi có thể được thực hiện để loại bỏ u xơ tử cung, mở ống dẫn trứng bị tắc hoặc xử lý lạc nội mạc tử cung.
• Thụ tinh nhân tạo: Nếu không thể có thai tự nhiên, các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IUI, IVF hoặc ICSI có thể giúp tăng cơ hội mang thai.

Biện pháp phòng ngừa vô sinh

Dù không thể ngăn chặn hoàn toàn vô sinh, một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc phải tình trạng này.

Ở nam giới và nữ giới

• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân bằng, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và giảm căng thẳng giúp cải thiện sức khỏe sinh sản.
• Tránh các chất độc hại: Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại, tia bức xạ, thuốc lá, rượu bia và ma túy.
• Quan hệ tình dục an toàn: Giúp ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Thăm khám sức khỏe sinh sản thường xuyên giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Cả béo phì và thiếu cân đều có thể ảnh hưởng đến nội tiết tố và khả năng sinh sản.

Với những biện pháp này, nguy cơ vô sinh có thể được giảm thiểu đáng kể, giúp các cặp vợ chồng tăng cơ hội có con tự nhiên.

Câu hỏi thường gặp về vô sinh

Vô sinh có chữa được không?

Có, nhiều trường hợp vô sinh có thể điều trị thành công bằng thuốc, phẫu thuật hoặc các phương pháp hỗ trợ sinh sản như IVF.

Nam giới có thể bị vô sinh do căng thẳng không?

Có, căng thẳng kéo dài có thể ảnh hưởng đến hormone sinh sản và chất lượng tinh trùng.

Vô sinh có di truyền không?

Một số nguyên nhân vô sinh, như rối loạn di truyền hoặc bất thường nhiễm sắc thể, có thể di truyền qua các thế hệ.

Thời điểm nào nên đi khám vô sinh?

Nếu sau 12 tháng quan hệ tình dục đều đặn không dùng biện pháp tránh thai mà chưa có thai, các cặp đôi nên đi khám để kiểm tra sức khỏe sinh sản.

Hiểu rõ vô sinh là gì, nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp điều trị giúp các cặp vợ chồng có cách tiếp cận chủ động để nâng cao cơ hội làm cha mẹ. Việc thăm khám sớm và điều trị kịp thời là chìa khóa để đạt được mong muốn có con.