Ho về đêm: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Ho về đêm là tình trạng mà nhiều người gặp phải, đặc biệt là khi giấc ngủ đến gần. Đây có thể là dấu hiệu của nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau, từ các bệnh lý về đường hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, đến những vấn đề liên quan đến dị ứng hay trào ngược dạ dày thực quản. Ho thường tăng cường vào ban đêm do sự thay đổi nhiệt độ, tư thế nằm, hoặc sự kích thích từ các yếu tố môi trường. Hiểu rõ nguyên nhân và cách xử lý phù hợp sẽ giúp giảm bớt khó chịu và phòng ngừa các biến chứng lâu dài.

Ho về đêm: Định nghĩa và phân loại

Ho về đêm là hiện tượng ho xảy ra vào ban đêm, khi cơ thể nghỉ ngơi và chuẩn bị cho giấc ngủ. Đây là triệu chứng rất phổ biến, xuất hiện ở nhiều độ tuổi và có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Ho về đêm có thể là biểu hiện của các bệnh lý hô hấp như viêm họng, viêm phế quản, hoặc bệnh lý khác như trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng, hen suyễn hay các vấn đề về môi trường sống.

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra, ho về đêm có thể phân thành các loại như ho khan, ho có đờm, ho do dị ứng, ho do viêm nhiễm, hoặc ho do trào ngược dạ dày. Mỗi loại ho có những đặc điểm riêng biệt và yêu cầu phương pháp điều trị khác nhau. Việc xác định đúng loại ho và nguyên nhân gây ra sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn.

Triệu chứng ho về đêm

Ho về đêm thường kèm theo các triệu chứng dễ nhận thấy như cảm giác ngứa rát cổ họng, khò khè, khó thở, hoặc thậm chí cảm giác đau tức ngực nếu ho kéo dài. Tùy theo nguyên nhân gây ra ho, các triệu chứng này có thể đi kèm với các dấu hiệu khác như sốt, sổ mũi, hoặc khản giọng. Trong một số trường hợp, ho về đêm có thể xuất hiện cùng với triệu chứng khó ngủ hoặc giấc ngủ bị gián đoạn do ho kéo dài.

Nếu ho xảy ra cùng với các triệu chứng như đau họng, khó thở hoặc ho có đờm màu vàng hoặc xanh, đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường hô hấp. Ngược lại, ho khan, không có đờm và kéo dài có thể liên quan đến dị ứng hoặc viêm mũi xoang. Ho về đêm cũng có thể là triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản, khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản gây kích ứng và tạo ra cảm giác ho.

Nguyên nhân gây ho về đêm

Ho về đêm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, và mỗi nguyên nhân có cơ chế sinh lý riêng biệt. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến gây ho về đêm:

• Bệnh lý đường hô hấp: Các bệnh như viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi, hoặc cảm cúm có thể khiến cổ họng bị kích ứng và gây ho vào ban đêm. Khi cơ thể nằm xuống, chất nhầy hoặc đờm từ đường hô hấp có thể tích tụ và gây ho.

• Trào ngược dạ dày thực quản: Khi dịch dạ dày trào ngược lên thực quản, đặc biệt là khi nằm, có thể kích thích họng và gây ho. Đây là nguyên nhân khá phổ biến đối với ho kéo dài, đặc biệt là vào ban đêm khi cơ thể ở tư thế nằm.

• Dị ứng: Các tác nhân dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, hoặc lông thú cưng có thể kích thích đường hô hấp, gây ra phản ứng ho, đặc biệt là khi tiếp xúc vào ban đêm, khi môi trường trong nhà trở nên kín và ít thông thoáng.

• Hen suyễn: Ho về đêm là triệu chứng phổ biến ở những người mắc hen suyễn. Khi cơ thể nằm xuống, các đường thở dễ bị co lại, dẫn đến ho và khó thở.

• Không khí khô hoặc ô nhiễm: Các yếu tố môi trường như không khí khô hoặc ô nhiễm có thể khiến cổ họng bị khô và kích ứng, gây ho, đặc biệt là vào ban đêm khi hệ hô hấp phải làm việc nhiều hơn.

• Viêm mũi xoang: Mũi bị viêm có thể dẫn đến tình trạng chảy nước mũi xuống họng (chảy dịch sau mũi), gây kích ứng và ho, đặc biệt là khi nằm.

Đối tượng dễ bị ho về đêm

Mặc dù ho về đêm có thể xảy ra với bất kỳ ai, một số đối tượng có nguy cơ cao gặp phải tình trạng này. Các nhóm đối tượng dễ bị ho về đêm bao gồm:

• Trẻ em: Trẻ em, đặc biệt là trong độ tuổi từ nhỏ đến tuổi học đường, rất dễ bị ho vào ban đêm do các bệnh lý như viêm họng, cảm cúm, hoặc viêm mũi dị ứng. Hệ thống miễn dịch của trẻ em chưa phát triển đầy đủ, do đó dễ mắc các bệnh hô hấp và dễ bị ho vào ban đêm.

• Người già: Người cao tuổi, đặc biệt là những người có vấn đề về hô hấp hoặc bệnh lý nền như hen suyễn, viêm phế quản mãn tính, hoặc bệnh tim mạch, có thể gặp ho về đêm. Khi cơ thể lão hóa, khả năng phục hồi và sức đề kháng của hệ hô hấp giảm sút, dễ dẫn đến tình trạng ho.

• Người mắc bệnh hen suyễn: Những người bị hen suyễn thường xuyên phải đối mặt với ho về đêm, đặc biệt khi tình trạng hen chưa được kiểm soát tốt. Ho có thể trở nên nghiêm trọng vào ban đêm do đường thở co thắt khi cơ thể nằm.

• Người bị trào ngược dạ dày thực quản: Những người mắc bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) thường xuyên gặp phải ho về đêm do sự trào ngược của axit dạ dày vào thực quản, gây kích ứng cổ họng và đường hô hấp.

• Người làm việc trong môi trường ô nhiễm: Những người thường xuyên làm việc trong môi trường có không khí ô nhiễm hoặc nhiều chất kích thích như khói, bụi, hoặc hóa chất có nguy cơ cao gặp phải ho vào ban đêm.

• Người có dị ứng mãn tính: Những người bị dị ứng với phấn hoa, bụi nhà, hoặc lông thú cưng dễ gặp phải ho về đêm khi tiếp xúc với các tác nhân dị ứng này, nhất là khi họ đang ở trong không gian kín như phòng ngủ.

Biến chứng của ho về đêm

Ho về đêm không chỉ gây khó chịu mà nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp khi ho kéo dài vào ban đêm:

• Rối loạn giấc ngủ: Ho về đêm có thể khiến người bệnh thức giấc nhiều lần, làm gián đoạn giấc ngủ. Điều này gây ra tình trạng mệt mỏi, giảm khả năng tập trung vào công việc và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.

• Viêm họng mãn tính: Khi ho kéo dài mà không được điều trị, cổ họng có thể bị kích ứng và viêm nhiễm, dẫn đến viêm họng mãn tính. Tình trạng này làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý khác về hô hấp.

• Dị dạng khí quản: Ho kéo dài có thể tạo ra áp lực lên khí quản và thanh quản, đặc biệt là trong trường hợp ho khan hoặc ho có đờm. Điều này có thể dẫn đến viêm thanh quản hoặc thậm chí là các biến chứng liên quan đến đường thở.

• Trào ngược dạ dày thực quản nặng hơn: Ở những người có bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản (GERD), ho về đêm có thể làm tăng mức độ trào ngược của axit dạ dày, gây kích ứng thực quản và dẫn đến tình trạng viêm thực quản, loét hoặc hẹp thực quản nếu không điều trị sớm.

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng hô hấp: Ho kéo dài do viêm họng hoặc viêm phế quản có thể làm suy giảm khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể, tăng nguy cơ bị các bệnh lý nhiễm trùng hô hấp như viêm phổi hoặc viêm phế quản mãn tính.

• Tăng nguy cơ hen suyễn: Nếu ho về đêm xuất phát từ hen suyễn mà không được kiểm soát, tình trạng này có thể trở nên nghiêm trọng hơn, gây khó thở và các cơn hen suyễn nặng hơn.

Chẩn đoán ho về đêm

Chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ho về đêm là bước quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thường được áp dụng khi người bệnh gặp phải tình trạng ho vào ban đêm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi về triệu chứng, tiền sử bệnh lý và các yếu tố có thể liên quan đến ho về đêm như môi trường sống, thói quen ăn uống, hoặc tiền sử gia đình. Việc kiểm tra cổ họng, lắng nghe tiếng thở và kiểm tra tình trạng sức khỏe tổng quát sẽ giúp bác sĩ xác định bước tiếp theo.

• Xét nghiệm dịch mũi họng hoặc đờm: Nếu nghi ngờ ho do nhiễm trùng, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm dịch mũi họng hoặc đờm để phát hiện vi khuẩn hoặc virus gây bệnh. Điều này đặc biệt quan trọng nếu ho có đờm hoặc kéo dài.

• Chụp X-quang ngực: Trong trường hợp ho kéo dài và có các triệu chứng như khó thở hoặc đau ngực, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang ngực để kiểm tra tình trạng phổi và đường hô hấp. Phim X-quang có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm phổi, viêm phế quản, hoặc bất kỳ tổn thương nào khác.

• Nội soi thực quản: Nếu nghi ngờ ho do trào ngược dạ dày thực quản, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện nội soi để kiểm tra niêm mạc thực quản và xác định mức độ trào ngược. Phương pháp này giúp phát hiện viêm thực quản, loét hoặc các tổn thương do trào ngược.

• Đo chức năng phổi: Để xác định nguyên nhân ho là do hen suyễn hay bệnh lý phổi khác, bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm đo chức năng phổi như đo dung tích phổi, đo lưu lượng khí thở, hoặc xét nghiệm dị ứng. Các xét nghiệm này giúp xác định rõ tình trạng của đường hô hấp và mức độ tổn thương.

• Test dị ứng: Nếu ho có liên quan đến dị ứng, bác sĩ có thể yêu cầu làm các xét nghiệm dị ứng để xác định các tác nhân kích thích như phấn hoa, bụi hoặc lông thú. Các xét nghiệm này giúp xác định chính xác nguyên nhân gây ho và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị ho về đêm

Ho về đêm đôi khi có thể chỉ là triệu chứng bình thường do cảm lạnh hoặc dị ứng, nhưng trong một số trường hợp, nó có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng hơn. Dưới đây là những tình huống mà bạn cần gặp bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời:

• Ho kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn: Nếu ho kéo dài hơn vài tuần mà không có dấu hiệu giảm, đặc biệt là nếu có sự thay đổi về tính chất ho như ho có đờm mủ, ho khan dai dẳng, hoặc ho kèm theo đau ngực, bạn cần gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị.

• Khó thở hoặc cảm giác ngột ngạt: Nếu ho đi kèm với khó thở, thở khò khè, hoặc cảm giác ngực bị nặng, có thể là dấu hiệu của bệnh hen suyễn, viêm phế quản hoặc các vấn đề nghiêm trọng khác về hô hấp.

• Ho kèm theo sốt cao, mệt mỏi hoặc chán ăn: Khi ho đi kèm với các triệu chứng như sốt cao, mệt mỏi, hoặc chán ăn, có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc viêm nhiễm trong cơ thể. Các bệnh lý như viêm phổi hoặc viêm họng có thể phát triển thành nhiễm trùng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

• Ho có đờm màu vàng, xanh hoặc có máu: Nếu ho đi kèm với đờm có màu vàng hoặc xanh, hoặc đờm có máu, điều này có thể cho thấy có nhiễm trùng trong cơ thể. Cần phải tìm hiểu nguyên nhân và điều trị đúng cách để tránh các biến chứng nguy hiểm.

• Ho sau khi tiếp xúc với chất kích thích hoặc dị nguyên: Nếu ho xuất hiện sau khi tiếp xúc với bụi, phấn hoa, lông thú cưng hoặc các chất kích thích khác, có thể là dấu hiệu của dị ứng hoặc bệnh lý liên quan đến dị ứng. Việc gặp bác sĩ để tìm hiểu nguyên nhân và tránh tiếp xúc với các tác nhân này là rất quan trọng.

• Khó ngủ và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nếu ho về đêm làm gián đoạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm cách điều trị phù hợp, giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.

Phòng ngừa ho về đêm

Phòng ngừa ho về đêm hiệu quả có thể giúp bạn duy trì sức khỏe tốt hơn và tránh những khó chịu không đáng có. Dưới đây là một số biện pháp bạn có thể áp dụng để giảm thiểu hoặc phòng ngừa ho về đêm:

• Giữ ấm và bảo vệ cổ họng: Thời tiết lạnh có thể kích thích ho, đặc biệt là vào ban đêm khi nhiệt độ giảm xuống. Để phòng ngừa, bạn nên giữ ấm cổ họng bằng cách đeo khăn quàng cổ, uống nước ấm, hoặc dùng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ để tránh không khí khô.

• Điều trị các bệnh lý hô hấp sớm: Các bệnh như viêm họng, viêm phế quản, viêm xoang hay trào ngược dạ dày thực quản có thể khiến ho kéo dài. Việc điều trị các bệnh lý này ngay khi có dấu hiệu đầu tiên giúp ngăn ngừa ho về đêm tái phát.

• Kiểm soát dị ứng: Nếu bạn bị dị ứng với phấn hoa, bụi, lông thú cưng hoặc các tác nhân gây dị ứng khác, bạn nên hạn chế tiếp xúc với các tác nhân này. Ngoài ra, sử dụng thuốc dị ứng theo chỉ định của bác sĩ cũng giúp kiểm soát tình trạng ho do dị ứng hiệu quả hơn.

• Cải thiện môi trường sống: Đảm bảo không gian sống trong lành, không có khói thuốc lá, bụi bẩn hoặc các chất kích thích có thể giúp giảm thiểu các yếu tố gây ho. Sử dụng máy lọc không khí hoặc vệ sinh phòng ngủ thường xuyên sẽ giúp môi trường sạch sẽ và dễ chịu hơn.

• Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý: Tránh ăn quá no hoặc ăn các thực phẩm gây trào ngược dạ dày trước khi đi ngủ. Các thực phẩm như đồ chua, gia vị cay, chocolate hay thực phẩm béo có thể làm trầm trọng thêm triệu chứng ho vào ban đêm.

• Tập thể dục đều đặn: Việc duy trì một chế độ tập thể dục hợp lý không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng mà còn giúp cải thiện chức năng hô hấp. Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường sự lưu thông máu và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý hô hấp.

• Điều chỉnh thói quen ngủ: Đảm bảo rằng bạn ngủ đủ giấc và ở tư thế ngủ thoải mái. Tránh nằm thẳng hoặc đầu thấp khi ngủ vì có thể làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày và ho về đêm. Bạn có thể thử nằm nghiêng hoặc kê cao đầu để giảm áp lực lên thực quản.

Phương pháp điều trị ho về đêm

Khi ho về đêm kéo dài và gây khó chịu, việc điều trị đúng cách là rất quan trọng để giảm bớt triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Có thể áp dụng nhiều phương pháp điều trị khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính cho tình trạng ho về đêm.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y có thể giúp điều trị ho về đêm hiệu quả, đặc biệt khi nguyên nhân gây ho là do nhiễm trùng hoặc các bệnh lý nền như hen suyễn, viêm họng hoặc trào ngược dạ dày thực quản. Dưới đây là một số loại thuốc phổ biến:

• Thuốc giảm ho: Các thuốc như Dextromethorphan (có trong thuốc ho dạng siro) hoặc Codeine (chỉ sử dụng khi có sự chỉ định của bác sĩ) có tác dụng giảm ho, giúp giảm cơn ho đêm kéo dài.

• Thuốc kháng sinh: Nếu ho về đêm là dấu hiệu của nhiễm trùng như viêm phế quản hoặc viêm họng, bác sĩ có thể chỉ định các loại kháng sinh như Amoxicillin hoặc Azithromycin để tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng.

• Thuốc chống dị ứng: Đối với những người có ho do dị ứng, thuốc kháng histamine như Cetirizine hoặc Loratadine có thể giúp giảm các phản ứng dị ứng, từ đó giảm ho. Các thuốc này giúp làm dịu cổ họng và ngừng ho do dị ứng.

• Thuốc giãn phế quản: Đối với những người bị hen suyễn hoặc viêm phế quản, các thuốc giãn phế quản như Salbutamol (Ventolin) hoặc Ipratropium có thể giúp mở rộng đường thở, giảm tắc nghẽn và giảm ho về đêm.

• Thuốc ức chế axit dạ dày: Đối với những người bị ho do trào ngược dạ dày thực quản, các thuốc ức chế axit như Omeprazole hoặc Esomeprazole có thể giúp giảm tình trạng trào ngược, ngăn ngừa axit dạ dày lên thực quản, từ đó giảm ho.

Điều trị bằng biện pháp tự nhiên

Ngoài các loại thuốc Tây y, một số biện pháp tự nhiên có thể giúp làm dịu cơn ho về đêm, đặc biệt là khi ho không liên quan đến các bệnh lý nghiêm trọng. Các biện pháp này bao gồm:

• Mật ong và chanh: Mật ong là một chất làm dịu tự nhiên, giúp giảm ho và làm mềm cổ họng. Kết hợp mật ong với chanh tươi có thể làm giảm triệu chứng ho khan và làm dịu cổ họng bị kích ứng.

• Gừng và tỏi: Gừng có tính ấm, giúp làm dịu các cơn ho do viêm nhiễm hoặc cảm lạnh. Tỏi cũng có tác dụng kháng viêm và kháng khuẩn, giúp cải thiện tình trạng ho do nhiễm trùng nhẹ. Bạn có thể uống trà gừng hoặc nhai một chút tỏi sống để giảm ho.

• Nước muối ấm: Súc miệng bằng nước muối ấm là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả giúp làm sạch cổ họng, giảm vi khuẩn và làm dịu sự kích ứng.

• Tinh dầu: Các loại tinh dầu như tinh dầu bạc hà hoặc khuynh diệp có thể giúp giảm ho bằng cách xông hơi hoặc thoa vào ngực và cổ họng. Các thành phần trong tinh dầu này giúp thư giãn đường hô hấp và giảm ho.

Điều trị bằng thay đổi thói quen sống

Bên cạnh việc dùng thuốc và biện pháp tự nhiên, thay đổi một số thói quen sống cũng rất quan trọng để ngăn ngừa ho về đêm tái phát và cải thiện hiệu quả điều trị:

• Tạo môi trường ngủ trong lành: Đảm bảo không gian ngủ thoáng khí, không có khói thuốc lá, bụi bẩn, hoặc các chất gây dị ứng. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ cũng giúp làm dịu cổ họng bị khô và giảm ho.

• Ngủ đúng tư thế: Ngủ ở tư thế nửa ngồi hoặc kê cao đầu giường để giảm tình trạng trào ngược dạ dày, giúp ngăn chặn ho về đêm do trào ngược axit.

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Hạn chế các thực phẩm dễ gây trào ngược như thức ăn béo, gia vị cay hoặc đồ uống có cồn. Đồng thời, uống nhiều nước để giữ ẩm cho cổ họng và cơ thể.

• Tăng cường sức đề kháng: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và duy trì lối sống lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh lý gây ho như cảm lạnh, viêm họng hay viêm phế quản.

Điều trị dựa trên nguyên nhân cụ thể

Một trong những phương pháp quan trọng để điều trị ho về đêm là xác định đúng nguyên nhân gây ho và điều trị triệt để tình trạng đó. Điều trị có thể khác nhau tùy vào nguyên nhân như sau:

• Ho do viêm họng hoặc viêm phế quản: Điều trị với kháng sinh (nếu có nhiễm trùng) và thuốc giảm ho sẽ giúp giảm nhanh cơn ho. Đồng thời, kết hợp với các biện pháp tự nhiên như súc miệng nước muối ấm cũng giúp làm dịu cổ họng.

• Ho do dị ứng: Nếu ho do dị ứng, việc điều trị với thuốc kháng histamine như Cetirizine sẽ giúp giảm triệu chứng. Bạn cũng nên tránh tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng.

• Ho do trào ngược dạ dày thực quản: Sử dụng thuốc ức chế axit hoặc thuốc kháng axit sẽ giúp giảm sự trào ngược dạ dày và làm giảm ho về đêm. Thay đổi chế độ ăn uống và thói quen ngủ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng này.

Điều trị ho về đêm cần phải được thực hiện đúng cách và theo chỉ dẫn của bác sĩ để đạt hiệu quả cao nhất. Tùy vào nguyên nhân, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện tình trạng ho và ngăn ngừa tái phát.