Khô Khớp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Khô khớp là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây ra sự cứng khớp và đau nhức, làm ảnh hưởng đến khả năng vận động. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến khô khớp là sự thoái hóa sụn khớp, khiến khớp không còn đủ độ bôi trơn, từ đó gây ma sát giữa các xương, tạo ra cảm giác khó chịu. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ khớp nào trong cơ thể, nhưng thường gặp nhất ở các khớp gối, hông và cột sống. Điều trị khô khớp có thể bao gồm các biện pháp giảm đau, phục hồi chức năng, và trong một số trường hợp, phẫu thuật.

Định nghĩa và phân loại khô khớp

Khô khớp là tình trạng bệnh lý xảy ra khi lớp sụn khớp bị thoái hóa, dẫn đến việc giảm bôi trơn và làm cho các bề mặt khớp cọ xát vào nhau. Đây là một trong những vấn đề thường gặp ở người cao tuổi, tuy nhiên, khô khớp cũng có thể xảy ra ở những người trẻ tuổi do các nguyên nhân khác nhau như chấn thương hoặc di truyền. Khi không được điều trị, tình trạng này có thể gây ra sự mất chức năng khớp, làm giảm khả năng vận động và gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Khô khớp có thể được phân loại theo mức độ nghiêm trọng của tổn thương khớp. Trong đó, có các giai đoạn từ nhẹ (chưa có biểu hiện rõ rệt) đến nặng (các khớp bị biến dạng hoặc sụn khớp hầu như không còn). Thông qua các dấu hiệu lâm sàng và các xét nghiệm chẩn đoán, bác sĩ sẽ xác định được mức độ tổn thương khớp để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Triệu chứng của khô khớp

Khô khớp có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ tổn thương khớp và vị trí khớp bị ảnh hưởng. Triệu chứng thường gặp nhất là đau nhức khớp, đặc biệt là khi người bệnh di chuyển hoặc thực hiện các động tác vận động. Cảm giác cứng khớp vào buổi sáng sau khi thức dậy cũng là một dấu hiệu thường xuyên gặp ở những người bị khô khớp.

Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể gặp phải tình trạng sưng tấy xung quanh khớp, khiến việc di chuyển trở nên khó khăn. Khớp có thể phát ra tiếng kêu, cảm giác như có sự cọ xát giữa các xương. Điều này là do sụn khớp bị mài mòn, không còn đủ khả năng bôi trơn cho các bề mặt khớp.

Khi khô khớp phát triển nặng, khả năng vận động của khớp sẽ giảm dần, thậm chí có thể dẫn đến việc không thể di chuyển khớp một cách bình thường. Bệnh nhân sẽ cảm thấy đau nhức liên tục và cần sự hỗ trợ trong sinh hoạt hàng ngày.

Nguyên nhân gây khô khớp

Khô khớp có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố bên trong cơ thể cho đến các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến sức khỏe của khớp. Các nguyên nhân chính bao gồm:

• Thoái hóa sụn khớp: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây khô khớp. Sụn khớp bị hao mòn theo thời gian do sự lão hóa, khiến cho việc bôi trơn khớp không còn hiệu quả, dẫn đến sự cọ xát giữa các xương.

• Chấn thương khớp: Những chấn thương như gãy xương hoặc bong gân có thể gây tổn thương lâu dài đến sụn khớp, làm tăng nguy cơ bị khô khớp trong tương lai.

• Béo phì: Những người thừa cân, béo phì phải chịu một lượng lực tác động lớn lên các khớp, đặc biệt là khớp gối và hông, khiến cho các sụn khớp dễ bị thoái hóa nhanh chóng.

• Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh lý khớp, như viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh xương khớp, nguy cơ mắc khô khớp cũng cao hơn.

• Công việc và thói quen sinh hoạt: Các công việc đòi hỏi di chuyển nhiều hoặc lặp đi lặp lại một động tác có thể làm gia tăng sự mài mòn của khớp. Những người làm việc nặng, khuân vác hay chơi thể thao thường xuyên cũng dễ mắc phải tình trạng này.

• Rối loạn chuyển hóa: Các bệnh lý như tiểu đường, gout có thể làm gia tăng nguy cơ khô khớp, do chúng ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của sụn khớp.

Đối tượng dễ mắc phải khô khớp

Một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc phải tình trạng khô khớp, bao gồm:

• Người cao tuổi: Khô khớp thường gặp ở người lớn tuổi do quá trình lão hóa, dẫn đến sự thoái hóa tự nhiên của sụn khớp.

• Phụ nữ sau mãn kinh: Phụ nữ sau độ tuổi mãn kinh có xu hướng mắc các vấn đề về khớp nhiều hơn, do sự thay đổi hormone estrogen ảnh hưởng đến mật độ xương và độ bền của sụn khớp.

• Những người có tiền sử gia đình về bệnh khớp: Nếu gia đình có người mắc các bệnh lý liên quan đến khớp, nguy cơ mắc khô khớp sẽ cao hơn.

• Người làm công việc nặng hoặc vận động viên thể thao: Những người thường xuyên tham gia các hoạt động thể thao hoặc làm việc nặng, cần phải sử dụng các khớp liên tục, sẽ dễ dàng gặp phải tình trạng thoái hóa sụn khớp.

• Những người có bệnh lý chuyển hóa: Các bệnh như gout, viêm khớp dạng thấp, tiểu đường có thể là yếu tố nguy cơ đối với khô khớp, làm tăng tốc độ thoái hóa khớp.

Biến chứng của khô khớp

Khô khớp nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Những biến chứng thường gặp bao gồm:

• Giảm khả năng vận động: Khi khớp bị khô, cử động trở nên khó khăn hơn, có thể gây hạn chế sự linh hoạt và khả năng di chuyển của khớp. Điều này ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, từ đi lại cho đến việc thực hiện công việc hoặc các hoạt động thể thao.

• Biến dạng khớp: Khi sụn khớp bị tổn thương nghiêm trọng, xương có thể cọ xát trực tiếp với nhau, gây ra tình trạng biến dạng khớp. Điều này không chỉ làm tăng mức độ đau đớn mà còn có thể khiến cho khớp mất đi chức năng hoàn toàn.

• Đau mãn tính: Khô khớp có thể dẫn đến tình trạng đau kéo dài và liên tục, đặc biệt là khi vận động hoặc thay đổi tư thế. Cơn đau không chỉ xuất hiện khi khớp hoạt động mà còn có thể tồn tại trong suốt cả ngày, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống tinh thần và thể chất của bệnh nhân.

• Viêm khớp: Sự mài mòn của sụn khớp có thể làm tăng nguy cơ viêm khớp, do các tế bào miễn dịch phản ứng với sự tổn thương của khớp. Viêm khớp có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của khô khớp, gây sưng, đau và khó vận động.

• Tàn phế: Trong trường hợp khô khớp không được điều trị triệt để, các khớp có thể bị tàn phá hoàn toàn, gây mất chức năng và dẫn đến tình trạng tàn phế. Đặc biệt là khi bệnh tác động đến các khớp quan trọng như gối, hông hoặc cột sống, người bệnh có thể mất khả năng tự phục vụ bản thân.

Chẩn đoán khô khớp

Việc chẩn đoán khô khớp cần phải dựa trên sự kết hợp giữa triệu chứng lâm sàng và các phương pháp xét nghiệm chuyên sâu. Quá trình chẩn đoán thường bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành hỏi về tiền sử bệnh lý, các triệu chứng mà người bệnh gặp phải, đặc biệt là mức độ đau và khó khăn trong việc vận động. Qua đó, bác sĩ có thể đưa ra đánh giá ban đầu về tình trạng khớp.

• Chụp X-quang: X-quang là phương pháp chẩn đoán quan trọng trong việc phát hiện khô khớp. Thông qua các hình ảnh X-quang, bác sĩ có thể quan sát mức độ tổn thương của sụn khớp, sự thu hẹp khe khớp và các dấu hiệu viêm hoặc biến dạng khớp.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI giúp xác định chi tiết hơn về tình trạng tổn thương của sụn khớp và các mô mềm xung quanh khớp. Đây là phương pháp rất hiệu quả trong việc phát hiện các tổn thương sụn hoặc viêm khớp mà X-quang có thể không phát hiện được.

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng tương tự như khô khớp, chẳng hạn như các bệnh tự miễn hoặc nhiễm trùng. Đồng thời, xét nghiệm máu cũng có thể giúp phát hiện các dấu hiệu viêm trong cơ thể.

• Khám chức năng khớp: Để đánh giá mức độ ảnh hưởng của khô khớp, bác sĩ sẽ thực hiện một số bài kiểm tra chức năng khớp, như khả năng vận động của khớp bị ảnh hưởng và độ linh hoạt của các khớp.

Quá trình chẩn đoán kết hợp nhiều phương pháp khác nhau sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị khô khớp chính xác và hiệu quả nhất cho bệnh nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ về khô khớp

Khô khớp nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Do đó, nếu bạn gặp phải một trong những tình trạng dưới đây, việc tham khảo ý kiến bác sĩ là rất cần thiết:

• Đau khớp kéo dài: Nếu bạn gặp phải cơn đau kéo dài hoặc cảm giác đau dai dẳng ngay cả khi nghỉ ngơi, đặc biệt là khi vận động hoặc thay đổi tư thế, cần gặp bác sĩ để được đánh giá và điều trị sớm.

• Cứng khớp kéo dài: Cảm giác cứng khớp, đặc biệt vào buổi sáng sau khi thức dậy, không thể di chuyển khớp một cách dễ dàng có thể là dấu hiệu của tình trạng khô khớp nghiêm trọng hơn, cần sự can thiệp y tế.

• Khớp bị sưng hoặc nóng: Nếu bạn nhận thấy khớp bị sưng, có dấu hiệu viêm đỏ hoặc cảm giác nóng khi chạm vào, đây có thể là dấu hiệu của viêm khớp hoặc biến chứng từ khô khớp cần được khám và điều trị kịp thời.

• Khả năng vận động giảm sút: Khi khả năng di chuyển hoặc thực hiện các động tác đơn giản bị hạn chế do đau hoặc cứng khớp, bạn nên đến gặp bác sĩ để được kiểm tra và chẩn đoán rõ ràng tình trạng khớp.

• Khớp phát ra tiếng kêu lạ: Nếu bạn nghe thấy tiếng lạo xạo, rít hoặc lắc khi di chuyển khớp, điều này có thể chỉ ra sự mài mòn của sụn khớp và cần được điều trị để tránh biến chứng.

Phòng ngừa khô khớp hiệu quả

Việc phòng ngừa khô khớp không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe khớp mà còn giảm thiểu nguy cơ phát triển các vấn đề về xương khớp trong tương lai. Dưới đây là một số biện pháp giúp phòng ngừa khô khớp:

• Giữ cân nặng lý tưởng: Thừa cân và béo phì làm tăng áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, dẫn đến sự mài mòn sụn khớp nhanh chóng. Duy trì cân nặng ở mức hợp lý giúp giảm gánh nặng cho khớp, bảo vệ chúng khỏi thoái hóa.

• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục nhẹ nhàng, như đi bộ, bơi lội hoặc yoga, giúp tăng cường sức mạnh cho cơ bắp và duy trì sự linh hoạt của khớp. Tuy nhiên, cần tránh các hoạt động mạnh có thể làm tổn thương khớp.

• Ăn uống cân bằng: Chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng giúp bảo vệ sức khỏe xương khớp. Các thực phẩm giàu canxi, vitamin D, omega-3 và chất chống oxy hóa giúp duy trì sự dẻo dai và bền vững cho sụn khớp.

• Bổ sung thực phẩm chức năng: Một số chất bổ sung như glucosamine, chondroitin có thể giúp hỗ trợ tái tạo sụn khớp và làm chậm quá trình thoái hóa khớp. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

• Tránh các chấn thương khớp: Các hoạt động như khuân vác nặng hoặc thể thao cường độ cao có thể làm tăng nguy cơ chấn thương khớp. Hãy bảo vệ khớp bằng cách sử dụng các biện pháp bảo vệ như đệm khớp khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc công việc nặng.

• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của khô khớp hoặc các vấn đề về xương khớp. Việc phát hiện sớm sẽ giúp điều trị kịp thời và giảm thiểu sự tiến triển của bệnh.

Phương pháp điều trị khô khớp

Điều trị khô khớp bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, nhằm giảm đau, phục hồi chức năng khớp và làm chậm quá trình thoái hóa. Tùy vào mức độ của bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm sử dụng thuốc, vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y là lựa chọn đầu tiên trong điều trị khô khớp, giúp giảm đau, kháng viêm và làm chậm quá trình thoái hóa khớp. Các nhóm thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Các loại thuốc này giúp giảm đau và viêm do khô khớp. Các thuốc phổ biến như Ibuprofen, Naproxen và Diclofenac có tác dụng nhanh chóng trong việc giảm triệu chứng đau nhức và sưng tấy ở khớp.

• Thuốc giảm đau dạng opioid: Trong trường hợp đau khớp nghiêm trọng và không đáp ứng với các thuốc giảm đau thông thường, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc giảm đau opioid như Tramadol hoặc Codeine. Tuy nhiên, các thuốc này cần được sử dụng thận trọng vì có nguy cơ gây nghiện.

• Thuốc chống viêm không steroid chọn lọc (COX-2 inhibitors): Các thuốc như Celecoxib hoặc Etoricoxib giúp giảm viêm và đau khớp mà ít gây tác dụng phụ về đường tiêu hóa so với các NSAIDs thông thường.

• Thuốc tiêm steroid: Trong những trường hợp khớp bị viêm nặng, bác sĩ có thể chỉ định tiêm corticosteroid trực tiếp vào khớp để giảm viêm và làm dịu cơn đau. Một số thuốc tiêm steroid phổ biến như Methylprednisolone hoặc Triamcinolone có tác dụng mạnh và hiệu quả nhanh chóng.

Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng và giảm thiểu triệu chứng của khô khớp. Các phương pháp vật lý trị liệu bao gồm:

• Tập luyện tăng cường cơ bắp: Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp giúp giảm áp lực lên sụn và cải thiện khả năng vận động của khớp. Những bài tập này cũng giúp làm tăng sự linh hoạt và giảm cứng khớp.

• Điều trị bằng nhiệt và lạnh: Sử dụng nhiệt để giảm đau và thư giãn cơ bắp, hoặc sử dụng chườm lạnh để giảm sưng tấy và viêm khớp là một phần quan trọng trong liệu pháp vật lý trị liệu.

• Massage trị liệu: Các kỹ thuật massage có thể giúp giảm đau nhức, tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện tính linh hoạt của khớp.

• Siêu âm trị liệu: Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để thúc đẩy quá trình chữa lành mô mềm và giảm viêm trong các khớp bị khô.

Phẫu thuật

Trong trường hợp khô khớp đã gây ra sự tổn thương nghiêm trọng đến khớp, và các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả, phẫu thuật có thể là lựa chọn cuối cùng. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

• Phẫu thuật thay khớp: Phẫu thuật thay khớp gối, hông hoặc vai là phương pháp điều trị cho những bệnh nhân bị thoái hóa khớp nặng. Việc thay khớp nhân tạo giúp giảm đau và phục hồi khả năng vận động của khớp.

• Phẫu thuật nội soi khớp: Phẫu thuật này được thực hiện qua các vết rạch nhỏ để loại bỏ phần sụn khớp bị hư hỏng hoặc giải phóng các mô bị kẹt trong khớp. Phẫu thuật nội soi giúp cải thiện chức năng khớp và giảm đau mà không cần mở rộng vết mổ.

• Cắt bỏ xương và tái cấu trúc khớp: Một số trường hợp nặng, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật cắt bỏ phần xương bị tổn thương hoặc tái cấu trúc khớp để giúp khớp hoạt động tốt hơn.

Điều trị khô khớp là một quá trình dài và cần sự kiên nhẫn từ cả bệnh nhân và bác sĩ. Việc kết hợp các phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp giảm thiểu triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng sống của người bệnh.