Thoái Hóa Đốt Sống Cổ: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoái hóa đốt sống cổ là một tình trạng phổ biến, xảy ra khi các đĩa đệm và khớp ở cổ bị tổn thương theo thời gian, dẫn đến đau đớn và cứng cổ. Đây là bệnh lý thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, tuy nhiên, các yếu tố như thói quen sinh hoạt, chấn thương hay di truyền cũng có thể làm tăng nguy cơ. Các triệu chứng điển hình của thoái hóa đốt sống cổ bao gồm đau cổ, hạn chế cử động và thậm chí là tê bì hoặc yếu tay, vai. Việc điều trị sớm và đúng cách giúp giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ là một bệnh lý liên quan đến quá trình lão hóa của các cấu trúc ở vùng cổ, bao gồm đĩa đệm, khớp và các dây chằng. Khi các đĩa đệm giữa các đốt sống cổ bị bào mòn hoặc hư hại, chúng có thể mất khả năng hấp thụ chấn động và gây áp lực lên các dây thần kinh xung quanh. Điều này dẫn đến cảm giác đau, tê hoặc yếu cơ, ảnh hưởng đến chức năng cổ và vai. Thoái hóa đốt sống cổ không chỉ là sự thay đổi cấu trúc tự nhiên của cơ thể theo thời gian mà còn có thể bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài như thói quen sinh hoạt, chấn thương hay yếu tố di truyền.

Theo mức độ tổn thương và biểu hiện lâm sàng, thoái hóa đốt sống cổ có thể được phân loại thành các giai đoạn khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Trong giai đoạn nhẹ, bệnh có thể chỉ biểu hiện qua những cơn đau nhẹ, thoáng qua, nhưng khi bệnh tiến triển, các triệu chứng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, bao gồm cả sự thay đổi hình thái của các đốt sống, sự hình thành gai xương, hoặc thoát vị đĩa đệm.

Triệu chứng của thoái hóa đốt sống cổ

Các triệu chứng của thoái hóa đốt sống cổ có thể thay đổi từ mức độ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào mức độ tổn thương của các cấu trúc cổ. Một trong những dấu hiệu đầu tiên thường gặp là cơn đau cổ, có thể xuất hiện sau khi người bệnh giữ nguyên một tư thế trong thời gian dài hoặc khi thực hiện các động tác gập người, quay cổ.

Cơn đau có thể lan ra vai, tay, thậm chí xuống cánh tay hoặc bàn tay, gây cảm giác tê bì hoặc yếu cơ. Đây là do sự chèn ép các dây thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng dẫn truyền tín hiệu từ não bộ tới các cơ quan ngoại vi. Ngoài ra, cứng cổ và hạn chế khả năng xoay cổ là triệu chứng khá phổ biến. Người bệnh cảm thấy khó khăn khi quay đầu hoặc cúi người xuống, khiến họ gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Một số trường hợp nặng hơn có thể gặp phải những triệu chứng như mất cảm giác một phần tay, yếu cơ, hoặc thậm chí mất khả năng vận động một số cơ quan do sự ảnh hưởng của thoái hóa lên hệ thần kinh. Tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ xảy ra do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, nhưng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố nguy cơ khác. Dưới đây là những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này:

• Lão hóa tự nhiên: Khi tuổi tác tăng lên, các cấu trúc trong cơ thể, bao gồm đĩa đệm và các khớp ở cổ, sẽ dần mất đi tính đàn hồi và khả năng hấp thụ lực. Đây là nguyên nhân cơ bản dẫn đến thoái hóa đốt sống cổ ở hầu hết người lớn tuổi.
• Chấn thương cổ: Những tai nạn, va chạm mạnh hoặc chấn thương cột sống cổ do tai nạn giao thông, thể thao có thể gây ra tổn thương các đĩa đệm hoặc khớp đốt sống. Chấn thương này có thể là yếu tố khởi phát hoặc làm tăng tốc độ thoái hóa đốt sống cổ.
• Thói quen sinh hoạt không đúng: Việc ngồi sai tư thế, làm việc với máy tính hoặc sử dụng điện thoại trong thời gian dài mà không thay đổi tư thế có thể làm tăng áp lực lên vùng cổ. Những thói quen này có thể làm mòn đĩa đệm và dẫn đến thoái hóa.
• Béo phì: Thừa cân, béo phì gây áp lực không cần thiết lên cột sống, đặc biệt là phần cổ. Điều này làm tăng tốc độ thoái hóa các khớp cổ, từ đó dẫn đến các triệu chứng của bệnh.
• Di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc thoái hóa đốt sống cổ, nguy cơ bị bệnh của bạn sẽ cao hơn. Các yếu tố di truyền có thể làm tăng khả năng phát triển bệnh sớm hơn.
• Lối sống ít vận động: Việc thiếu vận động và thể dục thường xuyên khiến cơ bắp ở vùng cổ yếu đi, không đủ sức hỗ trợ cột sống, dẫn đến sự thoái hóa nhanh chóng của các đốt sống cổ.

Đối tượng có nguy cơ mắc thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn. Các yếu tố sau đây có thể làm tăng khả năng mắc bệnh:

• Người cao tuổi: Thoái hóa đốt sống cổ thường xuất hiện ở những người từ độ tuổi trung niên trở lên, vì đây là giai đoạn cột sống bắt đầu có sự thoái hóa tự nhiên do quá trình lão hóa.
• Người làm việc văn phòng: Những người phải ngồi làm việc lâu giờ trước máy tính, đặc biệt là khi ngồi không đúng tư thế, sẽ chịu áp lực lớn lên cột sống cổ, dễ dẫn đến thoái hóa.
• Vận động viên thể thao: Các vận động viên tham gia các môn thể thao có tác động mạnh như bóng đá, võ thuật hoặc đua xe có thể gặp phải chấn thương vùng cổ, gây thoái hóa đốt sống cổ.
• Người có tiền sử bệnh lý về cột sống: Những người đã từng gặp phải các vấn đề về cột sống, như thoát vị đĩa đệm, có nguy cơ cao phát triển thoái hóa đốt sống cổ.
• Những người có nghề nghiệp yêu cầu phải mang vác nặng: Những công việc đòi hỏi mang vác vật nặng hoặc làm việc trong các tư thế khó khăn như công nhân xây dựng, thợ mỏ cũng dễ gặp phải tình trạng thoái hóa đốt sống cổ do cột sống cổ phải chịu áp lực lớn.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Nếu trong gia đình có người mắc thoái hóa đốt sống cổ, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, do yếu tố di truyền.

Biến chứng của thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là một số biến chứng phổ biến của bệnh:

• Chèn ép thần kinh: Khi các đĩa đệm bị thoái hóa hoặc gai xương hình thành, chúng có thể chèn ép vào các dây thần kinh cổ, gây ra các triệu chứng như đau lan tỏa xuống vai, tay, hoặc thậm chí là tê bì và yếu cơ. Đây là biến chứng phổ biến và có thể làm giảm khả năng vận động của người bệnh.
• Tổn thương động mạch đốt sống: Trong một số trường hợp, thoái hóa đốt sống cổ có thể ảnh hưởng đến động mạch đốt sống, dẫn đến thiếu máu cung cấp cho não. Điều này có thể gây ra triệu chứng chóng mặt, nhức đầu hoặc thậm chí là đột quỵ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
• Hạn chế cử động cổ: Khi thoái hóa đốt sống cổ tiến triển, sự cứng khớp và đau đớn có thể khiến người bệnh khó xoay hoặc cúi cổ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể làm giảm khả năng thực hiện các công việc đòi hỏi sự linh hoạt của vùng cổ.
• Mất cảm giác hoặc yếu cơ: Chèn ép thần kinh lâu dài có thể dẫn đến tình trạng mất cảm giác hoặc yếu cơ ở tay và cánh tay. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng cầm nắm và thực hiện các động tác đơn giản.
• Gai xương hoặc thoát vị đĩa đệm: Khi đĩa đệm bị thoái hóa, có thể dẫn đến tình trạng thoát vị hoặc sự hình thành gai xương. Những yếu tố này làm tăng áp lực lên các cấu trúc thần kinh xung quanh, dẫn đến các cơn đau dữ dội và các vấn đề thần kinh nghiêm trọng hơn.

Chẩn đoán thoái hóa đốt sống cổ

Để xác định chính xác tình trạng thoái hóa đốt sống cổ, bác sĩ cần tiến hành các bước chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thường được sử dụng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý, các triệu chứng hiện tại và thực hiện kiểm tra lâm sàng để đánh giá mức độ cử động cổ, khả năng chịu đựng cơn đau và các dấu hiệu thần kinh như tê bì hoặc yếu cơ.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang là một trong những phương pháp cơ bản để kiểm tra tình trạng thoái hóa đốt sống cổ. Phương pháp này giúp phát hiện sự thay đổi cấu trúc của các đốt sống, sự hình thành gai xương hoặc thoát vị đĩa đệm.
• Cộng hưởng từ (MRI): MRI là một phương pháp hình ảnh chi tiết, giúp bác sĩ quan sát rõ các mô mềm như đĩa đệm và các dây thần kinh. MRI đặc biệt hữu ích trong việc phát hiện thoát vị đĩa đệm, chèn ép thần kinh hoặc tổn thương các cấu trúc mềm khác.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Chụp CT scan có thể cung cấp hình ảnh chi tiết về các đốt sống và các cấu trúc xung quanh. Đây là phương pháp bổ sung cho chụp X-quang và MRI, đặc biệt khi cần đánh giá các tổn thương ở mức độ nhỏ hoặc phức tạp.
• Điện cơ (EMG): Phương pháp này giúp kiểm tra hoạt động điện của cơ và thần kinh, từ đó đánh giá sự tổn thương thần kinh có thể xảy ra do thoái hóa đốt sống cổ. Điện cơ có thể phát hiện các dấu hiệu chèn ép thần kinh hoặc tổn thương cơ bắp.

Việc kết hợp các phương pháp chẩn đoán này giúp bác sĩ xác định chính xác mức độ bệnh, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp nhất cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa đốt sống cổ

Thoái hóa đốt sống cổ là bệnh lý tiến triển dần dần, nhưng nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là những dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ để kiểm tra và có phương án điều trị phù hợp:

• Cơn đau cổ ngày càng dữ dội: Nếu bạn gặp phải những cơn đau cổ ngày càng nghiêm trọng, không giảm sau khi nghỉ ngơi hoặc khi thay đổi tư thế, đây là dấu hiệu của tình trạng thoái hóa nặng. Đau có thể lan ra vai, lưng trên hoặc tay.
• Tê bì hoặc yếu cơ: Khi có cảm giác tê bì, mất cảm giác hoặc yếu cơ ở tay, vai hoặc bàn tay, bạn có thể đã gặp phải tình trạng chèn ép dây thần kinh. Đây là một triệu chứng cần được bác sĩ đánh giá sớm.
• Hạn chế vận động cổ: Nếu bạn cảm thấy khó khăn khi quay đầu, cúi xuống hoặc ngửa cổ, tình trạng thoái hóa có thể đã làm giảm khả năng linh hoạt của các đốt sống cổ. Hạn chế vận động này có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và cần được điều trị.
• Chóng mặt hoặc đau đầu liên tục: Khi thoái hóa đốt sống cổ ảnh hưởng đến động mạch đốt sống, nó có thể gây ra hiện tượng chóng mặt, nhức đầu hoặc mất thăng bằng. Đây là triệu chứng nghiêm trọng và bạn cần gặp bác sĩ ngay lập tức.
• Khó thở hoặc cơn đau lan ra ngực: Trong một số trường hợp hiếm gặp, thoái hóa đốt sống cổ có thể gây áp lực lên các cấu trúc gần động mạch chủ, dẫn đến cơn đau ngực hoặc khó thở. Đây là tình trạng cấp cứu và cần sự can thiệp y tế ngay.

Phòng ngừa thoái hóa đốt sống cổ

Mặc dù quá trình thoái hóa đốt sống cổ là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng việc thay đổi lối sống và áp dụng những biện pháp phòng ngừa có thể giúp làm chậm tiến trình của bệnh và giảm nguy cơ gặp phải các vấn đề nghiêm trọng. Dưới đây là một số cách phòng ngừa hiệu quả:

• Duy trì tư thế đúng khi làm việc: Khi làm việc với máy tính hoặc đọc sách, hãy đảm bảo rằng bạn duy trì một tư thế ngồi đúng. Cổ phải thẳng, vai thư giãn và màn hình máy tính ở độ cao ngang tầm mắt để giảm áp lực lên đốt sống cổ.
• Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập thể dục giúp tăng cường sức mạnh cho cơ cổ và cơ lưng, từ đó giảm nguy cơ tổn thương cột sống cổ. Các bài tập như yoga, bơi lội hoặc các động tác kéo giãn sẽ giúp tăng sự linh hoạt và giảm căng thẳng cho vùng cổ.
• Tránh mang vác nặng: Mang vác vật nặng có thể gây áp lực lớn lên cột sống cổ, đặc biệt nếu bạn mang chúng không đúng cách. Hãy chắc chắn rằng bạn luôn nâng vật nặng bằng cách uốn cong đầu gối và giữ lưng thẳng để giảm thiểu tác động lên cổ.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn đầy đủ canxi, vitamin D và các dưỡng chất thiết yếu khác giúp duy trì sự khỏe mạnh của xương và khớp. Ăn uống hợp lý sẽ hỗ trợ cột sống cổ và giảm nguy cơ bị thoái hóa.
• Giảm căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể làm tăng mức độ đau và căng cơ ở vùng cổ. Các biện pháp giảm căng thẳng như thiền, massage hoặc các phương pháp thư giãn khác sẽ giúp bảo vệ sức khỏe cột sống cổ.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa đốt sống cổ hoặc các vấn đề cột sống khác. Điều này giúp bạn can thiệp kịp thời và giảm thiểu các biến chứng sau này.

Thông qua việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa trên, bạn có thể giảm nguy cơ thoái hóa đốt sống cổ hoặc làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, giúp duy trì sức khỏe cột sống tốt hơn trong suốt cuộc đời.

Phương pháp điều trị thoái hóa đốt sống cổ

Việc điều trị thoái hóa đốt sống cổ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh và các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Điều trị có thể bao gồm sự kết hợp giữa phương pháp điều trị nội khoa, vật lý trị liệu, và trong một số trường hợp, phẫu thuật. Dưới đây là các phương pháp điều trị chính cho bệnh nhân bị thoái hóa đốt sống cổ.

Điều trị nội khoa bằng thuốc Tây y

Điều trị bằng thuốc Tây y giúp giảm đau, chống viêm và làm giảm các triệu chứng liên quan đến thoái hóa đốt sống cổ. Các loại thuốc này thường được chỉ định khi bệnh nhân gặp các triệu chứng đau hoặc viêm dữ dội.

• Thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs): Các thuốc như Ibuprofen, Diclofenac hoặc Naproxen giúp giảm đau và chống viêm hiệu quả. Những thuốc này giúp làm giảm sưng tấy và cơn đau ở vùng cổ và các khu vực xung quanh.
• Thuốc giãn cơ: Khi thoái hóa đốt sống cổ gây căng cơ hoặc co thắt cơ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giãn cơ như Methocarbamol hoặc Cyclobenzaprine. Những loại thuốc này giúp làm giảm tình trạng co cứng cơ và giảm đau nhức.
• Thuốc giảm đau thần kinh: Khi bệnh nhân gặp phải tình trạng tê bì hoặc yếu cơ do chèn ép thần kinh, các thuốc như Gabapentin hoặc Pregabalin có thể được sử dụng để giảm đau thần kinh và cải thiện triệu chứng tê bì, yếu cơ.
• Steroid tiêm vào khớp hoặc vùng bị viêm: Trong trường hợp bệnh nhân không đáp ứng với các loại thuốc giảm đau thông thường, bác sĩ có thể tiêm corticosteroid như Methylprednisolone hoặc Triamcinolone trực tiếp vào khớp hoặc các dây thần kinh bị chèn ép để giảm viêm và đau.

Vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Vật lý trị liệu là một phương pháp quan trọng trong điều trị thoái hóa đốt sống cổ, giúp giảm đau, cải thiện sự linh hoạt và sức mạnh cơ cổ, cũng như giảm nguy cơ tái phát bệnh.

• Các bài tập giãn cơ và tăng cường cơ: Thực hiện các bài tập giãn cơ và tăng cường cơ cổ giúp cải thiện sự linh hoạt của cột sống cổ và giảm áp lực lên các dây thần kinh. Các bài tập này có thể bao gồm các động tác kéo giãn nhẹ nhàng và các động tác củng cố cơ vùng cổ.
• Nhiệt và lạnh: Sử dụng liệu pháp nhiệt và lạnh có thể giúp giảm viêm và làm dịu cơn đau. Chườm đá hoặc túi chườm lạnh giúp giảm sưng tấy, trong khi liệu pháp nhiệt làm thư giãn các cơ bị căng.
• Kéo giãn cột sống cổ: Liệu pháp kéo giãn cổ giúp giảm áp lực lên đĩa đệm và các khớp cổ, làm giảm các triệu chứng đau và giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn. Tuy nhiên, liệu pháp này cần phải được thực hiện dưới sự giám sát của các chuyên gia vật lý trị liệu.
• Massage trị liệu: Massage có thể giúp làm giảm căng thẳng và thư giãn các cơ ở cổ, từ đó giảm đau và cải thiện sự linh hoạt của vùng cổ.

Phẫu thuật

Phẫu thuật thường chỉ được cân nhắc khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc khi bệnh nhân gặp phải các biến chứng nghiêm trọng như tê liệt, mất cảm giác hoặc yếu cơ. Một số phương pháp phẫu thuật có thể bao gồm:

• Mổ thay đĩa đệm: Khi đĩa đệm giữa các đốt sống cổ bị thoái hóa hoặc thoát vị, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo để thay thế đĩa đệm bị hư hại. Phẫu thuật này giúp khôi phục chức năng của cổ và giảm áp lực lên các dây thần kinh.
• Phẫu thuật hợp nhất đốt sống: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật hợp nhất các đốt sống để ổn định vùng cổ và ngừng sự thoái hóa, đồng thời giảm cơn đau. Phương pháp này thích hợp cho những người bị thoái hóa nặng hoặc có gai xương lớn.
• Phẫu thuật loại bỏ gai xương: Nếu thoái hóa đốt sống cổ gây ra sự hình thành gai xương lớn gây chèn ép lên các dây thần kinh hoặc động mạch, bác sĩ có thể tiến hành phẫu thuật loại bỏ gai xương để giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.

Thông qua các phương pháp điều trị trên, người bệnh có thể cải thiện triệu chứng thoái hóa đốt sống cổ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc chọn lựa phương pháp điều trị phù hợp cần phải dựa trên mức độ bệnh lý và sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa.