Thoái hóa khớp thái dương hàm: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoái hóa khớp thái dương hàm (TMD) là một bệnh lý phổ biến ảnh hưởng đến khả năng vận động của khớp nối giữa xương hàm dưới và hộp sọ. Tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng như đau nhức, khó nhai, đau đầu, hoặc cảm giác cứng khớp. Dù thường gặp, nhưng nhiều người vẫn chưa nhận diện được dấu hiệu của bệnh, khiến việc điều trị trở nên khó khăn. TMD có thể phát triển do nhiều nguyên nhân như chấn thương, căng thẳng tâm lý, hoặc sự lão hóa tự nhiên của cơ thể. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị là vô cùng quan trọng trong việc kiểm soát và giảm thiểu các vấn đề liên quan đến bệnh lý này.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm là một tình trạng tổn thương và thoái hóa của khớp nối giữa xương hàm dưới và hộp sọ. Khớp thái dương hàm (TMD) đóng vai trò quan trọng trong việc cho phép chúng ta thực hiện các chức năng như nhai, nói và cử động miệng. Khi khớp này bị thoái hóa, các cấu trúc xung quanh, bao gồm đĩa sụn, xương và mô mềm, có thể bị hư hại, dẫn đến đau đớn và giảm khả năng vận động.

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể được phân loại theo mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân gây bệnh. Bệnh có thể chia thành hai nhóm chính: thoái hóa khớp thái dương hàm nguyên phát và thứ phát. Trong trường hợp nguyên phát, thoái hóa xảy ra do quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, trong khi thoái hóa thứ phát thường liên quan đến chấn thương hoặc các bệnh lý khác như viêm khớp.

Ngoài ra, bệnh còn có thể được phân loại theo các giai đoạn phát triển, từ nhẹ (giai đoạn đầu) cho đến nặng (giai đoạn cuối). Mức độ tổn thương của khớp càng nặng, triệu chứng càng rõ rệt và khả năng điều trị cũng trở nên khó khăn hơn. Việc nhận diện sớm thoái hóa khớp thái dương hàm sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Triệu chứng thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể biểu hiện qua một loạt các triệu chứng từ nhẹ đến nghiêm trọng. Đau là triệu chứng phổ biến nhất và có thể xảy ra ở vùng thái dương, hàm dưới hoặc quanh tai. Cảm giác đau nhức này có thể gia tăng khi nhai hoặc khi thực hiện các cử động miệng như nói hoặc cười. Một số người bị thoái hóa khớp thái dương hàm còn cảm thấy căng cơ, đau đầu hoặc ù tai, gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Khả năng cử động của khớp cũng bị hạn chế đáng kể, người bệnh có thể gặp khó khăn khi mở miệng rộng hoặc đóng miệng lại. Một dấu hiệu thường gặp là cảm giác khô hoặc “rít” khi khớp di chuyển, do sự thay đổi trong cấu trúc của khớp và sự mất mát của sụn. Bên cạnh đó, một số trường hợp còn có thể nghe thấy âm thanh “lách cách” hoặc “lục cục” mỗi khi cử động miệng.

Ngoài ra, những người mắc bệnh thoái hóa khớp thái dương hàm có thể gặp phải các vấn đề khác như mỏi cơ hàm, đau cổ hoặc vai, và thậm chí là sự thay đổi trong dáng vẻ khuôn mặt do sự lệch lạc của khớp hàm. Những triệu chứng này có thể tiến triển nặng dần theo thời gian, làm ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động ăn uống và giao tiếp.

Nguyên nhân thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp nhận diện và điều trị bệnh hiệu quả hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến thoái hóa khớp thái dương hàm:

• Lão hóa tự nhiên: Theo thời gian, các cấu trúc trong khớp thái dương hàm có thể bị mài mòn và thoái hóa, đặc biệt là ở người cao tuổi. Quá trình này khiến sụn và các mô mềm mất dần tính đàn hồi, dẫn đến tổn thương và đau đớn.

• Chấn thương: Tai nạn hoặc va đập mạnh vào khu vực hàm có thể gây ra tổn thương khớp thái dương hàm. Những chấn thương này làm hỏng cấu trúc xương, sụn, hoặc làm lệch khớp, tạo điều kiện cho quá trình thoái hóa diễn ra.

• Nghiến răng (bruxism): Thói quen nghiến răng trong khi ngủ hoặc do căng thẳng có thể tạo ra lực tác động mạnh lên khớp thái dương hàm, làm tăng nguy cơ tổn thương khớp và thoái hóa.

• Căng thẳng và stress: Căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến sự co cứng các cơ quanh khớp thái dương hàm, gây áp lực lên khớp và làm tổn thương mô sụn. Stress cũng có thể khiến người bệnh nghiến răng hoặc cắn chặt hàm mà không kiểm soát được.

• Bệnh lý viêm khớp: Các bệnh viêm khớp như viêm khớp dạng thấp hay bệnh vẩy nến có thể ảnh hưởng đến các khớp trong cơ thể, bao gồm cả khớp thái dương hàm. Viêm khớp khiến mô sụn bị phá hủy và dẫn đến thoái hóa khớp.

• Rối loạn cấu trúc xương: Một số người có cấu trúc hàm bất thường hoặc vấn đề về cắn khớp (khớp cắn không đều), có thể gây áp lực lên khớp thái dương hàm, dẫn đến thoái hóa sớm hơn bình thường.

Những nguyên nhân này có thể xảy ra đơn lẻ hoặc kết hợp với nhau, làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp thái dương hàm. Việc xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp việc điều trị trở nên hiệu quả hơn.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao mắc phải bệnh lý này. Dưới đây là những nhóm người dễ bị thoái hóa khớp thái dương hàm:

• Người cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên khiến các khớp trong cơ thể, bao gồm khớp thái dương hàm, trở nên yếu đi và dễ bị thoái hóa. Người cao tuổi thường gặp phải tình trạng mòn sụn khớp và giảm khả năng tái tạo mô mới.

• Người bị chấn thương hàm: Những người từng trải qua chấn thương vùng hàm, mặt hoặc vùng thái dương hàm có nguy cơ cao bị thoái hóa khớp. Các tổn thương này có thể làm thay đổi cấu trúc khớp và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thoái hóa.

• Người nghiến răng: Các cá nhân có thói quen nghiến răng, đặc biệt trong lúc ngủ hoặc khi căng thẳng, thường phải chịu một áp lực lớn lên khớp thái dương hàm. Điều này làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp.

• Người bị rối loạn cắn khớp: Những người có tình trạng lệch khớp cắn, chẳng hạn như khi hàm trên và hàm dưới không khớp đúng cách, có thể gặp phải áp lực bất thường lên khớp thái dương hàm. Điều này có thể dẫn đến thoái hóa khớp trong thời gian dài.

• Người mắc các bệnh lý viêm khớp: Những người bị các bệnh như viêm khớp dạng thấp hoặc lupus có khả năng cao gặp phải thoái hóa khớp thái dương hàm do các bệnh lý này ảnh hưởng đến các khớp và mô sụn.

• Người có lối sống căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể dẫn đến các vấn đề về khớp thái dương hàm, đặc biệt khi stress làm gia tăng các thói quen như nghiến răng hay co cơ vùng hàm.

Việc nhận diện đúng đối tượng có nguy cơ cao giúp bác sĩ xác định các biện pháp phòng ngừa hoặc can thiệp kịp thời để giảm thiểu các biến chứng của bệnh.

Biến chứng thoái hóa khớp thái dương hàm

Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể gây ra nhiều biến chứng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể làm gia tăng mức độ đau đớn và khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là một số biến chứng thường gặp của thoái hóa khớp thái dương hàm:

• Đau mãn tính: Một trong những biến chứng phổ biến nhất là tình trạng đau kéo dài, có thể trở thành mạn tính nếu không được điều trị. Đau có thể xuất hiện ở vùng hàm, thái dương, hoặc lan xuống vùng cổ và vai, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thực hiện các hoạt động cơ bản như ăn uống hoặc nói chuyện.

• Khó khăn trong việc nhai: Khi khớp thái dương hàm bị thoái hóa, người bệnh có thể gặp khó khăn khi nhai thức ăn. Sự đau đớn và hạn chế cử động của khớp có thể làm việc ăn uống trở nên khó khăn, thậm chí là đau đớn.

• Hạn chế cử động miệng: Biến chứng của thoái hóa khớp thái dương hàm là sự cứng khớp và giảm khả năng mở miệng hoặc đóng miệng một cách bình thường. Điều này có thể làm gián đoạn các hoạt động hàng ngày như ăn uống, giao tiếp hoặc thậm chí là vệ sinh răng miệng.

• Tiếng động khi cử động: Người mắc bệnh thoái hóa khớp thái dương hàm có thể nghe thấy tiếng “lách cách” hoặc “rít” khi cử động miệng. Âm thanh này là dấu hiệu cho thấy khớp đã bị tổn thương và có thể khiến người bệnh cảm thấy khó chịu.

• Vấn đề về thần kinh: Thoái hóa khớp thái dương hàm có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở vùng mặt, gây ra cảm giác tê, ngứa hoặc đau nhức lan tỏa. Trong một số trường hợp nặng, người bệnh có thể bị đau thần kinh hoặc tê liệt cơ mặt.

• Ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, thoái hóa khớp thái dương hàm có thể dẫn đến sự lệch lạc của hàm, gây mất cân đối khuôn mặt. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chức năng ăn uống mà còn có thể tác động đến thẩm mỹ và sự tự tin của người bệnh.

Chính vì vậy, việc nhận diện và điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm sớm là rất quan trọng để giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng này và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán thoái hóa khớp thái dương hàm

Để chẩn đoán thoái hóa khớp thái dương hàm chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành một loạt các bước kiểm tra để xác định tình trạng của khớp và mức độ tổn thương. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thường được áp dụng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra các triệu chứng của người bệnh như đau, hạn chế cử động miệng và nghe tiếng động lạ khi cử động hàm. Thông qua việc thăm khám, bác sĩ có thể phát hiện những dấu hiệu ban đầu của thoái hóa khớp thái dương hàm.

• X-quang: Đây là phương pháp phổ biến để đánh giá tình trạng xương và khớp. X-quang giúp bác sĩ phát hiện các dấu hiệu của tổn thương hoặc thoái hóa xương, chẳng hạn như sự thu hẹp khe khớp, mất sụn hoặc biến dạng cấu trúc khớp.

• MRI (Cộng hưởng từ): MRI là phương pháp hình ảnh tiên tiến giúp đánh giá chi tiết tình trạng của các mô mềm xung quanh khớp, bao gồm sụn và các mô liên kết. Phương pháp này hữu ích trong việc phát hiện các tổn thương ở sụn khớp hoặc các thay đổi trong cấu trúc mô mềm.

• CT Scan (Chụp cắt lớp vi tính): Chụp CT cung cấp hình ảnh chi tiết của khớp thái dương hàm và có thể giúp phát hiện các vấn đề về xương, chẳng hạn như sự biến dạng hoặc hư hỏng nặng.

• Xét nghiệm máu: Mặc dù xét nghiệm máu không thể chẩn đoán trực tiếp thoái hóa khớp thái dương hàm, nhưng nó có thể giúp loại trừ các bệnh lý viêm khớp hoặc các bệnh tự miễn có thể ảnh hưởng đến khớp.

• Đánh giá chức năng khớp: Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số bài kiểm tra để đánh giá mức độ hoạt động của khớp thái dương hàm, chẳng hạn như khả năng mở miệng, nhai hoặc nói chuyện. Điều này giúp xác định mức độ tổn thương của khớp và lập kế hoạch điều trị phù hợp.

Chẩn đoán sớm và chính xác giúp xác định phương pháp điều trị thích hợp, từ đó giảm thiểu các biến chứng và cải thiện hiệu quả điều trị cho người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa khớp thái dương hàm

Việc gặp bác sĩ kịp thời khi có dấu hiệu của thoái hóa khớp thái dương hàm rất quan trọng để tránh các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Dưới đây là một số trường hợp bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ:

• Đau kéo dài hoặc tăng dần: Nếu bạn cảm thấy đau ở vùng thái dương, hàm dưới, hoặc quanh tai mà không giảm dù đã thử các biện pháp giảm đau thông thường, đây là dấu hiệu cho thấy tình trạng thoái hóa khớp có thể đang diễn ra. Đặc biệt, khi cơn đau trở nên dai dẳng và ảnh hưởng đến khả năng ăn uống hay nói chuyện, việc gặp bác sĩ là điều cần thiết.

• Khó khăn khi mở hoặc đóng miệng: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc mở miệng rộng hoặc cảm thấy khớp cứng lại mỗi khi thực hiện các cử động miệng, điều này có thể là dấu hiệu của thoái hóa khớp thái dương hàm. Tình trạng này nếu kéo dài có thể làm gián đoạn sinh hoạt hàng ngày, vì vậy cần được thăm khám.

• Nghe thấy âm thanh lạ khi cử động miệng: Những tiếng “lách cách” hoặc “rít” khi cử động miệng là triệu chứng cho thấy khớp có thể đã bị tổn thương. Đặc biệt, nếu tiếng động này xuất hiện thường xuyên và kèm theo đau, bác sĩ sẽ giúp xác định mức độ tổn thương của khớp.

• Sự thay đổi trong cấu trúc khuôn mặt: Nếu bạn nhận thấy sự thay đổi trong cấu trúc khuôn mặt, chẳng hạn như lệch khớp hoặc không khớp đúng cách, có thể là dấu hiệu của thoái hóa khớp thái dương hàm. Điều này cần được kiểm tra để ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng hơn về thẩm mỹ và chức năng.

• Các triệu chứng khác như đau đầu hoặc ù tai: Đau đầu, cảm giác căng cơ cổ, hoặc ù tai mà không có nguyên nhân rõ ràng có thể liên quan đến thoái hóa khớp thái dương hàm. Khi gặp các triệu chứng này, bác sĩ có thể chẩn đoán và điều trị các vấn đề liên quan đến khớp.

Khi gặp những dấu hiệu trên, việc thăm khám bác sĩ sẽ giúp phát hiện sớm tình trạng thoái hóa khớp và đưa ra phương án điều trị hiệu quả để ngăn ngừa biến chứng.

Phòng ngừa thoái hóa khớp thái dương hàm

Phòng ngừa thoái hóa khớp thái dương hàm là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe khớp và giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Các biện pháp phòng ngừa sau đây có thể giúp bạn duy trì sức khỏe khớp và hạn chế các vấn đề liên quan đến thoái hóa khớp:

• Tránh nghiến răng: Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thoái hóa khớp thái dương hàm là thói quen nghiến răng, đặc biệt là trong khi ngủ. Nếu bạn có thói quen này, hãy tìm cách giảm stress hoặc sử dụng miếng bảo vệ răng khi ngủ để bảo vệ khớp.

• Giảm căng thẳng: Căng thẳng kéo dài có thể khiến cơ quanh khớp thái dương hàm bị căng cứng, gây ra các vấn đề về khớp. Các phương pháp thư giãn như yoga, thiền, hoặc các bài tập thở sâu có thể giúp giảm stress hiệu quả và bảo vệ sức khỏe khớp.

• Duy trì tư thế đúng: Tư thế xấu, như ngồi vẹo cổ hoặc cúi đầu quá lâu, có thể tạo áp lực lên khớp thái dương hàm. Hãy chú ý duy trì tư thế đúng khi làm việc hoặc sử dụng điện thoại để tránh làm tổn thương khớp.

• Thực hiện các bài tập khớp: Các bài tập nhẹ nhàng giúp tăng cường sự linh hoạt của khớp thái dương hàm có thể giúp bảo vệ khớp khỏi thoái hóa. Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm những bài tập phù hợp.

• Tránh chấn thương: Để giảm nguy cơ thoái hóa khớp thái dương hàm, cần hạn chế các chấn thương vùng hàm và mặt. Nếu tham gia các hoạt động thể thao, hãy sử dụng bảo vệ cho vùng miệng và hàm để tránh chấn thương.

• Khám sức khỏe định kỳ: Việc kiểm tra sức khỏe khớp thái dương hàm định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn. Điều này giúp bác sĩ có thể can thiệp kịp thời và ngăn ngừa thoái hóa khớp tiến triển nặng hơn.

Các biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp bảo vệ khớp thái dương hàm mà còn cải thiện sức khỏe chung, giúp bạn duy trì một cuộc sống thoải mái và không lo lắng về các vấn đề khớp.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm

Điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm thường bao gồm nhiều phương pháp kết hợp, từ điều trị bảo tồn đến các biện pháp can thiệp y tế sâu hơn. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ giúp làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.

Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn là phương pháp được áp dụng đầu tiên và chủ yếu trong điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm. Những biện pháp này giúp giảm đau, cải thiện chức năng khớp mà không cần đến can thiệp phẫu thuật.

• Sử dụng thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol (acetaminophen) có thể giúp giảm cơn đau nhẹ đến trung bình. Trong trường hợp đau nặng hơn, bác sĩ có thể kê thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hoặc diclofenac để giảm viêm và đau.
• Chườm lạnh hoặc chườm ấm: Chườm lạnh có thể giúp giảm sưng tấy và viêm trong giai đoạn cấp tính, trong khi chườm ấm lại giúp thư giãn các cơ và cải thiện tuần hoàn máu ở vùng khớp.
• Miếng bảo vệ răng (night guard): Đối với những người có thói quen nghiến răng, việc sử dụng miếng bảo vệ răng khi ngủ giúp giảm áp lực lên khớp thái dương hàm, từ đó bảo vệ khớp và giảm nguy cơ thoái hóa.

Điều trị vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là một phần quan trọng trong việc điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm, giúp cải thiện sự linh hoạt của khớp và giảm đau hiệu quả.

• Bài tập giãn cơ: Các bài tập giãn cơ vùng cổ, vai và hàm có thể giúp giảm căng thẳng ở các cơ quanh khớp thái dương hàm, cải thiện khả năng di chuyển của khớp và giảm đau.
• Kéo giãn khớp: Kỹ thuật kéo giãn khớp nhẹ nhàng giúp tăng cường khả năng vận động của khớp và giảm thiểu cứng khớp, hỗ trợ phục hồi chức năng của khớp thái dương hàm.
• Điều trị bằng sóng xung kích: Sóng xung kích có thể được sử dụng để làm giảm viêm và cải thiện tuần hoàn máu tại khu vực khớp thái dương hàm, giúp giảm đau và thúc đẩy quá trình lành vết thương.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi các phương pháp bảo tồn không đủ hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc Tây y để điều trị thoái hóa khớp thái dương hàm.

• Thuốc giảm đau và chống viêm: Các loại thuốc giảm đau như paracetamol hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hoặc naproxen có thể giúp giảm viêm và giảm đau. Các thuốc này giúp làm giảm triệu chứng đau đớn và viêm tạm thời trong giai đoạn cấp tính.
• Thuốc giãn cơ: Đối với những bệnh nhân gặp phải tình trạng căng cứng cơ hoặc co thắt cơ quanh khớp, bác sĩ có thể kê thuốc giãn cơ như methocarbamol hoặc cyclobenzaprine giúp giảm căng thẳng ở cơ bắp, từ đó giảm đau và tăng cường khả năng vận động của khớp.
• Thuốc corticosteroid: Trong trường hợp viêm nghiêm trọng, bác sĩ có thể sử dụng thuốc corticosteroid như prednisolone để giảm viêm nhanh chóng và kiểm soát các triệu chứng, tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài cần được theo dõi cẩn thận vì có thể gây ra tác dụng phụ.

Phẫu thuật

Khi các phương pháp điều trị bảo tồn và thuốc không có hiệu quả hoặc tình trạng thoái hóa khớp thái dương hàm quá nghiêm trọng, phẫu thuật có thể trở thành một lựa chọn.

• Phẫu thuật tái tạo khớp: Nếu khớp thái dương hàm bị tổn thương nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật tái tạo hoặc thay thế khớp để khôi phục chức năng và giảm đau cho bệnh nhân.
• Phẫu thuật giải phóng khớp: Trong trường hợp các mô sụn bị tổn thương hoặc xơ cứng, phẫu thuật giải phóng khớp có thể giúp loại bỏ các mảnh mô bị hư hỏng, phục hồi chức năng của khớp.

Các phương pháp điều trị này cần được áp dụng dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa, với mục tiêu giúp người bệnh giảm đau, cải thiện khả năng vận động của khớp và nâng cao chất lượng cuộc sống.