Thoái Hóa Khớp Gối: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Thoái hóa khớp gối là bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người cao tuổi, gây đau đớn và ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động. Tình trạng này xảy ra khi lớp sụn bảo vệ đầu xương trong khớp gối bị thoái hóa, dẫn đến sự ma sát giữa các xương, gây viêm và cứng khớp. Theo thống kê, gần 10% dân số trên 60 tuổi gặp phải chứng bệnh này, và con số này có xu hướng gia tăng khi tuổi tác càng cao. Nếu không được điều trị kịp thời, thoái hóa khớp gối có thể gây biến dạng khớp và hạn chế khả năng di chuyển. Bài viết này sẽ cung cấp các thông tin hữu ích về nguyên nhân, triệu chứng, cũng như phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối hiệu quả.

Định nghĩa và phân loại thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối là tình trạng suy giảm chức năng khớp gối do sự thoái hóa của sụn khớp, khiến các đầu xương trong khớp gối ma sát trực tiếp với nhau. Điều này gây ra viêm, sưng đau và làm mất dần khả năng vận động của khớp gối. Bệnh lý này chủ yếu xảy ra ở người cao tuổi, nhưng cũng có thể xuất hiện ở những người trẻ tuổi do các yếu tố như chấn thương, thừa cân hoặc yếu tố di truyền.

Thoái hóa khớp gối được phân loại dựa trên mức độ tổn thương của khớp. Có ba giai đoạn chính:

• Giai đoạn nhẹ: Sụn khớp bắt đầu mỏng đi, nhưng chưa gây ra viêm hay đau đớn nghiêm trọng.
• Giai đoạn trung bình: Sụn khớp bị hư hỏng rõ rệt, có thể có sự ma sát giữa các xương, gây đau và sưng.
• Giai đoạn nặng: Sụn khớp gần như hoàn toàn biến mất, xương va chạm trực tiếp, gây cứng khớp, khó khăn trong việc di chuyển.

Tùy vào mức độ tổn thương, bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp.

Triệu chứng thoái hóa khớp gối

Triệu chứng thoái hóa khớp gối có thể xuất hiện từ từ và tiến triển theo thời gian. Dưới đây là các dấu hiệu phổ biến của bệnh:

• Đau khớp gối: Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất, thường xuất hiện khi vận động, leo cầu thang hoặc đứng lâu.
• Cứng khớp: Người bệnh có thể cảm thấy khớp gối trở nên cứng, đặc biệt là vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc sau thời gian dài không vận động.
• Giới hạn vận động: Khả năng di chuyển của khớp gối bị hạn chế, đặc biệt là khi thực hiện các động tác như quỳ gối hoặc cúi xuống.
• Sưng khớp: Do sự tích tụ dịch ở khớp gối, khu vực quanh khớp có thể bị sưng, làm tăng cảm giác đau đớn.
• Tiếng kêu trong khớp: Khi cử động, nhiều bệnh nhân cảm thấy có tiếng lạo xạo trong khớp gối, đây là dấu hiệu của sự ma sát giữa các đầu xương.

Những triệu chứng này sẽ trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian nếu không được can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các yếu tố lão hóa, thói quen sinh hoạt, cũng như các yếu tố di truyền. Dưới đây là một số nguyên nhân chính dẫn đến bệnh lý này:

• Lão hóa tự nhiên: Quá trình lão hóa là nguyên nhân hàng đầu gây thoái hóa khớp gối. Khi tuổi tác tăng lên, sụn khớp sẽ dần bị bào mòn và mất đi tính đàn hồi, khiến khớp gối dễ bị tổn thương.
• Chấn thương khớp gối: Các chấn thương như gãy xương, đứt dây chằng hay tổn thương sụn khớp trong quá khứ có thể làm tăng nguy cơ phát triển thoái hóa khớp gối trong tương lai.
• Thừa cân, béo phì: Trọng lượng cơ thể quá nặng tạo áp lực lớn lên khớp gối, khiến sụn khớp bị mòn nhanh chóng và dễ gây ra thoái hóa.
• Rối loạn cơ thể và các bệnh lý khác: Những người mắc bệnh lý như viêm khớp dạng thấp, tiểu đường hoặc gút có nguy cơ cao bị thoái hóa khớp gối do tác động của các viêm nhiễm hoặc rối loạn chuyển hóa lên khớp.
• Lối sống thiếu vận động: Ngồi lâu, ít vận động hay không tham gia các hoạt động thể chất cũng làm suy yếu các cơ và dây chằng quanh khớp gối, tăng nguy cơ thoái hóa khớp.
• Di truyền: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong việc gây thoái hóa khớp gối, nhất là nếu gia đình có tiền sử mắc bệnh lý này.

Đối tượng dễ mắc thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao mắc phải bệnh lý này. Những đối tượng sau đây thường dễ gặp phải các triệu chứng thoái hóa khớp gối:

• Người cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể khiến các khớp gối dễ bị thoái hóa. Theo nghiên cứu, người trên tuổi có thể bắt đầu thấy các dấu hiệu của thoái hóa khớp gối.
• Phụ nữ sau mãn kinh: Sau giai đoạn mãn kinh, sự thay đổi hormone estrogen có thể làm giảm mật độ xương và gây tổn hại cho khớp gối, khiến phụ nữ dễ bị thoái hóa hơn so với nam giới cùng độ tuổi.
• Người thừa cân hoặc béo phì: Các nghiên cứu chỉ ra rằng trọng lượng cơ thể dư thừa tạo áp lực lớn lên khớp gối, làm tăng tốc độ thoái hóa khớp, đặc biệt ở những người có thói quen ăn uống không lành mạnh.
• Người có tiền sử chấn thương khớp gối: Những người đã từng bị chấn thương như gãy xương, đứt dây chằng, hay phẫu thuật khớp gối có nguy cơ cao phát triển thoái hóa khớp trong tương lai.
• Những người làm việc nặng hoặc vận động mạnh: Các nghề nghiệp hoặc hoạt động thể thao yêu cầu người tham gia mang vác vật nặng, hoặc có sự va chạm, dễ gây tổn thương cho khớp gối, làm tăng nguy cơ thoái hóa.
• Người mắc các bệnh lý mãn tính: Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, gút hoặc bệnh tiểu đường có thể làm tăng sự viêm nhiễm và tổn thương khớp, dẫn đến thoái hóa khớp gối sớm hơn.

Những đối tượng này cần lưu ý và có biện pháp phòng ngừa, kiểm soát các yếu tố nguy cơ để giảm thiểu khả năng mắc bệnh thoái hóa khớp gối.

Biến chứng thoái hóa khớp gối

Thoái hóa khớp gối không chỉ gây ra đau đớn và giảm khả năng vận động, mà nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là một số biến chứng mà người bệnh có thể gặp phải khi tình trạng thoái hóa khớp gối tiến triển:

• Hạn chế vận động nghiêm trọng: Khi khớp gối bị thoái hóa nặng, sự cứng khớp và đau đớn có thể khiến người bệnh không thể đi lại, leo cầu thang hoặc thực hiện các hoạt động sinh hoạt bình thường. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng tự chăm sóc bản thân.
• Biến dạng khớp: Thoái hóa khớp gối lâu dài có thể dẫn đến biến dạng khớp như lệch trục gối hoặc chân cong vẹo, gây mất cân đối khi đi lại và làm tăng áp lực lên các khớp khác trong cơ thể.
• Viêm khớp mạn tính: Tình trạng viêm do thoái hóa kéo dài có thể chuyển thành viêm mạn tính, gây thêm đau đớn và làm tổn thương các cấu trúc xung quanh khớp, như dây chằng và gân.
• Giảm chất lượng cuộc sống: Đau đớn và giảm khả năng vận động có thể khiến người bệnh gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, như đi làm, chăm sóc gia đình, và tham gia các hoạt động xã hội.
• Tăng nguy cơ té ngã: Sự yếu đi của các cơ xung quanh khớp gối và mất ổn định khớp có thể làm tăng nguy cơ té ngã, đặc biệt ở người cao tuổi, dẫn đến chấn thương nặng như gãy xương.

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, thoái hóa khớp gối có thể dẫn đến những biến chứng lâu dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh.

Chẩn đoán thoái hóa khớp gối

Việc chẩn đoán thoái hóa khớp gối rất quan trọng để xác định mức độ tổn thương của khớp và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Chẩn đoán bệnh này thường dựa trên sự kết hợp giữa khai thác triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chủ yếu:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà người bệnh gặp phải, như đau, cứng khớp, và giới hạn vận động. Họ cũng sẽ kiểm tra sự di chuyển của khớp, tìm kiếm dấu hiệu sưng, viêm và đau khi ấn vào khu vực quanh khớp gối.
• X-quang: Xét nghiệm hình ảnh này là công cụ chính trong việc chẩn đoán thoái hóa khớp gối. X-quang có thể cho thấy sự mòn sụn, sự thay đổi trong cấu trúc khớp và sự giảm chiều rộng khe khớp, giúp xác định mức độ tổn thương.
• MRI (Cộng hưởng từ): MRI có thể cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về các mô mềm quanh khớp gối, như sụn, dây chằng và gân, giúp bác sĩ đánh giá chính xác hơn mức độ thoái hóa.
• Siêu âm: Siêu âm có thể phát hiện sự tích tụ dịch trong khớp và các dấu hiệu viêm, đồng thời giúp bác sĩ phát hiện các tổn thương mô mềm.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này không phải là phương pháp chẩn đoán thoái hóa khớp gối, nhưng có thể giúp loại trừ các bệnh lý khác như viêm khớp dạng thấp hay gút, hai bệnh có thể gây đau khớp tương tự.

Dựa trên các kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ xác định mức độ tổn thương và đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp với tình trạng của người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ về thoái hóa khớp gối

Việc phát hiện và điều trị thoái hóa khớp gối kịp thời có thể giúp giảm bớt cơn đau và ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng. Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị:

• Đau kéo dài hoặc tăng dần: Nếu bạn cảm thấy cơn đau ở khớp gối kéo dài và không giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau, đây là dấu hiệu cần gặp bác sĩ.
• Khó di chuyển hoặc cứng khớp: Nếu khớp gối của bạn trở nên cứng, làm hạn chế khả năng di chuyển hoặc khiến bạn gặp khó khăn khi đứng dậy hoặc đi lại, cần tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ.
• Sưng và viêm khớp: Sưng, nóng hoặc đỏ quanh khớp gối có thể là dấu hiệu của viêm, cần được kiểm tra để tránh tình trạng viêm kéo dài hoặc lan rộng.
• Tiếng lạo xạo khi cử động: Nếu bạn nghe thấy tiếng kêu lạo xạo hoặc cảm giác lục cục trong khớp gối khi di chuyển, đây là dấu hiệu của sự ma sát giữa các đầu xương do thoái hóa sụn.
• Tình trạng khớp gối biến dạng: Khi thấy khớp gối của mình bị lệch hoặc có sự thay đổi hình dạng bất thường, đó có thể là dấu hiệu của tổn thương nặng và cần sự can thiệp y tế.
• Không thể thực hiện các hoạt động thường ngày: Nếu đau khớp gối khiến bạn không thể thực hiện các công việc thường xuyên như đi lại, leo cầu thang hay đứng lên ngồi xuống, hãy đến bác sĩ để được điều trị.

Khi xuất hiện các triệu chứng trên, gặp bác sĩ sớm sẽ giúp bạn có cơ hội điều trị hiệu quả, tránh biến chứng và duy trì khả năng vận động của khớp gối.

Phòng ngừa thoái hóa khớp gối

Mặc dù thoái hóa khớp gối thường xảy ra theo quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng bạn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cũng như làm chậm quá trình tiến triển của bệnh:

• Duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý: Việc giữ trọng lượng cơ thể trong phạm vi khỏe mạnh giúp giảm bớt áp lực lên khớp gối, từ đó giảm thiểu nguy cơ thoái hóa sụn khớp.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, hoặc yoga có thể giúp tăng cường cơ bắp quanh khớp gối, giúp khớp linh hoạt hơn và giảm áp lực lên khớp gối.
• Tránh chấn thương khớp gối: Khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc vận động mạnh, hãy chú ý bảo vệ khớp gối bằng các thiết bị bảo vệ như miếng đệm đầu gối hoặc băng gối. Điều này giúp tránh các chấn thương gây tổn thương lâu dài cho khớp.
• Ăn uống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân đối, giàu chất dinh dưỡng như canxi, vitamin D và omega-3 giúp duy trì sức khỏe xương khớp và làm giảm nguy cơ viêm khớp. Bạn nên bổ sung thực phẩm giàu chất xơ và giảm thiểu đồ ăn chế biến sẵn, thực phẩm có chứa nhiều đường và dầu mỡ.
• Giữ thói quen vận động hợp lý: Tránh ngồi lâu hoặc đứng quá lâu trong một tư thế. Thường xuyên thay đổi tư thế và nghỉ ngơi hợp lý sẽ giúp giảm căng thẳng cho khớp gối và tránh tình trạng thoái hóa do vận động quá mức.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Những người mắc các bệnh lý như tiểu đường, gút, hoặc viêm khớp dạng thấp cần kiểm soát bệnh tình chặt chẽ để tránh tình trạng viêm gây tổn hại thêm cho khớp gối.

Những biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe khớp gối tốt và giảm thiểu nguy cơ phát triển thoái hóa khớp gối trong tương lai.

Phương pháp điều trị thoái hóa khớp gối

Điều trị thoái hóa khớp gối bao gồm nhiều phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Những phương pháp này nhằm giảm đau, cải thiện chức năng vận động và ngăn ngừa tình trạng thoái hóa tiến triển.

Điều trị nội khoa bằng thuốc Tây y

Trong điều trị thoái hóa khớp gối, thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc giảm đau và kiểm soát viêm. Dưới đây là các nhóm thuốc phổ biến được sử dụng:

• Thuốc giảm đau không kê đơn: Những loại thuốc này thường được sử dụng để giảm đau và kiểm soát tình trạng viêm. Ví dụ như Paracetamol (Acetaminophen), một loại thuốc giảm đau thông dụng không gây tác dụng phụ nghiêm trọng đối với dạ dày và hệ tiêu hóa.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Nhóm thuốc này giúp giảm viêm, sưng và đau khớp, mang lại hiệu quả nhanh chóng. Một số thuốc phổ biến trong nhóm này bao gồm Ibuprofen (Advil, Motrin) và Diclofenac (Voltaren). Tuy nhiên, các thuốc này cần được sử dụng cẩn thận vì có thể gây ảnh hưởng đến dạ dày hoặc thận khi sử dụng lâu dài.
• Thuốc giảm đau opioid: Trong trường hợp đau nặng và không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường, bác sĩ có thể chỉ định các thuốc giảm đau nhóm opioid như Tramadol. Tuy nhiên, thuốc này thường chỉ được dùng trong thời gian ngắn và dưới sự giám sát của bác sĩ.
• Thuốc tiêm corticosteroid: Được chỉ định khi có viêm nặng tại khớp gối, thuốc tiêm corticosteroid (ví dụ: Methylprednisolone) có tác dụng nhanh chóng giảm đau và sưng tấy, giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc này có thể dẫn đến tác dụng phụ như loãng xương.

Vật lý trị liệu và các biện pháp hỗ trợ

Vật lý trị liệu là phương pháp hỗ trợ rất hiệu quả trong việc giảm đau và cải thiện chức năng khớp gối. Các biện pháp này giúp người bệnh có thể duy trì và cải thiện khả năng vận động của khớp gối mà không cần dùng thuốc.

• Bài tập phục hồi chức năng: Các bài tập nhẹ nhàng, như các bài tập kéo giãn hoặc tăng cường cơ bắp xung quanh khớp gối, có thể giúp giảm đau, tăng cường sự linh hoạt của khớp và ngăn ngừa sự cứng khớp. Một số bài tập như đi bộ dưới nước hoặc yoga là những lựa chọn phù hợp.
• Liệu pháp nhiệt và lạnh: Sử dụng chườm nóng hoặc chườm lạnh là phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả trong việc giảm sưng và đau. Chườm lạnh giúp giảm viêm và sưng, trong khi chườm nóng giúp thư giãn cơ bắp và tăng cường lưu thông máu.
• Điều trị bằng sóng xung kích: Phương pháp này sử dụng sóng xung kích để kích thích tái tạo mô và giảm đau hiệu quả. Đây là phương pháp ít xâm lấn và có thể giúp giảm triệu chứng thoái hóa khớp gối.

Phẫu thuật thay khớp gối

Khi thoái hóa khớp gối ở mức độ nghiêm trọng, các phương pháp điều trị nội khoa và vật lý trị liệu có thể không còn hiệu quả. Khi đó, phẫu thuật thay khớp gối là một lựa chọn cần thiết để cải thiện chất lượng sống và khả năng vận động.

• Thay khớp gối toàn phần: Đây là phẫu thuật thay thế hoàn toàn khớp gối bị thoái hóa bằng một khớp nhân tạo. Phẫu thuật này thường được chỉ định cho những bệnh nhân có thoái hóa khớp gối nặng, không thể điều trị bằng thuốc hoặc vật lý trị liệu. Sau phẫu thuật, người bệnh có thể phục hồi khả năng vận động khá nhanh và giảm hẳn triệu chứng đau.
• Thay khớp gối một phần: Nếu chỉ có một phần của khớp gối bị thoái hóa, phẫu thuật thay khớp một phần có thể là lựa chọn thích hợp. Phẫu thuật này ít xâm lấn hơn và thời gian hồi phục nhanh hơn so với phẫu thuật thay khớp toàn phần.
• Phẫu thuật nội soi khớp gối: Đối với những trường hợp thoái hóa nhẹ, phẫu thuật nội soi có thể được thực hiện để loại bỏ mô sụn bị tổn thương, giảm cơn đau và giúp khớp gối hoạt động bình thường hơn.

Phẫu thuật thay khớp gối mang lại sự cải thiện lớn về khả năng vận động và giảm đau cho người bệnh, nhưng cũng cần thời gian phục hồi và chăm sóc đặc biệt sau phẫu thuật.

Các phương pháp điều trị bổ sung

Ngoài các phương pháp điều trị chính, một số biện pháp bổ sung cũng có thể giúp giảm đau và cải thiện tình trạng thoái hóa khớp gối.

• Sử dụng glucosamine và chondroitin: Đây là các chất bổ sung có thể giúp bảo vệ sụn khớp và làm chậm quá trình thoái hóa. Nhiều nghiên cứu cho thấy việc bổ sung glucosamine có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng khớp.
• Y học cổ truyền: Một số phương pháp như châm cứu, xoa bóp, hay sử dụng các bài thuốc từ thảo dược có thể giúp giảm đau, tăng cường lưu thông khí huyết và hỗ trợ quá trình điều trị thoái hóa khớp gối.

Tuy các phương pháp bổ sung này chưa được chứng minh hoàn toàn về hiệu quả trong điều trị thoái hóa khớp gối, nhưng chúng có thể giúp hỗ trợ quá trình hồi phục và làm giảm triệu chứng cho người bệnh.

Điều trị thoái hóa khớp gối có thể kết hợp nhiều phương pháp, tùy thuộc vào mức độ bệnh và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp sẽ giúp người bệnh giảm đau, cải thiện chức năng vận động và duy trì chất lượng sống lâu dài.