Vảy Nến Thể Mảng: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Vảy nến thể mảng là một bệnh da liễu mãn tính, thường xuất hiện dưới dạng các mảng da đỏ, có vảy bạc, chủ yếu ở khu vực như đầu, khuỷu tay, đầu gối và lưng. Bệnh có thể gây ngứa, đau rát, thậm chí ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nguyên nhân chính của vảy nến thể mảng là sự rối loạn miễn dịch, khiến tế bào da phát triển nhanh chóng, tạo thành các mảng vảy dày. Mặc dù chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn, nhưng với các biện pháp điều trị hiện đại như thuốc bôi, ánh sáng trị liệu, và một số phương pháp Đông y, người bệnh có thể kiểm soát được triệu chứng và cải thiện tình trạng bệnh.

Định nghĩa và phân loại vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng là một dạng phổ biến của bệnh vảy nến, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các mảng da đỏ, dày và có vảy bạc, thường xuyên xuất hiện ở các vùng như đầu, khuỷu tay, đầu gối, lưng và chân. Bệnh này xảy ra khi hệ thống miễn dịch bị rối loạn, kích thích sự phát triển quá mức của các tế bào da. Quá trình này làm cho các tế bào da mới thay thế nhanh chóng các tế bào cũ, gây tích tụ các lớp da dày và hình thành vảy.

Vảy nến thể mảng có thể chia thành một số dạng khác nhau, tuỳ thuộc vào mức độ và khu vực da bị ảnh hưởng. Các mảng vảy có thể có kích thước lớn hoặc nhỏ, có thể xuất hiện đơn lẻ hoặc lan rộng ra nhiều vùng da khác nhau. Dù không gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, bệnh vẫn có thể làm giảm chất lượng sống của người bệnh, đặc biệt là khi các mảng vảy xuất hiện ở những vùng dễ nhìn thấy, như mặt hoặc tay.

Triệu chứng của vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng có những triệu chứng đặc trưng dễ nhận diện. Đầu tiên, người bệnh thường thấy xuất hiện các mảng da đỏ, khô, có vảy bạc, dày và có xu hướng mở rộng ra theo thời gian. Các mảng này thường có hình tròn hoặc oval và có thể xuất hiện ở những khu vực dễ nhận thấy như đầu, khuỷu tay, đầu gối, lưng và phần dưới của chân.

Ngoài các mảng vảy, người bệnh còn cảm thấy ngứa, đau rát hoặc khó chịu tại các khu vực da bị ảnh hưởng. Cảm giác ngứa thường xuyên khiến người bệnh có xu hướng gãi, điều này có thể dẫn đến tổn thương da hoặc nhiễm trùng nếu không được chăm sóc đúng cách.

Một số trường hợp nghiêm trọng, bệnh có thể gây nứt nẻ da, làm da bị chảy máu, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng. Triệu chứng này có thể tác động lớn đến tâm lý và chất lượng sống của người bệnh, gây lo âu và tự ti, đặc biệt khi các mảng vảy xuất hiện ở những vùng da dễ nhìn thấy.

Nguyên nhân gây ra vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng là kết quả của một số yếu tố khác nhau tác động lên cơ thể, dẫn đến sự phát triển bất thường của tế bào da. Dưới đây là các nguyên nhân chính:

• Rối loạn hệ miễn dịch: Vảy nến thể mảng xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các tế bào da khỏe mạnh. Thay vì bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh, hệ miễn dịch lại kích thích sự tăng trưởng quá mức của tế bào da, tạo thành các mảng vảy.

• Di truyền: Các nghiên cứu chỉ ra rằng nếu trong gia đình có người mắc bệnh vảy nến, nguy cơ mắc bệnh của các thế hệ tiếp theo sẽ cao hơn. Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định mức độ nghiêm trọng và khả năng xuất hiện của bệnh.

• Yếu tố môi trường: Môi trường sống và các yếu tố bên ngoài có thể là tác nhân khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm bệnh vảy nến. Căng thẳng, viêm nhiễm, thay đổi thời tiết, ô nhiễm, hoặc tiếp xúc với hóa chất đều có thể kích thích sự phát triển của bệnh.

• Các bệnh lý khác: Một số bệnh lý nền như nhiễm trùng, viêm khớp, bệnh tim mạch, hoặc các bệnh tự miễn có thể làm gia tăng nguy cơ phát triển vảy nến thể mảng.

• Lối sống không lành mạnh: Thói quen hút thuốc, uống rượu, chế độ ăn uống không khoa học có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh vảy nến thể mảng. Những yếu tố này gây ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, làm suy giảm khả năng miễn dịch của cơ thể.

Đối tượng dễ mắc vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn. Dưới đây là các đối tượng dễ mắc bệnh:

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh: Như đã đề cập, yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Những người có bố mẹ hoặc anh chị em ruột mắc vảy nến có nguy cơ cao mắc bệnh.

• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu hoặc mắc các bệnh tự miễn, như lupus hoặc viêm khớp dạng thấp, dễ bị vảy nến thể mảng. Sự suy giảm chức năng miễn dịch làm cơ thể dễ dàng bị tấn công bởi các yếu tố gây bệnh.

• Người sống trong môi trường căng thẳng: Căng thẳng và lo âu là yếu tố kích thích nổi bật gây ra các đợt bùng phát vảy nến. Vì vậy, những người làm việc trong môi trường căng thẳng hoặc có lối sống stress có nguy cơ mắc bệnh cao.

• Người thường xuyên tiếp xúc với các chất kích thích: Những người làm công việc tiếp xúc với hóa chất, xăng dầu, thuốc trừ sâu hoặc các chất độc hại có nguy cơ cao mắc vảy nến thể mảng, đặc biệt khi cơ thể không được bảo vệ đúng cách.

• Người trong độ tuổi từ trẻ đến trung niên: Mặc dù vảy nến có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng bệnh thường bắt đầu ở độ tuổi từ hai mươi đến ba mươi, khi hệ thống miễn dịch vẫn hoạt động mạnh và dễ bị rối loạn.

Biến chứng của vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng không chỉ ảnh hưởng đến vẻ ngoài của người bệnh mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra:

• Nhiễm trùng da: Các mảng vảy dày và khô có thể nứt ra, tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus hoặc nấm xâm nhập vào cơ thể. Điều này làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da, khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.

• Vấn đề về khớp (vảy nến viêm khớp): Một trong những biến chứng phổ biến của vảy nến thể mảng là viêm khớp vảy nến. Bệnh nhân có thể bị đau, sưng, và hạn chế vận động ở các khớp, đặc biệt là ở khuỷu tay, đầu gối, hoặc cột sống. Nếu không điều trị, biến chứng này có thể dẫn đến tổn thương khớp vĩnh viễn.

• Vấn đề tâm lý: Bệnh vảy nến thể mảng, đặc biệt khi các mảng vảy xuất hiện ở những vị trí dễ nhìn thấy như mặt, tay hoặc chân, có thể gây ảnh hưởng đến tâm lý của người bệnh. Họ có thể cảm thấy tự ti, lo âu, hoặc trầm cảm, làm giảm chất lượng cuộc sống.

• Bệnh tim mạch: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng người mắc vảy nến thể mảng có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, bao gồm bệnh động mạch vành và đột quỵ. Sự viêm nhiễm mãn tính trong cơ thể có thể làm tăng nguy cơ các vấn đề về tim mạch.

• Tăng nguy cơ ung thư da: Mặc dù hiếm gặp, nhưng việc sử dụng các liệu pháp điều trị dài hạn, như thuốc ức chế miễn dịch, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư da. Người bệnh vảy nến cần theo dõi tình trạng da thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.

Chẩn đoán vảy nến thể mảng

Chẩn đoán vảy nến thể mảng chủ yếu dựa vào việc quan sát các triệu chứng lâm sàng và lịch sử bệnh của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán chủ yếu:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám và quan sát các mảng da có vảy bạc, dày đặc. Các khu vực thường bị ảnh hưởng bao gồm đầu, khuỷu tay, đầu gối, và lưng. Việc xác định đặc điểm của các mảng vảy là bước đầu trong chẩn đoán.

• Xét nghiệm sinh thiết da: Để xác định chính xác vảy nến thể mảng, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết da. Mẫu da sẽ được lấy và phân tích dưới kính hiển vi để xác định sự thay đổi trong cấu trúc tế bào, giúp xác nhận chẩn đoán.

• Kiểm tra sức khỏe tổng quát: Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng viêm hoặc các vấn đề sức khỏe liên quan như bệnh tim mạch hoặc tiểu đường. Các xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng của bệnh vảy nến đến sức khỏe tổng thể.

• Chẩn đoán phân biệt: Vảy nến thể mảng cần phải được phân biệt với các bệnh da liễu khác như eczema, lupus ban đỏ, hoặc viêm da tiếp xúc. Việc loại trừ các bệnh lý khác là điều cần thiết để có chẩn đoán chính xác.

• Khám chuyên khoa: Nếu bệnh vảy nến có ảnh hưởng đến các khớp hoặc hệ thống nội tạng, bác sĩ có thể yêu cầu tham khảo các chuyên gia khác, như bác sĩ xương khớp hoặc bác sĩ tim mạch, để xác định sự ảnh hưởng của bệnh đối với các cơ quan khác.

Khi nào cần gặp bác sĩ về vảy nến thể mảng

Vảy nến thể mảng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Dưới đây là những trường hợp khi người bệnh cần tìm gặp bác sĩ ngay để được hỗ trợ kịp thời:

• Khi triệu chứng trở nên nghiêm trọng: Nếu các mảng vảy lan rộng ra, dày lên hoặc gây đau đớn, người bệnh cần gặp bác sĩ để điều chỉnh phương pháp điều trị và ngăn ngừa tình trạng trở nên tồi tệ hơn.

• Khi có dấu hiệu nhiễm trùng: Nếu các mảng vảy bị nứt nẻ, rỉ dịch hoặc có dấu hiệu sưng, đỏ và đau, có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng. Lúc này, cần gặp bác sĩ để kiểm tra và sử dụng thuốc kháng sinh nếu cần.

• Khi xuất hiện triệu chứng ở các khớp: Nếu bệnh nhân cảm thấy đau, sưng, hoặc khó cử động ở các khớp, điều này có thể là dấu hiệu của viêm khớp vảy nến. Bác sĩ xương khớp hoặc chuyên gia sẽ giúp đánh giá tình trạng và đưa ra hướng điều trị thích hợp.

• Khi bệnh ảnh hưởng đến tâm lý: Vảy nến thể mảng có thể gây ra lo âu, trầm cảm và tự ti, đặc biệt khi các mảng vảy xuất hiện ở những vùng dễ nhìn thấy như mặt, tay hoặc chân. Nếu bệnh nhân cảm thấy khó khăn trong việc đối phó với tác động tâm lý, cần gặp bác sĩ để được tư vấn và hỗ trợ.

• Khi việc điều trị hiện tại không hiệu quả: Nếu phương pháp điều trị hiện tại không cải thiện tình trạng da hoặc có tác dụng phụ không mong muốn, bác sĩ sẽ đánh giá và điều chỉnh kế hoạch điều trị sao cho hiệu quả hơn.

Phòng ngừa vảy nến thể mảng

Mặc dù không thể hoàn toàn ngăn ngừa được vảy nến thể mảng, nhưng một số biện pháp có thể giúp giảm thiểu nguy cơ bùng phát và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn. Dưới đây là một số cách phòng ngừa hữu ích:

• Quản lý căng thẳng: Căng thẳng là một trong những yếu tố kích hoạt vảy nến. Việc thực hành các kỹ thuật giảm căng thẳng như thiền, yoga, hoặc tập thể dục có thể giúp giảm nguy cơ bệnh bùng phát.

• Duy trì làn da khỏe mạnh: Dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, việc dưỡng ẩm da thường xuyên có thể ngăn ngừa khô da và vảy. Sử dụng kem dưỡng ẩm hoặc dầu tắm đặc biệt dành cho da nhạy cảm giúp làm dịu da và giảm nguy cơ hình thành mảng vảy.

• Tránh tiếp xúc với tác nhân kích thích: Các yếu tố như thuốc lá, rượu, hóa chất, hoặc thời tiết lạnh có thể làm trầm trọng thêm tình trạng vảy nến. Người bệnh nên tránh tiếp xúc với các tác nhân này để ngăn ngừa bùng phát.

• Chăm sóc sức khỏe tổng quát: Duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, kiểm soát cân nặng và tránh các bệnh lý nền như tiểu đường, bệnh tim mạch có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh vảy nến thể mảng. Thực phẩm giàu vitamin D, omega-3 và chất xơ có thể hỗ trợ tốt cho sức khỏe da.

• Tránh các nhiễm trùng: Viêm nhiễm là một trong những yếu tố có thể kích hoạt vảy nến. Việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc với người bị nhiễm trùng hoặc chăm sóc tốt các vết thương giúp giảm nguy cơ bệnh bùng phát.

• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Người bệnh nên thực hiện các cuộc hẹn kiểm tra định kỳ với bác sĩ da liễu để theo dõi tình trạng bệnh và điều chỉnh phương pháp điều trị khi cần thiết.

Phương pháp điều trị vảy nến thể mảng

Điều trị vảy nến thể mảng nhằm mục tiêu giảm các triệu chứng, kiểm soát sự phát triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm cả biện pháp Tây y, liệu pháp ánh sáng và các phương pháp Đông y. Dưới đây là các phương pháp điều trị phổ biến hiện nay:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc giảm viêm và kiểm soát triệu chứng của vảy nến thể mảng. Tùy vào mức độ bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc sau:

• Thuốc bôi ngoài da: Thuốc corticosteroid là nhóm thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị vảy nến thể mảng. Các loại thuốc như Hydrocortisone hoặc Betamethasone giúp giảm viêm, ngứa và làm mềm da, giảm mảng vảy. Tuy nhiên, việc sử dụng lâu dài có thể gây ra các tác dụng phụ như mỏng da, vì vậy cần theo chỉ định của bác sĩ.

• Thuốc uống: Trong trường hợp vảy nến thể mảng nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc uống để kiểm soát bệnh. Thuốc Methotrexate và Cyclosporine là hai loại thuốc phổ biến giúp giảm sự tăng trưởng tế bào da bất thường bằng cách ức chế hệ miễn dịch. Những thuốc này thường chỉ được sử dụng khi bệnh không đáp ứng với các phương pháp điều trị tại chỗ.

• Thuốc sinh học: Đây là nhóm thuốc mới giúp điều trị vảy nến thể mảng hiệu quả hơn, đặc biệt trong các trường hợp bệnh nặng. Thuốc sinh học như Adalimumab (Humira), Etanercept (Enbrel) và Ustekinumab (Stelara) tác động trực tiếp lên các yếu tố gây viêm trong cơ thể, giúp kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các đợt bùng phát.

Liệu pháp ánh sáng trị liệu

Liệu pháp ánh sáng trị liệu (hay còn gọi là quang trị liệu) là một phương pháp hữu hiệu trong việc điều trị vảy nến thể mảng, đặc biệt đối với những bệnh nhân có triệu chứng nặng hoặc không đáp ứng với thuốc bôi.

• Phương pháp UVB: Điều trị bằng ánh sáng tia cực tím B (UVB) giúp làm giảm sự phát triển tế bào da quá mức. Quá trình này giúp cải thiện tình trạng da và giảm các mảng vảy. Liệu pháp này được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ, và có thể cần thực hiện nhiều lần trong tuần.

• UVB có chọn lọc: Một loại quang trị liệu khác là liệu pháp UVB có chọn lọc, trong đó chỉ các khu vực bị ảnh hưởng của vảy nến thể mảng được chiếu sáng. Phương pháp này có thể giúp giảm nguy cơ tác dụng phụ so với liệu pháp UVB toàn thân.

Điều trị bằng phương pháp Đông y

Ngoài các phương pháp Tây y, y học cổ truyền cũng có những cách điều trị vảy nến thể mảng hiệu quả, đặc biệt trong việc giảm triệu chứng ngứa và làm dịu da.

• Thuốc thảo dược: Một số bài thuốc Đông y sử dụng các thảo dược như Nhân sâm, Đương quy, Mạch môn, và Kim ngân hoa giúp thanh nhiệt, giải độc, và kháng viêm. Những bài thuốc này không chỉ giúp cải thiện tình trạng vảy nến mà còn tăng cường sức đề kháng và giúp cơ thể phục hồi tốt hơn.

• Châm cứu và xoa bóp: Các phương pháp như châm cứu có thể hỗ trợ làm giảm căng thẳng, một trong những yếu tố làm trầm trọng thêm vảy nến. Việc sử dụng châm cứu kết hợp với xoa bóp giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm sự kích thích từ các yếu tố bên ngoài.

Chế độ ăn uống và thay đổi lối sống

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, chế độ ăn uống hợp lý và thay đổi lối sống cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh vảy nến thể mảng.

• Dinh dưỡng hợp lý: Việc bổ sung thực phẩm giàu vitamin D, omega-3, và chất xơ giúp hỗ trợ quá trình điều trị. Một số nghiên cứu cho thấy việc ăn nhiều cá béo như cá hồi hoặc các loại hạt có thể giúp giảm viêm và cải thiện tình trạng vảy nến.

• Tránh các yếu tố kích thích: Căng thẳng, thuốc lá và rượu có thể làm bệnh vảy nến thể mảng bùng phát. Do đó, người bệnh cần duy trì một lối sống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và tránh các tác nhân gây kích ứng.

Điều trị vảy nến thể mảng là một quá trình dài và cần sự kiên nhẫn từ người bệnh. Phương pháp điều trị kết hợp giữa Tây y, liệu pháp ánh sáng, Đông y và chế độ sinh hoạt hợp lý có thể giúp kiểm soát hiệu quả bệnh, giảm triệu chứng và phòng ngừa các biến chứng.