Trào ngược dạ dày ở bà bầu: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Trào ngược dạ dày ở bà bầu là tình trạng phổ biến, gây khó chịu và ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ bầu trong thai kỳ. Biểu hiện chủ yếu của bệnh là ợ chua, buồn nôn, đau ngực và khó tiêu. Nguyên nhân chính là sự thay đổi hormone và sự phát triển của thai nhi, khiến dạ dày phải chịu áp lực lớn hơn, dẫn đến trào ngược. Tuy bệnh không nguy hiểm nhưng nếu không được xử lý kịp thời, có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng như viêm loét thực quản hoặc ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bà mẹ. Vậy làm thế nào để phòng ngừa và điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Định nghĩa và phân loại trào ngược dạ dày ở bà bầu

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng dịch dạ dày, bao gồm acid, trào ngược lên thực quản. Đây là một vấn đề phổ biến mà nhiều bà bầu phải đối mặt trong suốt thai kỳ, đặc biệt là trong các tháng giữa và cuối. Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là progesterone, làm giãn cơ vòng dưới thực quản, khiến cho việc đóng chặt của cơ này trở nên khó khăn hơn, dẫn đến hiện tượng trào ngược. Đồng thời, khi thai nhi phát triển lớn dần, tử cung có thể chèn ép vào dạ dày, tạo áp lực làm dịch dạ dày trào ngược lên thực quản.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu có thể được chia thành hai dạng chính: trào ngược cấp tính và mạn tính. Trào ngược cấp tính xảy ra khi mẹ bầu ăn một số loại thực phẩm gây kích ứng, hoặc khi cơ thể mệt mỏi, căng thẳng. Trào ngược mạn tính, nếu không được kiểm soát, có thể trở thành một tình trạng lâu dài, ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của bà mẹ.

Triệu chứng của trào ngược dạ dày ở bà bầu

Các triệu chứng của trào ngược dạ dày ở bà bầu khá đa dạng và có thể thay đổi theo từng giai đoạn của thai kỳ. Một trong những triệu chứng thường gặp nhất là cảm giác ợ chua. Mẹ bầu sẽ cảm thấy hơi nóng hoặc chua ở vùng ngực, đặc biệt là sau khi ăn hoặc khi nằm xuống. Cảm giác này có thể kéo dài và gây khó chịu.

Ngoài ra, buồn nôn và nôn mửa cũng là những triệu chứng phổ biến. Mặc dù tình trạng buồn nôn vào buổi sáng là một phần của thai nghén, nhưng nếu kéo dài hoặc nặng hơn, có thể liên quan đến trào ngược dạ dày. Đau ngực cũng là một triệu chứng cần chú ý, đặc biệt là khi cơn đau này không liên quan đến vấn đề tim mạch. Các cơn đau ngực do trào ngược dạ dày thường xảy ra sau bữa ăn, đặc biệt là khi mẹ bầu ăn nhiều hoặc thực phẩm cay, chua, dầu mỡ.

Một triệu chứng khác mà nhiều bà bầu có thể gặp phải là khó nuốt. Khi acid từ dạ dày trào ngược lên thực quản, có thể gây viêm và khiến việc nuốt thức ăn trở nên khó khăn. Triệu chứng này có thể đi kèm với cảm giác đầy bụng và khó tiêu, đặc biệt là khi bà bầu ăn quá no.

Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày ở bà bầu

Trào ngược dạ dày ở bà bầu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến sự thay đổi trong cơ thể trong suốt thai kỳ. Dưới đây là các yếu tố chính:

• Thay đổi hormone: Sự tăng cao của hormone progesterone trong thai kỳ có tác dụng làm giãn cơ vòng dưới thực quản, khiến cơ này không còn đóng chặt, tạo điều kiện cho dịch dạ dày trào ngược lên thực quản.

• Tăng áp lực ổ bụng: Khi thai nhi phát triển, tử cung mở rộng và tạo áp lực lên dạ dày. Áp lực này có thể khiến dịch dạ dày bị đẩy ngược lên thực quản, đặc biệt là khi mẹ bầu nằm xuống hoặc sau khi ăn quá no.

• Chế độ ăn uống không hợp lý: Các thực phẩm dễ gây kích ứng như thực phẩm cay, chua, dầu mỡ hoặc các thức ăn giàu chất béo có thể làm trầm trọng thêm tình trạng trào ngược dạ dày. Thức ăn nặng và khó tiêu cũng làm tăng áp lực lên dạ dày.

• Tình trạng stress: Căng thẳng, lo âu trong thai kỳ có thể làm gia tăng mức độ acid trong dạ dày, góp phần gây ra hoặc làm trầm trọng thêm trào ngược dạ dày.

• Sự giảm chức năng tiêu hóa: Quá trình tiêu hóa của bà bầu có thể trở nên chậm hơn do sự thay đổi nội tiết tố, dẫn đến tình trạng đầy bụng, khó tiêu và trào ngược dạ dày.

Đối tượng dễ bị trào ngược dạ dày trong thai kỳ

Không phải bà bầu nào cũng gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày, nhưng có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh lý này:

• Phụ nữ mang thai lần đầu: Các nghiên cứu chỉ ra rằng bà bầu lần đầu thường có nguy cơ cao bị trào ngược dạ dày hơn so với những người đã mang thai trước đó, do sự thay đổi trong cơ thể và hormone.

• Bà bầu có tiền sử bệnh lý tiêu hóa: Những bà bầu đã có sẵn các vấn đề về tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản trước khi mang thai, hoặc có tiền sử viêm loét dạ dày sẽ có nguy cơ cao bị tái phát trào ngược trong thai kỳ.

• Mang thai ở độ tuổi muộn: Phụ nữ mang thai ở độ tuổi lớn hơn thường có khả năng bị trào ngược dạ dày cao hơn, do cơ thể trở nên nhạy cảm hơn với sự thay đổi nội tiết tố và các vấn đề tiêu hóa.

• Thai nhi phát triển nhanh hoặc có cân nặng lớn: Những bà bầu mang thai đôi hoặc có thai nhi phát triển quá nhanh có thể gặp tình trạng tăng áp lực ổ bụng, gây ra trào ngược dạ dày do tử cung mở rộng.

• Bà bầu bị thừa cân hoặc béo phì: Cân nặng dư thừa cũng là yếu tố làm gia tăng áp lực lên dạ dày, khiến dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu là vấn đề có thể gặp ở mọi đối tượng, tuy nhiên các yếu tố trên có thể làm tăng khả năng phát sinh và làm trầm trọng thêm tình trạng này.

Biến chứng của trào ngược dạ dày ở bà bầu

Trào ngược dạ dày ở bà bầu, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi. Dưới đây là các biến chứng phổ biến mà bà bầu có thể gặp phải:

• Viêm loét thực quản: Khi dịch dạ dày, đặc biệt là acid, trào ngược lên thực quản thường xuyên, nó có thể gây viêm và loét niêm mạc thực quản. Điều này gây đau rát, khó nuốt và có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như chảy máu thực quản.

• Hẹp thực quản: Viêm và loét kéo dài có thể làm hẹp thực quản, gây khó khăn trong việc nuốt thức ăn, thậm chí ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng.

• Viêm họng và thanh quản: Trào ngược acid dạ dày lên họng và thanh quản có thể dẫn đến viêm, gây đau họng, khản giọng và thậm chí là khó thở. Tình trạng này có thể gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bà bầu.

• Ảnh hưởng đến dinh dưỡng của bà bầu: Khi trào ngược dạ dày diễn ra liên tục, bà bầu có thể gặp phải tình trạng mất cảm giác thèm ăn, khó ăn uống, nôn mửa và giảm khả năng hấp thu các dưỡng chất thiết yếu cho thai kỳ. Điều này có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

• Tăng nguy cơ sinh non: Một số nghiên cứu cho thấy việc không kiểm soát trào ngược dạ dày có thể làm tăng nguy cơ sinh non, do tình trạng viêm và stress kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ bầu và sự phát triển của thai nhi.

Mặc dù trào ngược dạ dày có thể được kiểm soát, nhưng nếu không điều trị kịp thời, những biến chứng trên sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cả mẹ và thai nhi.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở bà bầu

Việc chẩn đoán trào ngược dạ dày ở bà bầu đòi hỏi sự thận trọng và chính xác từ bác sĩ, vì các triệu chứng của bệnh có thể tương tự như các vấn đề khác trong thai kỳ. Các phương pháp chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng và hỏi bệnh: Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi về các triệu chứng mà bà bầu đang gặp phải, chẳng hạn như ợ chua, buồn nôn, đau ngực hoặc khó nuốt. Các triệu chứng này sẽ giúp bác sĩ đánh giá mức độ nghiêm trọng và khả năng mắc bệnh.

• Kiểm tra thực quản và dạ dày (nội soi): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu nội soi để kiểm tra tình trạng viêm hoặc loét ở thực quản. Đây là phương pháp hữu hiệu giúp đánh giá mức độ tổn thương và phát hiện các dấu hiệu của bệnh trào ngược.

• Siêu âm ổ bụng: Mặc dù siêu âm không thể phát hiện trực tiếp trào ngược dạ dày, nhưng nó có thể giúp bác sĩ loại trừ các vấn đề khác như viêm ruột, sỏi mật hoặc các bất thường ở dạ dày.

• Theo dõi pH dạ dày (pH meter): Đây là phương pháp đo độ acid trong dạ dày, giúp xác định chính xác mức độ trào ngược dạ dày. Tuy nhiên, phương pháp này ít khi được sử dụng trong thai kỳ trừ khi các triệu chứng không thể kiểm soát hoặc bệnh lý nghiêm trọng.

• Chụp X-quang với thuốc cản quang: Một số bác sĩ có thể yêu cầu chụp X-quang với thuốc cản quang để kiểm tra khả năng trào ngược của dạ dày, giúp xác định các vấn đề liên quan đến cấu trúc dạ dày và thực quản.

Việc chẩn đoán sớm và chính xác trào ngược dạ dày sẽ giúp bà bầu nhận được phương pháp điều trị thích hợp, giảm thiểu nguy cơ gặp phải các biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống trong thai kỳ.

Khi nào bà bầu cần gặp bác sĩ về trào ngược dạ dày?

Trào ngược dạ dày ở bà bầu có thể được kiểm soát tốt nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, có những tình huống cần thiết phải tìm đến bác sĩ để đảm bảo sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Dưới đây là những trường hợp bà bầu nên gặp bác sĩ:

• Triệu chứng không thuyên giảm: Nếu bà bầu gặp phải các triệu chứng như ợ chua, buồn nôn, khó tiêu mà không cải thiện sau khi thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt, thì đây có thể là dấu hiệu của trào ngược dạ dày cần được điều trị y tế.

• Triệu chứng nghiêm trọng hoặc tăng nặng: Nếu cơn đau ngực trở nên dữ dội hơn hoặc xuất hiện các dấu hiệu như khó thở, đau thắt ngực, hoặc có cảm giác bị nghẹt cổ, mẹ bầu cần đi khám ngay, vì đây có thể là dấu hiệu của các vấn đề nghiêm trọng hơn, như viêm thực quản hoặc các bệnh lý tim mạch.

• Khó nuốt hoặc mất cảm giác thèm ăn: Nếu bà bầu cảm thấy khó nuốt thức ăn hoặc có sự thay đổi đột ngột trong khẩu vị, làm giảm khả năng ăn uống và hấp thu dinh dưỡng, thì cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh các vấn đề về sức khỏe dinh dưỡng cho thai kỳ.

• Nôn mửa thường xuyên hoặc mất nước: Nếu bà bầu gặp phải tình trạng nôn mửa kéo dài, không thể giữ thức ăn hoặc nước uống trong cơ thể, điều này có thể dẫn đến mất nước và suy dinh dưỡng. Trong trường hợp này, cần đến bác sĩ để được hỗ trợ điều trị.

• Có tiền sử bệnh lý về dạ dày: Nếu mẹ bầu đã từng mắc các bệnh lý tiêu hóa như viêm loét dạ dày, bệnh trào ngược dạ dày thực quản trước khi mang thai, cần gặp bác sĩ để được theo dõi và điều trị sớm.

Khi gặp phải bất kỳ tình huống nào trong số này, bà bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định nguyên nhân và nhận phương pháp điều trị phù hợp, tránh các biến chứng không mong muốn.

Phòng ngừa trào ngược dạ dày ở bà bầu

Mặc dù trào ngược dạ dày là một vấn đề phổ biến trong thai kỳ, nhưng bà bầu có thể thực hiện một số biện pháp để phòng ngừa hoặc làm giảm tình trạng này. Dưới đây là các cách phòng ngừa hiệu quả:

• Thay đổi chế độ ăn uống:

  • Tránh các thực phẩm gây kích ứng như thức ăn cay, chua, đồ chiên rán, thực phẩm có nhiều chất béo hoặc caffeine, vì chúng có thể làm tăng tiết acid dạ dày và gây trào ngược.
  • Ăn nhiều bữa nhỏ thay vì ăn quá no một lần. Điều này giúp giảm áp lực lên dạ dày và giúp quá trình tiêu hóa diễn ra dễ dàng hơn.
  • Tăng cường thực phẩm dễ tiêu hóa như cháo, súp, trái cây tươi, rau xanh và các loại thực phẩm ít gây kích ứng.

• Giảm áp lực lên dạ dày:

  • Tránh nằm ngay sau khi ăn, đặc biệt là khi ăn no, để tránh việc acid dạ dày trào ngược lên thực quản. Thay vào đó, bà bầu nên ngồi thẳng lưng hoặc đi bộ nhẹ sau bữa ăn.
  • Khi đi ngủ, hãy kê cao gối để đầu và thân trên được nâng lên, giúp ngăn ngừa acid dạ dày trào ngược khi nằm.

• Tăng cường kiểm soát cân nặng:

  • Duy trì một mức cân nặng hợp lý trong suốt thai kỳ giúp giảm áp lực lên dạ dày, đồng thời giảm nguy cơ bị trào ngược dạ dày. Nếu có thắc mắc về cân nặng, bà bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có kế hoạch tăng cân hợp lý.

• Quản lý căng thẳng và lo âu:

  • Căng thẳng có thể làm tăng mức độ acid trong dạ dày, do đó việc thư giãn và tìm các phương pháp giảm stress là rất quan trọng. Bà bầu có thể thử các bài tập thư giãn như yoga, thiền, hoặc các phương pháp thở sâu để giảm lo âu và căng thẳng.

• Tránh mặc đồ chật:

  • Mặc quần áo bó sát hoặc quá chật quanh bụng có thể làm gia tăng áp lực lên dạ dày. Chọn trang phục rộng rãi và thoải mái giúp giảm bớt áp lực này và ngăn ngừa trào ngược.

• Điều trị kịp thời các vấn đề tiêu hóa khác:

  • Nếu bà bầu có các vấn đề tiêu hóa như táo bón hoặc đầy hơi, việc điều trị sớm và phù hợp cũng giúp giảm nguy cơ trào ngược dạ dày.

Việc phòng ngừa trào ngược dạ dày trong thai kỳ không chỉ giúp giảm bớt sự khó chịu mà còn bảo vệ sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu

Điều trị trào ngược dạ dày ở bà bầu cần phải được thực hiện một cách cẩn thận và phù hợp, vì một số phương pháp có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi. Tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, kết hợp giữa biện pháp tự nhiên và thuốc Tây y khi cần thiết.

Điều trị không dùng thuốc

Khi trào ngược dạ dày ở bà bầu ở mức độ nhẹ, các biện pháp không dùng thuốc có thể giúp kiểm soát tình trạng và giảm thiểu các triệu chứng. Dưới đây là những phương pháp phổ biến:

• Thay đổi chế độ ăn uống: Để giảm áp lực lên dạ dày và hạn chế trào ngược, bà bầu nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn no một lần. Điều này giúp giảm lượng acid trong dạ dày và tránh tình trạng trào ngược sau bữa ăn.

• Ngủ với gối cao: Khi ngủ, bà bầu nên kê gối cao để giữ cho phần đầu và ngực ở vị trí cao hơn so với dạ dày. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa acid dạ dày trào ngược lên thực quản khi nằm.

• Tránh các thực phẩm kích thích: Các loại thực phẩm như đồ cay, chua, có nhiều dầu mỡ hoặc caffeine có thể làm tăng sự sản sinh acid dạ dày, gây trào ngược. Bà bầu nên hạn chế hoặc loại bỏ chúng khỏi chế độ ăn uống hàng ngày.

• Giảm stress và lo âu: Căng thẳng có thể làm tăng mức độ acid trong dạ dày, dẫn đến trào ngược. Thư giãn và nghỉ ngơi hợp lý, cùng với các bài tập thở sâu, yoga nhẹ nhàng, sẽ giúp giảm thiểu các triệu chứng trào ngược.

Sử dụng thuốc Tây y trong điều trị trào ngược dạ dày

Nếu các biện pháp không dùng thuốc không giúp kiểm soát được tình trạng trào ngược, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc Tây y. Tuy nhiên, cần phải thận trọng khi sử dụng thuốc trong thai kỳ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi. Dưới đây là một số loại thuốc thường được sử dụng:

• Thuốc kháng acid: Các thuốc kháng acid giúp làm giảm sự tiết acid trong dạ dày và làm dịu các triệu chứng trào ngược. Một số loại thuốc kháng acid an toàn cho bà bầu bao gồm:

  • Tums (calcium carbonate): Thuốc này giúp trung hòa acid dạ dày và có thể được sử dụng trong thai kỳ để giảm bớt cảm giác ợ chua.
  • Maalox (magnesium hydroxide và aluminum hydroxide): Cũng là một loại thuốc kháng acid an toàn, giúp giảm đau rát và ợ chua.

• Thuốc giảm tiết acid: Các thuốc giảm tiết acid giúp ngăn ngừa sự sản xuất quá mức của acid dạ dày. Một số loại thuốc thuộc nhóm này có thể sử dụng trong thai kỳ bao gồm:

  • Ranitidine (Zantac): Là thuốc kháng histamine, giúp giảm lượng acid trong dạ dày. Tuy nhiên, cần sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, vì một số nghiên cứu gần đây cho rằng việc sử dụng thuốc này có thể có tác dụng phụ không mong muốn trong một số trường hợp.
  • Famotidine (Pepcid): Là thuốc nhóm H2-blockers, giúp giảm acid dạ dày và làm giảm các triệu chứng trào ngược. Loại thuốc này cũng được cho là tương đối an toàn khi sử dụng trong thai kỳ dưới sự giám sát của bác sĩ.

• Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày: Một số loại thuốc giúp bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi tác động của acid dạ dày, ngăn ngừa các tổn thương do trào ngược. Một số thuốc an toàn có thể được chỉ định bao gồm:

  • Sucralfate (Carafate): Thuốc này tạo ra một lớp bảo vệ trên bề mặt niêm mạc dạ dày, giúp chữa lành các vết loét và ngăn ngừa trào ngược. Đây là một lựa chọn an toàn cho bà bầu nếu cần thiết.

Các phương pháp điều trị thay thế và hỗ trợ

Bên cạnh thuốc Tây y, một số phương pháp điều trị thay thế có thể giúp hỗ trợ giảm trào ngược dạ dày ở bà bầu mà không cần dùng thuốc:

• Sử dụng các thảo dược nhẹ nhàng: Một số loại thảo dược như gừng có thể giúp làm dịu các triệu chứng buồn nôn và ợ chua. Tuy nhiên, trước khi sử dụng bất kỳ loại thảo dược nào, bà bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

• Châm cứu: Một số nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp giảm các triệu chứng trào ngược dạ dày, nhờ vào khả năng cải thiện lưu thông máu và giảm căng thẳng. Tuy nhiên, phương pháp này cần phải thực hiện dưới sự giám sát của chuyên gia có kinh nghiệm.

Trào ngược dạ dày ở bà bầu là một tình trạng phổ biến và có thể được điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và xử lý kịp thời. Việc sử dụng phương pháp điều trị phù hợp, kết hợp giữa biện pháp tự nhiên và thuốc Tây y, sẽ giúp giảm bớt triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng.