Trào ngược dạ dày ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Trào ngược dạ dày ở trẻ em ngày càng phổ biến, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị không chỉ giúp cha mẹ yên tâm hơn mà còn đảm bảo chất lượng cuộc sống cho trẻ.

Trào ngược dạ dày ở trẻ em là gì?

Trào ngược dạ dày ở trẻ em là tình trạng dịch từ dạ dày, bao gồm axit và thức ăn, trào ngược lên thực quản. Đây là một vấn đề tiêu hóa phổ biến, thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trào ngược có thể xuất hiện do cơ vòng thực quản dưới chưa phát triển hoàn thiện, khiến chức năng đóng mở không được đảm bảo, hoặc do áp lực trong ổ bụng tăng cao.

Tình trạng này có thể chia thành hai dạng chính:

• Trào ngược sinh lý: Thường xảy ra ở trẻ sơ sinh, liên quan đến việc hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện. Triệu chứng thường nhẹ và tự hết khi trẻ lớn hơn.
• Trào ngược bệnh lý: Đây là dạng nghiêm trọng hơn, khi trào ngược kéo dài và gây ra các biến chứng như viêm thực quản, thiếu máu, hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Dấu hiệu nhận biết trào ngược dạ dày ở trẻ em

Trào ngược dạ dày ở trẻ em có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ và tình trạng sức khỏe của trẻ. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Nôn trớ thường xuyên: Trẻ có thể nôn ngay sau khi ăn hoặc trong khi bú, đôi khi kèm theo chất dịch có màu vàng hoặc xanh do dịch mật.
• Quấy khóc và khó chịu: Trẻ thường quấy khóc, đặc biệt là sau khi ăn, do cảm giác đau rát từ axit dạ dày trào ngược.
• Khó thở hoặc ho kéo dài: Dịch trào ngược có thể đi vào đường thở, gây ra ho dai dẳng hoặc thậm chí là khò khè.
• Tăng cân kém: Trẻ có thể bị sút cân hoặc không tăng cân do khó tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng.
• Các triệu chứng về tiêu hóa khác: Bao gồm đầy bụng, chán ăn, hoặc đi ngoài phân lỏng.

Việc nhận diện sớm các triệu chứng là yếu tố quan trọng để can thiệp kịp thời và bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày ở trẻ em

Trào ngược dạ dày ở trẻ em xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả yếu tố sinh lý và bệnh lý. Các nguyên nhân phổ biến có thể kể đến:

• Cơ vòng thực quản dưới chưa phát triển hoàn thiện: Ở trẻ sơ sinh, cơ vòng thực quản dưới chưa đủ mạnh để đóng kín, khiến dịch dạ dày dễ dàng trào ngược lên thực quản.
• Hệ tiêu hóa non yếu: Trẻ nhỏ có hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện, khiến việc tiêu hóa thức ăn trở nên khó khăn hơn, từ đó tăng nguy cơ trào ngược.
• Thói quen ăn uống: Cho trẻ bú quá no, bú nằm hoặc không vỗ ợ hơi sau bú có thể gây áp lực lên dạ dày, làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Dị tật bẩm sinh: Một số trẻ mắc các dị tật như thoát vị hoành, hẹp môn vị cũng dễ bị trào ngược hơn so với trẻ khỏe mạnh.
• Yếu tố môi trường: Khói thuốc lá, bụi bẩn hoặc chế độ dinh dưỡng không phù hợp cũng có thể làm tăng nguy cơ trào ngược ở trẻ.

Trẻ em dễ bị trào ngược dạ dày hơn khi nào?

Một số nhóm trẻ có nguy cơ cao mắc trào ngược dạ dày do các yếu tố liên quan đến sức khỏe và môi trường sống. Các đối tượng này gồm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ dưới ba tuổi: Ở độ tuổi này, hệ tiêu hóa của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh, dễ dẫn đến trào ngược sinh lý.
• Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân: Những trẻ này thường có cơ vòng thực quản yếu hơn và hệ tiêu hóa kém phát triển hơn trẻ đủ tháng.
• Trẻ bị bệnh lý mãn tính: Các bệnh như bại não, xơ nang hoặc dị tật bẩm sinh làm tăng nguy cơ trào ngược dạ dày do ảnh hưởng đến hoạt động tiêu hóa.
• Trẻ có chế độ ăn uống không phù hợp: Việc ăn quá no, thức ăn không phù hợp hoặc nằm ngay sau khi ăn đều có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, dẫn đến trào ngược.

Việc nhận biết nhóm đối tượng có nguy cơ cao giúp phụ huynh chú ý hơn trong chăm sóc, phòng ngừa và phát hiện sớm các triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ.

Những biến chứng nguy hiểm của trào ngược dạ dày ở trẻ em

Trào ngược dạ dày ở trẻ em không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Viêm thực quản: Axit dạ dày trào ngược liên tục có thể gây kích thích, tổn thương niêm mạc thực quản, dẫn đến tình trạng viêm thực quản.
• Hẹp thực quản: Viêm kéo dài có thể gây sẹo, làm hẹp lòng thực quản, khiến trẻ gặp khó khăn trong việc nuốt thức ăn.
• Thiếu hụt dinh dưỡng: Trẻ bị trào ngược kéo dài có thể biếng ăn, giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng, chậm tăng cân.
• Các vấn đề hô hấp: Dịch trào ngược dễ dàng xâm nhập vào đường thở, gây ra viêm phổi, viêm phế quản hoặc các bệnh lý hô hấp mãn tính khác.
• Nguy cơ ung thư thực quản: Mặc dù hiếm gặp, tình trạng trào ngược kéo dài không điều trị có thể làm tăng nguy cơ biến đổi bất thường tế bào thực quản, dẫn đến ung thư.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ em

Chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ em thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ khi cần thiết. Một số phương pháp được sử dụng để xác định tình trạng này gồm:

• Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về triệu chứng, thói quen ăn uống và sinh hoạt của trẻ, đồng thời kiểm tra các dấu hiệu bất thường trên cơ thể.
• Xét nghiệm hình ảnh: Chụp X-quang hoặc siêu âm vùng bụng giúp phát hiện dịch trào ngược và đánh giá cấu trúc thực quản, dạ dày.
• Nội soi tiêu hóa: Phương pháp này cho phép kiểm tra trực tiếp niêm mạc thực quản để phát hiện tổn thương hoặc biến chứng như viêm, hẹp thực quản.
• Đo pH thực quản: Xét nghiệm này giúp đo lường mức độ axit trong thực quản, xác định tần suất và thời gian trào ngược xảy ra.
• Thử nghiệm dị ứng thực phẩm: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kiểm tra dị ứng thực phẩm để loại trừ các nguyên nhân khác gây triệu chứng tương tự.

Những phương pháp chẩn đoán trên giúp bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp và hiệu quả, bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị trào ngược dạ dày

Trào ngược dạ dày ở trẻ em thường có thể kiểm soát tại nhà, nhưng trong một số trường hợp, cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các dấu hiệu cho thấy cần tham vấn ý kiến chuyên gia bao gồm:

• Nôn trớ kéo dài và thường xuyên: Nếu trẻ nôn nhiều lần trong ngày, đặc biệt là sau mỗi bữa ăn, điều này có thể là dấu hiệu trào ngược bệnh lý.
• Chậm tăng cân hoặc sụt cân: Khi trào ngược ảnh hưởng đến việc hấp thu dinh dưỡng, trẻ sẽ có biểu hiện không tăng cân hoặc giảm cân đáng kể.
• Các vấn đề hô hấp: Ho kéo dài, khò khè hoặc khó thở có thể xuất hiện do dịch trào ngược xâm nhập vào đường thở.
• Biểu hiện đau hoặc khó chịu: Trẻ có thể khóc nhiều, quấy khóc bất thường hoặc khó ngủ do cảm giác đau rát ở vùng ngực và cổ họng.
• Có dấu hiệu mất nước: Khô miệng, mắt trũng, tiểu ít hoặc không tiểu cũng là những biểu hiện cần chú ý, đặc biệt nếu trẻ nôn nhiều và không thể giữ nước.
• Phát hiện máu trong nôn hoặc phân: Đây là dấu hiệu nguy hiểm cho thấy có tổn thương trong đường tiêu hóa, cần được can thiệp y tế ngay lập tức.

Phòng ngừa trào ngược dạ dày ở trẻ em

Phòng ngừa trào ngược dạ dày ở trẻ em giúp giảm nguy cơ xuất hiện các triệu chứng và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ. Một số biện pháp hiệu quả gồm:

• Điều chỉnh tư thế bú và ăn: Cho trẻ bú đúng cách, giữ đầu cao hơn dạ dày khi ăn và không đặt trẻ nằm ngay sau khi bú hoặc ăn.
• Kiểm soát lượng thức ăn: Tránh cho trẻ bú hoặc ăn quá no, chia nhỏ bữa ăn để giảm áp lực lên dạ dày.
• Hỗ trợ tiêu hóa: Thực hiện vỗ ợ hơi cho trẻ sau mỗi bữa ăn giúp giảm tích tụ khí trong dạ dày.
• Chọn thực phẩm phù hợp: Với trẻ ăn dặm, tránh các thực phẩm khó tiêu hoặc có khả năng kích thích trào ngược như đồ ăn nhiều dầu mỡ hoặc gia vị mạnh.
• Hạn chế các yếu tố kích thích: Tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc các chất kích thích khác có thể làm tăng nguy cơ trào ngược.
• Chăm sóc giấc ngủ: Đặt trẻ nằm nghiêng hoặc sử dụng gối kê đầu cao nhẹ để ngăn dịch dạ dày trào ngược trong khi ngủ.

Những biện pháp trên không chỉ giúp phòng ngừa hiệu quả mà còn hỗ trợ cải thiện triệu chứng nếu trẻ đã mắc trào ngược dạ dày.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em

Điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ em đòi hỏi sự phối hợp giữa thay đổi thói quen sinh hoạt và các biện pháp y tế để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

Thay đổi thói quen sinh hoạt

Các biện pháp điều chỉnh sinh hoạt đóng vai trò quan trọng trong việc giảm triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ.

• Điều chỉnh tư thế ăn uống: Đặt trẻ ở tư thế thẳng đứng hoặc hơi nghiêng sau khi bú hoặc ăn giúp giảm áp lực lên dạ dày và ngăn dịch trào ngược.
• Chia nhỏ bữa ăn: Bổ sung dinh dưỡng cho trẻ bằng cách chia nhỏ khẩu phần ăn, hạn chế tình trạng quá no.
• Tăng cường hoạt động sau ăn: Khuyến khích trẻ vận động nhẹ nhàng sau bữa ăn để hỗ trợ tiêu hóa và giảm nguy cơ trào ngược.

Sử dụng thuốc Tây y

Thuốc Tây y thường được chỉ định để kiểm soát triệu chứng hoặc điều trị các biến chứng nặng do trào ngược. Các nhóm thuốc phổ biến bao gồm:

• Thuốc kháng axit: Các loại thuốc như Maalox hoặc Gaviscon giúp trung hòa axit dạ dày, giảm nhanh cảm giác nóng rát ở thực quản.
• Thuốc chẹn H2: Ranitidine là một ví dụ, giúp giảm sản xuất axit dạ dày, hỗ trợ lành tổn thương niêm mạc thực quản.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole hoặc Lansoprazole thường được sử dụng để giảm tiết axit mạnh, bảo vệ thực quản khỏi tổn thương lâu dài.

Áp dụng các biện pháp Đông y

Các liệu pháp Đông y có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng và tăng cường sức khỏe tiêu hóa của trẻ một cách tự nhiên.

• Châm cứu và xoa bóp: Kích thích các huyệt vị liên quan giúp điều hòa hoạt động dạ dày và giảm trào ngược.
• Sử dụng thảo dược: Lá bạc hà hoặc gừng có thể pha trà cho trẻ lớn để giảm tình trạng đầy hơi, khó tiêu.
• Liệu pháp dinh dưỡng: Áp dụng các món ăn dễ tiêu, như cháo hạt sen, giúp tăng cường sức khỏe dạ dày theo quan điểm Đông y.

Điều trị trào ngược dạ dày cần sự kiên nhẫn và phối hợp chặt chẽ giữa cha mẹ và bác sĩ để đạt hiệu quả tốt nhất, bảo vệ sức khỏe và sự phát triển của trẻ.