Nguyên nhân, Triệu chứng và Điều Trị Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản Ở Trẻ Em

Đặt lịch hẹn

×

Bác Sĩ Nguyễn Thị Tuyết Lan

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là tình trạng phổ biến, có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa sẽ giúp cha mẹ chủ động bảo vệ sức khỏe cho trẻ.

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em là hiện tượng dịch tiêu hóa trong dạ dày trào ngược lên thực quản, có thể kèm theo các triệu chứng như nôn trớ hoặc khó chịu. Đây là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn sơ sinh do hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện.

Tình trạng này được chia thành hai dạng chính. Thứ nhất là trào ngược sinh lý, thường gặp ở trẻ khỏe mạnh và có thể tự cải thiện theo thời gian. Dạng thứ hai là trào ngược bệnh lý, xảy ra khi dịch vị trào ngược gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

Biểu hiện của trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản thường có các dấu hiệu nhận biết rõ ràng. Một trong những triệu chứng phổ biến nhất là nôn trớ, đặc biệt sau khi ăn. Trẻ có thể bị đau hoặc khó chịu ở vùng ngực và thường quấy khóc nhiều hơn vào ban đêm. Một số trẻ có biểu hiện khó nuốt hoặc từ chối ăn uống, dẫn đến suy dinh dưỡng và giảm cân.

Ngoài ra, trào ngược kéo dài còn có thể gây ra các vấn đề về hô hấp như ho, khò khè hoặc viêm họng kéo dài do dịch dạ dày kích thích niêm mạc thực quản và đường hô hấp. Các triệu chứng này thường cần được phát hiện sớm để can thiệp kịp thời, tránh những biến chứng không mong muốn.

Nguyên nhân dẫn đến trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em xuất phát từ nhiều nguyên nhân, bao gồm yếu tố sinh lý và bệnh lý. Dưới đây là các yếu tố chính góp phần gây ra tình trạng này:

• Hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn thiện: Ở trẻ nhỏ, cơ thắt thực quản dưới còn yếu, không đóng kín hoàn toàn, dẫn đến tình trạng dịch dạ dày dễ trào ngược lên thực quản.

• Dạ dày nằm ngang: Cấu tạo dạ dày của trẻ sơ sinh thường ở tư thế ngang, tạo điều kiện thuận lợi cho dịch vị di chuyển ngược dòng.

• Thói quen bú sữa không đúng cách: Cho trẻ bú quá nhiều hoặc không điều chỉnh tư thế bú phù hợp có thể làm tăng áp lực lên dạ dày, gây trào ngược.

• Tình trạng dị ứng hoặc không dung nạp thức ăn: Một số trẻ có cơ địa dị ứng với sữa hoặc các loại thức ăn khác, làm tăng nguy cơ trào ngược.

• Các bệnh lý tiêu hóa: Những vấn đề như thoát vị hoành, viêm dạ dày hoặc táo bón kéo dài cũng có thể là nguyên nhân sâu xa gây ra hiện tượng này.

Đối tượng dễ mắc trào ngược dạ dày thực quản

Tình trạng trào ngược dạ dày thực quản không xảy ra ở mọi trẻ mà thường tập trung ở một số nhóm đối tượng cụ thể. Các đối tượng này bao gồm:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ: Đây là nhóm dễ bị trào ngược nhất do hệ tiêu hóa chưa trưởng thành và cấu trúc dạ dày đặc biệt của trẻ trong giai đoạn này.

• Trẻ bú sữa công thức: So với sữa mẹ, sữa công thức khó tiêu hóa hơn, dễ gây đầy bụng và tăng nguy cơ trào ngược.

• Trẻ thừa cân hoặc béo phì: Áp lực lên ổ bụng gia tăng khi cân nặng của trẻ vượt mức, làm tăng khả năng dịch vị trào lên thực quản.

• Trẻ gặp vấn đề về thần kinh hoặc vận động: Những trẻ mắc các bệnh lý liên quan đến thần kinh có thể bị suy giảm chức năng tiêu hóa, dẫn đến trào ngược.

• Trẻ thường xuyên nằm ngay sau khi ăn: Thói quen nằm ngay sau bữa ăn có thể khiến dịch vị dễ dàng di chuyển ngược dòng, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

Biến chứng của trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời, trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Dưới đây là các biến chứng phổ biến:

• Viêm thực quản: Dịch vị trào ngược thường xuyên có thể làm tổn thương niêm mạc thực quản, gây viêm loét hoặc đau rát thực quản.

• Rối loạn hô hấp: Trào ngược có thể làm dịch dạ dày xâm nhập vào đường hô hấp, dẫn đến ho, khò khè, hoặc các bệnh viêm đường hô hấp như viêm phế quản và viêm phổi.

• Hẹp thực quản: Tổn thương lặp đi lặp lại ở niêm mạc thực quản do axit dạ dày có thể hình thành sẹo, làm hẹp lòng thực quản và gây khó nuốt.

• Chậm phát triển: Trẻ bị trào ngược kéo dài có thể ăn uống kém, dẫn đến suy dinh dưỡng và chậm phát triển thể chất.

• Hội chứng đường thở: Tình trạng trào ngược nặng có thể làm trẻ thở khó khăn, đặc biệt trong lúc ngủ, và dẫn đến nguy cơ hội chứng ngưng thở khi ngủ.

Chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Việc chẩn đoán trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em cần dựa vào các triệu chứng lâm sàng và các phương pháp kiểm tra y khoa để xác định nguyên nhân. Dưới đây là các bước phổ biến trong chẩn đoán:

• Quan sát triệu chứng: Bác sĩ thường khai thác các biểu hiện mà trẻ gặp phải, như nôn trớ, quấy khóc sau ăn, khó thở hoặc sụt cân.

• Khám lâm sàng: Qua việc kiểm tra bụng, thực quản và các dấu hiệu bất thường khác, bác sĩ có thể nhận biết được tình trạng trào ngược.

• Nội soi thực quản: Phương pháp này giúp kiểm tra trực tiếp niêm mạc thực quản để phát hiện tổn thương hoặc viêm loét.

• Đo pH thực quản: Bằng cách đo lượng axit tại thực quản trong khoảng thời gian nhất định, bác sĩ có thể xác định mức độ trào ngược.

• Chụp X-quang tiêu hóa: Phương pháp này giúp đánh giá cấu trúc và hoạt động của thực quản, dạ dày, để phát hiện bất kỳ bất thường nào.

Khi nào cần đưa trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản đi gặp bác sĩ

Trong nhiều trường hợp, trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em có thể tự cải thiện mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, nếu xuất hiện những dấu hiệu bất thường, phụ huynh nên đưa trẻ đến bác sĩ để được kiểm tra kịp thời:

• Trẻ nôn trớ kéo dài: Nôn trớ xảy ra liên tục hoặc nghiêm trọng có thể là biểu hiện của trào ngược bệnh lý hoặc các vấn đề tiêu hóa khác.

• Chậm tăng cân hoặc giảm cân: Nếu trẻ không tăng cân hoặc bị sụt cân, đây có thể là dấu hiệu trào ngược ảnh hưởng đến dinh dưỡng và sự phát triển.

• Khó thở hoặc ho kéo dài: Dịch vị trào ngược gây kích ứng đường hô hấp có thể dẫn đến ho khò khè hoặc khó thở, đặc biệt là vào ban đêm.

• Biểu hiện đau hoặc khó chịu: Trẻ quấy khóc nhiều, khó nuốt, hoặc có biểu hiện đau ở vùng ngực và bụng cần được kiểm tra ngay.

• Dấu hiệu mất nước: Nếu trẻ nôn quá nhiều, kèm theo các triệu chứng như khô môi, ít tiểu hoặc mệt mỏi, cần đưa trẻ đi khám để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.

Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Phòng ngừa trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em đòi hỏi sự chú ý đến chế độ ăn uống và lối sống của trẻ. Dưới đây là các cách hiệu quả giúp giảm nguy cơ:

• Chia nhỏ bữa ăn: Cho trẻ ăn ít nhưng nhiều bữa trong ngày giúp giảm áp lực lên dạ dày, hạn chế nguy cơ trào ngược.

• Đảm bảo tư thế đúng khi bú hoặc ăn: Giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng trong và sau khi ăn một thời gian để giảm nguy cơ dịch vị trào ngược.

• Chọn loại sữa phù hợp: Với trẻ bú sữa công thức, nên chọn loại sữa dễ tiêu hóa và được khuyến nghị bởi bác sĩ.

• Hạn chế việc nằm ngay sau ăn: Không nên để trẻ nằm ngay sau khi ăn, thay vào đó, giữ trẻ thẳng lưng hoặc ngồi tựa nhẹ nhàng.

• Duy trì cân nặng hợp lý: Theo dõi cân nặng của trẻ để tránh béo phì, vì trọng lượng dư thừa có thể làm tăng áp lực lên dạ dày.

• Tránh các tác nhân gây kích ứng: Hạn chế những thực phẩm hoặc chất dễ gây dị ứng hoặc không dung nạp, như sữa bò, khi trẻ có cơ địa nhạy cảm.

Những biện pháp này không chỉ giảm nguy cơ trào ngược mà còn hỗ trợ bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Phương pháp điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em

Điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và giảm thiểu biến chứng. Phương pháp điều trị bao gồm điều chỉnh lối sống, sử dụng thuốc Tây y, và áp dụng Đông y hỗ trợ.

Điều chỉnh lối sống để kiểm soát trào ngược dạ dày thực quản

Thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt là bước đầu tiên để giúp trẻ cải thiện tình trạng trào ngược. Những thay đổi này thường được bác sĩ khuyến nghị để giảm áp lực lên hệ tiêu hóa:

• Điều chỉnh bữa ăn: Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày và tránh ăn quá no để giảm áp lực lên dạ dày.

• Tư thế đúng sau ăn: Đặt trẻ ở tư thế thẳng đứng hoặc ngả lưng nhẹ nhàng sau khi ăn giúp hạn chế dịch vị trào ngược.

• Kiểm soát chất kích thích: Tránh cho trẻ sử dụng những thực phẩm khó tiêu hoặc dễ gây kích ứng như đồ chiên rán, gia vị cay.

Sử dụng thuốc Tây y để điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc Tây y để giúp kiểm soát các triệu chứng nặng hoặc điều trị nguyên nhân bệnh lý. Từng loại thuốc có công dụng riêng và được sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ:

• Thuốc kháng axit: Các loại như Mylanta hoặc Maalox được dùng để trung hòa axit trong dạ dày, giảm cảm giác khó chịu do trào ngược.

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Omeprazole hoặc Lansoprazole thường được chỉ định để giảm lượng axit sản xuất trong dạ dày, bảo vệ niêm mạc thực quản.

• Thuốc kháng histamin H2: Ranitidine hoặc Famotidine được sử dụng để giảm tiết axit, giúp hạn chế tổn thương thực quản do axit trào ngược.

Áp dụng phương pháp Đông y hỗ trợ điều trị trào ngược dạ dày thực quản

Đông y có thể được sử dụng để hỗ trợ cải thiện tình trạng trào ngược bằng cách tăng cường chức năng tiêu hóa và cân bằng hệ tiêu hóa của trẻ:

• Dùng các bài thuốc cổ truyền: Một số bài thuốc Đông y như Hương Sa Lục Quân Tử Thang được sử dụng để hỗ trợ làm giảm trào ngược và tăng cường chức năng tiêu hóa.

• Châm cứu: Kỹ thuật châm cứu nhẹ nhàng tại các huyệt như Túc Tam Lý hoặc Trung Quản giúp cải thiện hoạt động của dạ dày, giảm triệu chứng trào ngược.

• Massage và bấm huyệt: Các động tác massage vùng bụng nhẹ nhàng có thể kích thích hệ tiêu hóa, giúp giảm trào ngược một cách tự nhiên.

Việc điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em cần kết hợp linh hoạt giữa các phương pháp để đạt hiệu quả tối ưu. Sự phối hợp giữa Tây y và Đông y không chỉ giúp cải thiện triệu chứng mà còn hỗ trợ sức khỏe tổng thể, mang lại sự phát triển ổn định cho trẻ.