Nguyên nhân, Triệu chứng và Cách Điều Trị Viêm Họng Cấp

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm họng cấp là một trong những bệnh lý phổ biến, dễ gặp trong mọi độ tuổi, đặc biệt vào mùa lạnh. Bệnh thường gây khó chịu với các triệu chứng đau rát cổ họng, khó nuốt, sốt, và mệt mỏi, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện, và cách điều trị hiệu quả, từ đó bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa bệnh tái phát​​.

Viêm họng cấp là gì?

Viêm họng cấp là tình trạng viêm nhiễm xảy ra đột ngột tại niêm mạc họng, thường do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Đây là một bệnh lý phổ biến, đặc biệt vào những thời điểm thời tiết thay đổi hoặc khi sức đề kháng của cơ thể suy giảm. Y học phân loại viêm họng cấp thành nhiều dạng khác nhau dựa trên nguyên nhân gây bệnh.

Theo y học hiện đại, viêm họng cấp có thể được chia thành viêm họng do virus, vi khuẩn và các yếu tố khác như dị ứng hay kích ứng bởi môi trường. Trong đó, viêm họng do virus thường chiếm tỷ lệ cao, dễ lây lan và ít gây biến chứng hơn so với viêm họng do vi khuẩn. Bên cạnh đó, y học cổ truyền xem viêm họng cấp là biểu hiện của “nhiệt độc” tích tụ ở phế kinh, cần điều hòa âm dương để giải quyết gốc rễ của bệnh.

Triệu chứng của viêm họng cấp

Viêm họng cấp thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng rõ ràng. Người bệnh thường cảm thấy đau rát, khó chịu tại cổ họng, đặc biệt khi nuốt. Kèm theo đó là cảm giác khô họng, ho, hoặc thậm chí xuất hiện đờm nhầy.

Các triệu chứng toàn thân như sốt, ớn lạnh, nhức đầu, và mệt mỏi cũng thường gặp, đặc biệt ở trường hợp viêm họng do vi khuẩn. Một số trường hợp có thể quan sát thấy amidan sưng đỏ, xuất hiện mảng trắng hoặc mủ trên bề mặt.

Đối với trẻ nhỏ, viêm họng cấp có thể gây quấy khóc, biếng ăn, và khó thở. Cần chú ý nhận diện sớm các dấu hiệu nặng hơn như sưng đau vùng hạch cổ, khó nuốt nghiêm trọng hoặc khàn giọng kéo dài để kịp thời xử trí.

Nguyên nhân dẫn đến viêm họng cấp

Viêm họng cấp có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm tác động của môi trường, vi sinh vật gây bệnh và các nguyên nhân liên quan đến lối sống. Dưới đây là các nguyên nhân phổ biến:

• Do virus hoặc vi khuẩn: Các loại virus như cúm, sởi, adenovirus hoặc vi khuẩn như liên cầu nhóm A thường là nguyên nhân chính gây viêm họng cấp. Chúng lây lan dễ dàng qua không khí hoặc tiếp xúc trực tiếp.
• Kích ứng bởi môi trường: Tiếp xúc với khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, hóa chất độc hại, hoặc không khí quá khô có thể kích thích niêm mạc họng, dẫn đến viêm.
• Thay đổi thời tiết: Khi trời chuyển lạnh hoặc độ ẩm cao, sức đề kháng cơ thể giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh.
• Do dị ứng: Người có cơ địa dị ứng dễ bị viêm họng khi tiếp xúc với các tác nhân dị ứng như phấn hoa, lông động vật hoặc thực phẩm.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Ăn uống thiếu khoa học, uống nước lạnh thường xuyên, hoặc sử dụng giọng nói quá mức cũng góp phần làm tăng nguy cơ viêm họng cấp.

Những ai dễ mắc viêm họng cấp

Viêm họng cấp không loại trừ ai, nhưng có một số nhóm đối tượng dễ mắc bệnh hơn do yếu tố sức khỏe và môi trường sống. Cụ thể:

• Trẻ em và người già: Đây là nhóm có hệ miễn dịch yếu, dễ bị tấn công bởi các loại virus, vi khuẩn gây bệnh.
• Người có bệnh nền: Những người mắc các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, hen suyễn hoặc bệnh hô hấp thường dễ bị viêm họng khi sức đề kháng suy giảm.
• Người làm việc trong môi trường độc hại: Làm việc trong điều kiện tiếp xúc thường xuyên với bụi bẩn, hóa chất hoặc tiếng ồn lớn dễ gây kích ứng và tổn thương niêm mạc họng.
• Người có thói quen sống không lành mạnh: Sử dụng nhiều rượu bia, thuốc lá hoặc thức khuya thường xuyên có thể làm suy yếu khả năng bảo vệ của hệ miễn dịch.
• Người tiếp xúc đông người: Học sinh, giáo viên hoặc nhân viên y tế thường xuyên tiếp xúc với cộng đồng nên dễ bị lây lan bệnh lý đường hô hấp, bao gồm viêm họng cấp.

Biến chứng nguy hiểm của viêm họng cấp

Nếu không được điều trị đúng cách, viêm họng cấp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện. Dưới đây là các biến chứng cần lưu ý:

• Viêm amidan mạn tính: Viêm họng kéo dài không điều trị triệt để dễ dẫn đến viêm amidan mạn tính, gây sưng, đau họng tái phát thường xuyên.
• Nhiễm trùng lan rộng: Tình trạng viêm có thể lan sang các vùng lân cận như tai, xoang hoặc hạch cổ, dẫn đến các bệnh lý như viêm tai giữa, viêm xoang hoặc viêm hạch.
• Sốt thấp khớp: Viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A nếu không được điều trị kịp thời có thể gây tổn thương đến tim, khớp, và hệ thần kinh, dẫn đến sốt thấp khớp.
• Áp xe quanh amidan: Một số trường hợp viêm họng nặng có thể hình thành các ổ áp xe quanh amidan, gây đau đớn và khó nuốt nghiêm trọng.
• Nguy cơ tái nhiễm cao: Viêm họng cấp không được chữa dứt điểm làm tăng nguy cơ tái phát, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Phương pháp chẩn đoán viêm họng cấp

Chẩn đoán viêm họng cấp dựa vào việc thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm cần thiết để xác định nguyên nhân gây bệnh. Các phương pháp thường được áp dụng gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra họng, amidan và hạch cổ để xác định dấu hiệu viêm, mủ hoặc các tổn thương điển hình. Đồng thời, việc hỏi về các triệu chứng như đau họng, sốt, ho sẽ giúp định hướng chẩn đoán.
• Cấy dịch họng: Lấy mẫu dịch từ họng để tìm kiếm sự hiện diện của vi khuẩn hoặc virus, đặc biệt là liên cầu nhóm A, giúp xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh.
• Xét nghiệm máu: Một số trường hợp có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng như tăng bạch cầu hoặc các chỉ số viêm.
• Khám tai, mũi, xoang: Để loại trừ các bệnh lý liên quan như viêm tai hoặc viêm xoang có thể đồng thời xảy ra với viêm họng cấp.
• Nội soi họng: Trong trường hợp cần thiết, nội soi giúp quan sát chi tiết tình trạng niêm mạc họng và phát hiện bất kỳ tổn thương nghiêm trọng nào.

Khi nào cần gặp bác sĩ vì viêm họng cấp

Viêm họng cấp thường có thể tự cải thiện với các biện pháp chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, có những trường hợp cần gặp bác sĩ để được đánh giá và điều trị kịp thời:

• Triệu chứng kéo dài hoặc nặng hơn: Đau họng không giảm sau nhiều ngày hoặc triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như khó thở hoặc không thể nuốt thức ăn.
• Sốt cao và dai dẳng: Sốt không giảm, kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu như ớn lạnh, đổ mồ hôi hoặc mệt mỏi quá mức.
• Dấu hiệu nhiễm trùng nặng: Xuất hiện sưng đau hạch cổ, khó mở miệng, hoặc sưng đỏ vùng cổ và hàm.
• Nguy cơ biến chứng: Xuất hiện triệu chứng bất thường như đau ngực, nhịp tim không đều, hoặc đau khớp, đặc biệt nếu viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A.
• Người có bệnh lý nền: Bệnh nhân mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn, bệnh tim hoặc tiểu đường cần được chăm sóc y tế ngay khi có dấu hiệu viêm họng.

Các biện pháp phòng ngừa viêm họng cấp

Để giảm nguy cơ mắc viêm họng cấp, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa là rất quan trọng. Các cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bao gồm:

• Giữ gìn vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc môi trường đông người.
• Tăng cường sức đề kháng: Duy trì chế độ ăn uống cân đối, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây giàu vitamin C và uống đủ nước để hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Tránh tác nhân kích thích: Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn, hóa chất hoặc không khí ô nhiễm gây kích ứng niêm mạc họng.
• Hạn chế lây nhiễm: Che miệng khi ho hoặc hắt hơi, đeo khẩu trang khi cần thiết, và không dùng chung vật dụng cá nhân với người mắc bệnh.
• Chăm sóc giọng nói hợp lý: Tránh nói to hoặc sử dụng giọng nói quá mức, đặc biệt khi đang mệt mỏi hoặc trong môi trường khô hanh.
• Tiêm phòng đầy đủ: Thực hiện các loại vắc-xin phòng bệnh như cúm, đặc biệt vào mùa dịch bệnh để giảm nguy cơ nhiễm virus.

Phương pháp điều trị viêm họng cấp

Điều trị viêm họng cấp cần được thực hiện đúng cách để giảm nhanh triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Các phương pháp bao gồm Tây y, Đông y và các biện pháp chăm sóc tại nhà, mỗi cách đều có ưu điểm riêng tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ bệnh.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Thuốc Tây y là lựa chọn phổ biến giúp giảm triệu chứng và kiểm soát tình trạng viêm họng cấp.

• Thuốc kháng sinh: Dùng trong trường hợp viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu nhóm A. Thuốc như Amoxicillin hoặc Azithromycin thường được kê để ngăn ngừa biến chứng.
• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được dùng để giảm đau họng và hạ sốt, cải thiện nhanh các triệu chứng khó chịu.
• Thuốc xịt họng hoặc viên ngậm kháng khuẩn: Các sản phẩm như Strepsils hoặc Betadine Throat Spray giúp làm dịu cổ họng và giảm viêm tại chỗ hiệu quả.

Điều trị theo phương pháp Đông y

Đông y tập trung điều hòa cơ thể và loại bỏ nguyên nhân sâu xa gây viêm họng, đặc biệt là trong các trường hợp tái phát.

• Sử dụng thảo dược thanh nhiệt, giải độc: Các bài thuốc như cam thảo, cát cánh, kim ngân hoa giúp làm mát phế kinh, giảm viêm và tiêu đờm.
• Xoa bóp, bấm huyệt: Phương pháp này hỗ trợ lưu thông khí huyết, giảm đau họng và tăng cường sức đề kháng.
• Sắc thuốc theo bài cổ truyền: Thang thuốc như “Ngân kiều tán” hoặc “Bổ phế chỉ khái hoàn” được sử dụng để cải thiện triệu chứng viêm họng.

Chăm sóc tại nhà

Kết hợp chăm sóc tại nhà với các phương pháp điều trị khác sẽ đẩy nhanh quá trình hồi phục và giảm nguy cơ tái phát.

• Súc miệng bằng nước muối ấm: Phương pháp đơn giản này giúp làm sạch họng, giảm đau và tiêu diệt vi khuẩn.
• Duy trì độ ẩm trong không khí: Sử dụng máy tạo ẩm giúp giảm cảm giác khô họng, đặc biệt trong môi trường hanh khô.
• Bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng: Súp gà, cháo lỏng hoặc nước trái cây giàu vitamin C hỗ trợ cơ thể chống lại nhiễm trùng.

Điều trị viêm họng cấp đòi hỏi sự kết hợp giữa chăm sóc đúng cách và điều trị phù hợp để đạt hiệu quả tối ưu. Việc tham khảo ý kiến bác sĩ và tuân thủ phác đồ là yếu tố quan trọng giúp cải thiện tình trạng bệnh nhanh chóng và ngăn ngừa biến chứng.