Viêm phế quản: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm phế quản là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến, ảnh hưởng đến cả trẻ em và người lớn, đặc biệt trong những thời điểm giao mùa. Bệnh gây ra tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc phế quản, dẫn đến ho dai dẳng, khó thở và tiết nhiều đờm. Nhưng viêm phế quản có nguy hiểm không? Làm thế nào để nhận biết sớm và điều trị hiệu quả? Tìm hiểu ngay những nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp của bạn.

Nguyên nhân gây viêm phế quản

Viêm phế quản có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố nhiễm trùng và không nhiễm trùng. Hiểu rõ nguyên nhân giúp phòng ngừa và điều trị bệnh hiệu quả hơn.

Nhiễm trùng do virus và vi khuẩn

• Virus: Phần lớn các trường hợp viêm phế quản cấp tính (khoảng 85-90%) do virus gây ra, phổ biến nhất là virus cúm, virus hợp bào hô hấp (RSV), adenovirus và coronavirus. Virus này lây qua đường hô hấp khi tiếp xúc với giọt bắn từ người bệnh.

• Vi khuẩn: Mặc dù ít phổ biến hơn nhưng một số vi khuẩn như Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae hoặc Bordetella pertussis cũng có thể gây viêm phế quản, đặc biệt là ở những người có hệ miễn dịch yếu.

Tiếp xúc với chất kích thích

• Khói thuốc lá: Hút thuốc lá chủ động hoặc hít phải khói thuốc thụ động đều có thể gây kích thích niêm mạc phế quản, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm mãn tính.

• Ô nhiễm không khí: Bụi mịn, hóa chất công nghiệp, khí thải ô tô, và các chất ô nhiễm khác làm tổn thương đường hô hấp, khiến phế quản dễ bị viêm.

• Hóa chất và khí độc: Những người làm việc trong môi trường có hóa chất, như công nhân nhà máy hoặc thợ sơn, có nguy cơ cao mắc viêm phế quản mãn tính do hít phải khói, hơi độc hại trong thời gian dài.

Triệu chứng của viêm phế quản

Viêm phế quản có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Các triệu chứng thường gặp gồm:

Ho kéo dài và có đờm

• Ho là triệu chứng điển hình nhất, có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Ho khan hoặc ho có đờm màu trắng, vàng hoặc xanh, tùy vào mức độ nhiễm trùng.

• Ở giai đoạn đầu, ho thường khô, sau đó chuyển thành ho có đờm khi niêm mạc tiết ra nhiều dịch nhầy hơn.

Khó thở và thở khò khè

• Khi đường thở bị viêm, lớp niêm mạc sưng lên và tiết nhiều dịch nhầy, làm hẹp lòng phế quản, dẫn đến khó thở.

• Người bệnh có thể cảm thấy tức ngực, nặng ngực, nhất là khi gắng sức hoặc nằm xuống.

• Một số trường hợp có triệu chứng thở khò khè – âm thanh rít lên khi thở do đường thở bị thu hẹp.

Sốt nhẹ và mệt mỏi

• Sốt nhẹ (37,5 – 38,5°C) là dấu hiệu phổ biến trong viêm phế quản cấp tính do virus. Nếu sốt cao trên 39°C, có thể bệnh đã tiến triển nặng hơn hoặc có bội nhiễm vi khuẩn.

• Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, uể oải, giảm năng lượng do cơ thể đang chống lại viêm nhiễm.

Viêm phế quản cấp và viêm phế quản mãn tính khác nhau như thế nào?

Viêm phế quản cấp tính

• Nguyên nhân chính: Chủ yếu do virus, ít khi do vi khuẩn.

• Thời gian kéo dài: Từ vài ngày đến tối đa 3 tuần.

• Triệu chứng: Ho kéo dài, sốt nhẹ, khó thở nhưng sẽ hồi phục hoàn toàn nếu được điều trị đúng cách.

• Mức độ lây nhiễm: Cao, đặc biệt là trong mùa lạnh.

Viêm phế quản mãn tính

• Nguyên nhân chính: Thường do hút thuốc lá lâu năm, tiếp xúc với chất kích thích hoặc do bệnh lý nền như COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính).

• Thời gian kéo dài: Ít nhất 3 tháng mỗi năm và tái phát trong ít nhất 2 năm liên tiếp.

• Triệu chứng: Ho kéo dài, khạc đờm thường xuyên, khó thở, đặc biệt vào buổi sáng. Bệnh tiến triển chậm nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

• Mức độ lây nhiễm: Không lây từ người sang người, nhưng dễ bùng phát khi có nhiễm trùng đường hô hấp.

Phương pháp điều trị viêm phế quản hiệu quả

Điều trị triệu chứng tại nhà

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn. Tránh hoạt động gắng sức khi đang bệnh.

• Uống nhiều nước: Nước giúp làm loãng đờm, dễ khạc ra ngoài, giảm bớt tình trạng tắc nghẽn ở phế quản.

• Dùng máy tạo độ ẩm: Giữ không khí trong phòng ẩm giúp giảm kích ứng đường thở, làm dịu cơn ho.

• Súc miệng bằng nước muối: Giúp giảm đau họng và loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng.

Sử dụng thuốc điều trị

• Thuốc giảm ho và long đờm: Dùng trong trường hợp ho nhiều gây khó chịu, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

• Thuốc giãn phế quản: Được chỉ định trong trường hợp khó thở nặng, đặc biệt là viêm phế quản mãn tính.

• Thuốc kháng sinh: Chỉ sử dụng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn, không nên dùng tùy tiện để tránh kháng kháng sinh.

• Thuốc chống viêm steroid: Dành cho bệnh nhân viêm phế quản mãn tính nặng, giúp giảm viêm và cải thiện chức năng hô hấp.

Viêm phế quản có thể kiểm soát tốt nếu được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, nếu không xử lý đúng cách, bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như viêm phổi hoặc suy hô hấp. Vậy làm thế nào để phòng ngừa hiệu quả?

Cách phòng ngừa viêm phế quản hiệu quả

Viêm phế quản có thể tái phát nhiều lần nếu không có biện pháp phòng ngừa đúng cách. Dưới đây là những cách giúp bảo vệ hệ hô hấp, giảm nguy cơ mắc bệnh.

Tăng cường hệ miễn dịch

• Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn giàu vitamin C (có trong cam, chanh, bưởi), vitamin A (có trong cà rốt, bí đỏ) giúp tăng sức đề kháng.

• Uống đủ nước: Giúp duy trì độ ẩm cho niêm mạc phế quản, hạn chế khô rát cổ họng và giảm nguy cơ nhiễm trùng.

• Ngủ đủ giấc: Một giấc ngủ ngon từ 7-8 tiếng mỗi ngày giúp cơ thể hồi phục và tăng cường miễn dịch.

• Tập thể dục thường xuyên: Các hoạt động như đi bộ, yoga, bơi lội giúp cải thiện chức năng hô hấp và tăng cường sức đề kháng.

Hạn chế tiếp xúc với tác nhân gây bệnh

• Tránh xa khói thuốc lá: Không hút thuốc lá và tránh hít phải khói thuốc thụ động là cách quan trọng nhất để bảo vệ phổi.

• Đeo khẩu trang: Khi ra đường hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm, đeo khẩu trang giúp hạn chế hít phải bụi mịn và vi khuẩn.

• Vệ sinh tay sạch sẽ: Rửa tay thường xuyên với xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn giúp loại bỏ vi khuẩn, virus gây bệnh.

• Dọn dẹp không gian sống: Hạn chế bụi bẩn, nấm mốc trong nhà, đặc biệt là phòng ngủ để tránh kích ứng đường thở.

Tiêm phòng đầy đủ

• Tiêm vaccine cúm hàng năm: Giúp giảm nguy cơ nhiễm virus cúm – một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm phế quản.

• Tiêm vaccine phế cầu khuẩn: Đặc biệt quan trọng đối với người cao tuổi, trẻ nhỏ và những người có bệnh lý nền về hô hấp để ngăn ngừa viêm phổi và viêm phế quản do vi khuẩn.

• Tiêm vaccine ho gà, bạch hầu, uốn ván (DTP): Giúp bảo vệ trẻ em và người lớn khỏi các bệnh truyền nhiễm có thể gây viêm phế quản nặng.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Trong hầu hết các trường hợp, viêm phế quản cấp tính có thể tự khỏi sau vài tuần với biện pháp chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, bạn nên đến gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu sau:

• Ho kéo dài trên 3 tuần không có dấu hiệu thuyên giảm.

• Sốt cao trên 39°C, kèm theo ớn lạnh, đau nhức cơ thể, có thể là dấu hiệu của viêm phổi.

• Ho ra máu hoặc đờm màu nâu, xám đục cho thấy có thể có tổn thương nặng trong phế quản.

• Khó thở nghiêm trọng, tức ngực liên tục, đặc biệt ở người có tiền sử bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) hoặc hen suyễn.

• Cơ thể suy nhược, mệt mỏi quá mức, ăn uống kém, sút cân nhanh mà không rõ nguyên nhân.

Việc thăm khám kịp thời giúp phát hiện sớm biến chứng và có phương pháp điều trị phù hợp, ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng hơn.

Giải đáp các câu hỏi thường gặp về viêm phế quản

Viêm phế quản có lây không?

Viêm phế quản cấp tính do virus có thể lây từ người sang người qua đường hô hấp, đặc biệt khi tiếp xúc gần với người bệnh. Trong khi đó, viêm phế quản mãn tính không lây nhưng có thể trở nặng nếu tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc hút thuốc lá.

Viêm phế quản có tự khỏi không?

Viêm phế quản cấp tính do virus thường có thể tự khỏi sau 1-3 tuần nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, viêm phế quản mãn tính cần điều trị lâu dài để kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tái phát.

Trẻ em có dễ bị viêm phế quản không?

Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên rất dễ bị viêm phế quản, đặc biệt trong thời điểm giao mùa. Việc giữ ấm, tiêm phòng đầy đủ và duy trì môi trường sống sạch sẽ giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh.

Viêm phế quản có nguy hiểm không?

Dù không phải lúc nào cũng nghiêm trọng, viêm phế quản có thể gây biến chứng như viêm phổi, suy hô hấp ở người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền. Do đó, không nên chủ quan khi có triệu chứng kéo dài.

Người bị viêm phế quản nên ăn gì?

Người bệnh nên bổ sung thực phẩm giàu vitamin C (cam, bưởi, dâu tây), thực phẩm giàu kẽm (hải sản, các loại hạt), mật ong, gừng và uống nhiều nước để giảm viêm, làm dịu cơn ho và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn.

Viêm phế quản có nên dùng kháng sinh không?

Kháng sinh chỉ có tác dụng với viêm phế quản do vi khuẩn. Trong hầu hết các trường hợp, bệnh do virus gây ra và không cần dùng kháng sinh, tránh nguy cơ kháng thuốc.

Kết luận

Viêm phế quản là một bệnh hô hấp phổ biến, có thể kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Việc duy trì lối sống lành mạnh, bảo vệ hệ hô hấp khỏi các tác nhân gây hại và tiêm phòng đầy đủ là những biện pháp quan trọng giúp phòng tránh bệnh hiệu quả. Nếu có triệu chứng kéo dài hoặc nghiêm trọng, người bệnh nên đi khám để có phương án điều trị phù hợp, tránh biến chứng nguy hiểm.