Viêm phế quản ở người lớn: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm phế quản ở người lớn là một trong những bệnh lý hô hấp phổ biến, đặc biệt khi thời tiết thay đổi hoặc môi trường ô nhiễm. Bệnh có thể gây ho kéo dài, khó thở, đau rát họng và ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày. Vậy viêm phế quản ở người lớn có nguy hiểm không, nguyên nhân do đâu và cách điều trị như thế nào? Hiểu rõ về bệnh sẽ giúp bạn có biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây viêm phế quản ở người lớn

Viêm phế quản ở người lớn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt. Hiểu rõ nguyên nhân giúp người bệnh có hướng phòng tránh hiệu quả.

Nhiễm trùng do virus và vi khuẩn

Phần lớn các trường hợp viêm phế quản cấp ở người lớn là do virus, điển hình như virus cúm (Influenza), virus hợp bào hô hấp (RSV) hoặc rhinovirus. Các loại virus này tấn công niêm mạc đường hô hấp, gây viêm và tăng tiết dịch nhầy. Ngoài ra, vi khuẩn như Mycoplasma pneumoniae hoặc Bordetella pertussis cũng có thể gây viêm phế quản, mặc dù ít phổ biến hơn.

Tiếp xúc với các chất kích thích

• Hút thuốc lá chủ động hoặc thụ động là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây viêm phế quản mạn tính. Các hóa chất độc hại trong khói thuốc phá hủy niêm mạc phế quản, làm giảm khả năng tự bảo vệ của đường hô hấp.
• Ô nhiễm không khí, bụi mịn, khí thải công nghiệp hoặc hóa chất trong môi trường làm việc cũng có thể gây kích ứng và dẫn đến viêm phế quản kéo dài.
• Hít phải hơi hóa chất từ các sản phẩm tẩy rửa, sơn, hoặc khí độc hại cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Yếu tố thời tiết và dị ứng

• Không khí lạnh, khô hoặc thay đổi đột ngột có thể khiến đường hô hấp nhạy cảm hơn, tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus phát triển.
• Những người bị dị ứng phấn hoa, lông động vật hoặc nấm mốc cũng dễ bị kích ứng niêm mạc phế quản, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm kéo dài.

Triệu chứng của viêm phế quản ở người lớn

Viêm phế quản ở người lớn có thể xuất hiện dưới dạng cấp tính hoặc mạn tính, với các triệu chứng đặc trưng khác nhau.

Viêm phế quản cấp

Bệnh thường khởi phát sau một đợt nhiễm virus và kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Ho khan hoặc ho có đờm: Ban đầu, người bệnh thường ho khan, sau đó ho có đờm đặc, có màu trắng, vàng hoặc xanh tùy theo mức độ nhiễm trùng.
• Sốt nhẹ, ớn lạnh: Một số trường hợp có thể sốt nhẹ do phản ứng của cơ thể với virus.
• Đau họng, khàn tiếng: Viêm nhiễm làm kích thích niêm mạc họng, gây cảm giác đau rát và khàn giọng.
• Khó thở, tức ngực: Khi đường thở bị viêm và tiết nhiều dịch nhầy, người bệnh có thể cảm thấy khó thở, nặng ngực, đặc biệt khi vận động.

Viêm phế quản mạn tính

Nếu tình trạng viêm phế quản kéo dài trên 3 tháng và tái phát trong nhiều năm, người bệnh có thể đã mắc viêm phế quản mạn tính. Các dấu hiệu điển hình gồm:

• Ho kéo dài: Người bệnh ho liên tục trong nhiều tuần, đặc biệt vào buổi sáng do chất nhầy ứ đọng qua đêm.
• Đờm đặc, nhiều hơn vào sáng sớm: Đờm có thể đặc quánh, màu trắng đục hoặc vàng.
• Thở khò khè, hụt hơi: Khi đường thở bị thu hẹp do viêm nhiễm kéo dài, người bệnh có thể cảm thấy khó thở, thở rít hoặc khò khè.
• Mệt mỏi, giảm sức đề kháng: Tình trạng viêm kéo dài có thể khiến cơ thể suy yếu, dễ mắc các bệnh lý khác.

Viêm phế quản mạn tính có thể tiến triển thành bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) nếu không được kiểm soát kịp thời. Vậy làm sao để điều trị hiệu quả căn bệnh này?

Các phương pháp điều trị viêm phế quản ở người lớn

Việc điều trị viêm phế quản ở người lớn phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Dưới đây là các phương pháp phổ biến giúp kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Sử dụng thuốc điều trị

• Thuốc giảm ho: Nếu ho quá nhiều ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt, bác sĩ có thể kê thuốc giảm ho như dextromethorphan hoặc codein. Tuy nhiên, ho là phản xạ tự nhiên giúp loại bỏ dịch nhầy, nên chỉ dùng thuốc khi thực sự cần thiết.
• Thuốc long đờm: Guaifenesin là một trong những loại thuốc giúp làm loãng đờm, dễ tống xuất ra ngoài.
• Thuốc giãn phế quản: Dành cho những trường hợp khó thở hoặc có triệu chứng thở khò khè, giúp làm giãn cơ trơn đường thở.
• Thuốc kháng sinh: Chỉ được chỉ định nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn, chẳng hạn như đờm có màu vàng xanh kèm sốt cao.

Liệu pháp hỗ trợ tại nhà

• Uống đủ nước: Giúp làm loãng đờm, hỗ trợ đào thải chất nhầy ra khỏi phế quản.
• Xông hơi, hít khí ấm: Sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc xông hơi nước nóng giúp làm dịu đường thở, giảm kích ứng.
• Súc miệng bằng nước muối: Giúp làm sạch họng, giảm đau và ngăn ngừa nhiễm trùng.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Cơ thể cần thời gian hồi phục, do đó người bệnh nên tránh làm việc quá sức, đảm bảo giấc ngủ đầy đủ.

Điều chỉnh lối sống và phòng ngừa tái phát

• Bỏ thuốc lá: Đây là yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ viêm phế quản mạn tính và các bệnh lý hô hấp khác.
• Tăng cường sức đề kháng: Duy trì chế độ ăn giàu vitamin C, tập thể dục đều đặn để nâng cao hệ miễn dịch.
• Hạn chế tiếp xúc với tác nhân kích thích: Tránh khói bụi, hóa chất độc hại và đeo khẩu trang khi ra ngoài.
• Tiêm phòng cúm, phế cầu: Giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp do virus và vi khuẩn.

Việc điều trị viêm phế quản ở người lớn không chỉ dừng lại ở việc dùng thuốc, mà còn đòi hỏi thay đổi lối sống và phòng ngừa bệnh tái phát. Nhưng liệu có những biến chứng nguy hiểm nào nếu bệnh không được kiểm soát tốt?

Biến chứng nguy hiểm của viêm phế quản ở người lớn

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm phế quản ở người lớn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe hô hấp và chất lượng cuộc sống.

Viêm phổi

Khi tình trạng viêm lan rộng từ phế quản xuống phổi, người bệnh có nguy cơ bị viêm phổi – một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng cần được điều trị bằng kháng sinh mạnh. Các dấu hiệu nhận biết gồm:

• Ho có đờm đặc, màu vàng hoặc xanh
• Sốt cao, ớn lạnh, vã mồ hôi
• Đau ngực khi hít thở sâu
• Khó thở, mệt mỏi nghiêm trọng

Viêm phổi ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền (tiểu đường, bệnh tim mạch) có thể gây suy hô hấp và cần nhập viện điều trị.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)

Viêm phế quản mạn tính có thể dẫn đến COPD – một tình trạng gây tắc nghẽn luồng khí trong phổi, khiến người bệnh khó thở kéo dài. Đây là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ ba trên thế giới theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Triệu chứng đặc trưng của COPD bao gồm:

• Ho kéo dài kèm theo đờm đặc
• Thở khò khè, hụt hơi khi gắng sức
• Cảm giác tức ngực, khó chịu ở đường thở
• Mệt mỏi, giảm khả năng vận động

COPD không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát để làm chậm quá trình tiến triển. Vì vậy, việc phát hiện sớm và điều trị viêm phế quản là vô cùng quan trọng.

Suy hô hấp

Trong một số trường hợp nặng, viêm phế quản có thể làm giảm khả năng trao đổi oxy của phổi, dẫn đến suy hô hấp. Người bệnh có thể xuất hiện triệu chứng:

• Khó thở nghiêm trọng, đặc biệt khi nằm
• Tím tái môi và đầu ngón tay do thiếu oxy
• Rối loạn nhịp tim, chóng mặt, ngất xỉu

Suy hô hấp là một cấp cứu y tế, cần được can thiệp ngay lập tức để tránh nguy cơ tử vong.

Cách phòng ngừa viêm phế quản ở người lớn

Phòng ngừa viêm phế quản không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh mà còn bảo vệ sức khỏe hô hấp lâu dài. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả mà bạn nên áp dụng.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn để hạn chế lây nhiễm virus, vi khuẩn.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh bị cảm cúm, viêm đường hô hấp để giảm nguy cơ lây lan.
• Giữ môi trường trong lành, hạn chế khói bụi, sử dụng máy lọc không khí nếu cần thiết.

Bảo vệ hệ hô hấp

• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt ở nơi đông người hoặc ô nhiễm.
• Tránh khói thuốc lá, vì đây là tác nhân hàng đầu gây tổn thương phế quản.
• Giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh, đặc biệt là vùng cổ và mũi.

Tăng cường sức đề kháng

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung nhiều rau xanh, trái cây chứa vitamin C và chất chống oxy hóa.
• Tập thể dục thường xuyên để cải thiện chức năng hô hấp và tăng cường hệ miễn dịch.
• Uống đủ nước mỗi ngày để làm loãng dịch nhầy trong đường thở.

Tiêm phòng định kỳ

• Tiêm vaccine cúm hàng năm để giảm nguy cơ nhiễm virus gây viêm phế quản.
• Tiêm vaccine phế cầu để phòng ngừa viêm phổi do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae.

Câu hỏi thường gặp về viêm phế quản ở người lớn

1. Viêm phế quản ở người lớn có lây không?

Viêm phế quản cấp do virus có thể lây từ người sang người qua đường hô hấp khi ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus. Tuy nhiên, viêm phế quản mạn tính thường không lây, vì nguyên nhân chủ yếu là do kích thích kéo dài từ khói thuốc hoặc ô nhiễm môi trường.

2. Viêm phế quản kéo dài bao lâu thì khỏi?

• Viêm phế quản cấp thường kéo dài từ 7 đến 21 ngày, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và cơ địa từng người.
• Viêm phế quản mạn tính có thể kéo dài nhiều năm, với các đợt bùng phát tái diễn nếu không kiểm soát tốt.

3. Viêm phế quản có cần dùng kháng sinh không?

Kháng sinh chỉ được chỉ định khi có dấu hiệu nhiễm khuẩn, chẳng hạn như sốt cao kéo dài, đờm có màu vàng xanh và xét nghiệm cho thấy có vi khuẩn. Viêm phế quản do virus không cần dùng kháng sinh, vì thuốc không có tác dụng với virus.

4. Viêm phế quản có tập thể dục được không?

Người bị viêm phế quản nên tránh vận động mạnh trong giai đoạn cấp tính, nhưng có thể thực hiện các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga hoặc hít thở sâu để giúp phổi hoạt động tốt hơn khi hồi phục.

5. Viêm phế quản có nguy hiểm không?

Trong hầu hết các trường hợp, viêm phế quản cấp có thể tự khỏi mà không gây biến chứng. Tuy nhiên, nếu kéo dài hoặc tái phát nhiều lần, bệnh có thể dẫn đến viêm phổi, COPD hoặc suy hô hấp, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền.

6. Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám ngay nếu có các dấu hiệu sau:

• Ho kéo dài trên 3 tuần mà không cải thiện
• Sốt cao trên 39°C, đau ngực dữ dội
• Khó thở nghiêm trọng, thở khò khè hoặc hụt hơi khi nghỉ ngơi
• Ho ra máu hoặc đờm có màu sắc bất thường

Viêm phế quản ở người lớn tuy phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu được chăm sóc đúng cách. Hiểu rõ về bệnh sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe hô hấp và tránh những biến chứng nguy hiểm.