Viêm Tiểu Phế Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm tiểu phế quản là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu do virus, trong đó virus hợp bào hô hấp (RSV) chiếm tỷ lệ cao nhất. Bệnh có thể gây ho, khò khè, khó thở và nếu không được chăm sóc đúng cách, trẻ có nguy cơ suy hô hấp nghiêm trọng. Vậy làm sao để nhận biết sớm các triệu chứng và điều trị hiệu quả? Cùng tìm hiểu những thông tin quan trọng để bảo vệ sức khỏe hô hấp cho bé.

Nguyên nhân gây viêm tiểu phế quản

Viêm tiểu phế quản chủ yếu do virus tấn công đường hô hấp dưới, gây viêm nhiễm và làm tắc nghẽn các tiểu phế quản. Trong số đó, virus hợp bào hô hấp (RSV) là nguyên nhân hàng đầu, chiếm khoảng 50-80% trường hợp mắc bệnh. Ngoài RSV, các loại virus khác cũng có thể gây bệnh như:

• Virus cúm (Influenza virus): Một trong những tác nhân chính gây viêm đường hô hấp ở trẻ nhỏ.
• Virus á cúm (Parainfluenza virus): Gây nhiễm trùng đường hô hấp với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng.
• Adenovirus: Có khả năng gây viêm phổi nặng và kéo dài hơn so với các loại virus khác.
• Coronavirus: Một số chủng có thể dẫn đến viêm tiểu phế quản ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Các virus này lây lan chủ yếu qua dịch tiết đường hô hấp khi trẻ tiếp xúc gần với người bệnh. Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên dễ bị nhiễm virus hơn so với người lớn.

Triệu chứng của viêm tiểu phế quản

Các dấu hiệu của viêm tiểu phế quản thường khởi phát sau khi trẻ nhiễm virus từ 2-3 ngày. Ban đầu, bệnh có thể giống với cảm lạnh thông thường, nhưng sau đó diễn tiến nhanh chóng với các triệu chứng đặc trưng:

Giai đoạn khởi phát

• Sổ mũi, nghẹt mũi
• Ho khan hoặc ho có đờm nhẹ
• Sốt nhẹ hoặc không sốt
• Chán ăn, quấy khóc

Giai đoạn toàn phát

• Ho nhiều hơn, có thể kèm theo đờm
• Thở khò khè, thở nhanh hoặc khó thở
• Lồng ngực co rút, đặc biệt là vùng dưới xương sườn
• Da tái, môi tím tái do thiếu oxy
• Trẻ mệt mỏi, bú kém hoặc bỏ bú

Nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách, bệnh có thể chuyển nặng, dẫn đến suy hô hấp, cần nhập viện để điều trị.

Viêm tiểu phế quản có nguy hiểm không?

Hầu hết các trường hợp viêm tiểu phế quản có thể tự khỏi trong vòng 1-2 tuần nếu được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ sinh non hoặc có bệnh lý nền như tim bẩm sinh, suy giảm miễn dịch. Một số biến chứng có thể gặp phải gồm:

• Suy hô hấp: Do tắc nghẽn đường thở, trẻ không nhận đủ oxy và có thể cần hỗ trợ thở máy.
• Viêm phổi: Viêm tiểu phế quản không được kiểm soát tốt có thể tiến triển thành viêm phổi.
• Nhiễm trùng thứ phát: Do vi khuẩn tấn công vào hệ hô hấp đã suy yếu, gây viêm tai giữa hoặc viêm xoang.

Do đó, việc nhận biết sớm triệu chứng và điều trị kịp thời là rất quan trọng để hạn chế nguy cơ biến chứng.

Chẩn đoán viêm tiểu phế quản như thế nào?

Việc chẩn đoán viêm tiểu phế quản chủ yếu dựa vào lâm sàng và tiền sử bệnh của trẻ. Bác sĩ sẽ kiểm tra các dấu hiệu như nhịp thở, mức độ co rút lồng ngực và tiếng thở khò khè. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm như:

• Xét nghiệm PCR hoặc test nhanh virus: Giúp xác định chính xác loại virus gây bệnh.
• Chụp X-quang phổi: Được sử dụng khi nghi ngờ có biến chứng viêm phổi.
• Đo độ bão hòa oxy: Đánh giá mức độ thiếu oxy trong máu để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Sau khi có chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp tùy theo mức độ bệnh lý của trẻ.

Các phương pháp điều trị viêm tiểu phế quản

Hiện nay, viêm tiểu phế quản chưa có thuốc điều trị đặc hiệu vì bệnh do virus gây ra. Phương pháp điều trị chủ yếu là hỗ trợ và chăm sóc tại nhà để giúp trẻ hồi phục nhanh chóng.

Chăm sóc tại nhà

• Bổ sung nước: Giữ cho trẻ đủ nước bằng cách cho bú mẹ thường xuyên hoặc uống nước lọc, nước điện giải nếu trẻ đã ăn dặm.
• Làm thông thoáng đường thở: Nhỏ mũi bằng nước muối sinh lý và hút mũi để giúp trẻ dễ thở hơn.
• Duy trì môi trường thoáng mát: Tránh khói thuốc lá, bụi bẩn và duy trì độ ẩm trong không khí để giảm kích ứng đường hô hấp.
• Hạ sốt đúng cách: Dùng paracetamol theo chỉ định của bác sĩ nếu trẻ sốt trên 38,5°C.

Khi nào cần nhập viện?

Trẻ cần được đưa đến bệnh viện ngay nếu có các dấu hiệu sau:

• Thở nhanh, thở co rút lồng ngực
• Da tím tái, môi hoặc đầu ngón tay tím
• Bỏ bú hoàn toàn, lơ mơ hoặc khó đánh thức
• Không đáp ứng với các biện pháp chăm sóc tại nhà

Trong bệnh viện, trẻ có thể được hỗ trợ thở oxy, dùng thuốc giãn phế quản hoặc điều trị biến chứng nếu có.

Việc nhận biết sớm và chăm sóc đúng cách sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và hạn chế nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Cách phòng ngừa viêm tiểu phế quản hiệu quả

Viêm tiểu phế quản là bệnh có khả năng lây lan cao, đặc biệt trong mùa đông – xuân khi virus phát triển mạnh. Việc phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của trẻ, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cũng như hạn chế biến chứng nghiêm trọng.

Tiêm phòng đầy đủ

• Tiêm vắc-xin phòng virus hợp bào hô hấp (RSV): Hiện nay, một số quốc gia đã có vắc-xin phòng RSV cho nhóm trẻ có nguy cơ cao, giúp giảm tỷ lệ mắc viêm tiểu phế quản nặng.
• Vắc-xin cúm: Trẻ trên 6 tháng tuổi nên được tiêm phòng cúm hằng năm để giảm nguy cơ nhiễm virus cúm – một trong những tác nhân gây viêm tiểu phế quản.
• Vắc-xin phế cầu và HIB: Giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát do viêm phổi hoặc viêm màng não do phế cầu khuẩn.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường sống

• Rửa tay thường xuyên: Trẻ nhỏ cần được rửa tay trước khi ăn, sau khi ho hoặc hắt hơi để hạn chế tiếp xúc với virus.
• Lau dọn nhà cửa, khử khuẩn đồ chơi: Virus có thể tồn tại trên bề mặt đồ chơi, tay nắm cửa hoặc bàn ghế, vì vậy cần vệ sinh thường xuyên bằng dung dịch sát khuẩn an toàn.
• Tránh tiếp xúc với người bệnh: Hạn chế để trẻ tiếp xúc gần với người có triệu chứng cảm cúm hoặc viêm đường hô hấp.

Tăng cường sức đề kháng cho trẻ

• Dinh dưỡng đầy đủ: Bổ sung vitamin C, kẽm, sắt qua chế độ ăn uống giúp tăng cường hệ miễn dịch. Đối với trẻ dưới 6 tháng tuổi, bú mẹ hoàn toàn là biện pháp tốt nhất giúp tăng sức đề kháng.
• Giữ ấm cơ thể: Đặc biệt vào mùa lạnh, cần mặc đủ ấm, che chắn cổ và mũi khi ra ngoài để hạn chế nguy cơ nhiễm lạnh.
• Cho trẻ vận động hợp lý: Hoạt động thể chất phù hợp với độ tuổi giúp nâng cao sức đề kháng và khả năng chống lại bệnh tật.

Viêm tiểu phế quản có thể tái phát không?

Viêm tiểu phế quản có thể tái phát, đặc biệt ở trẻ có cơ địa dễ dị ứng hoặc mắc bệnh nền liên quan đến đường hô hấp. Một số trường hợp trẻ từng bị viêm tiểu phế quản nặng có nguy cơ phát triển thành hen suyễn hoặc tái phát triệu chứng khò khè khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích như thời tiết lạnh, khói bụi hoặc lông thú cưng.

Để giảm nguy cơ tái phát, cha mẹ cần theo dõi sát sao sức khỏe của trẻ, chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa và có kế hoạch chăm sóc hợp lý khi thời tiết thay đổi. Nếu trẻ có dấu hiệu ho kéo dài, thở khò khè thường xuyên, nên đưa trẻ đến bác sĩ để được đánh giá và tư vấn cụ thể.

Câu hỏi thường gặp về viêm tiểu phế quản

1. Viêm tiểu phế quản có lây không?

Có. Bệnh lây qua đường hô hấp khi tiếp xúc với giọt bắn từ người bệnh hoặc chạm vào bề mặt có chứa virus rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

2. Trẻ bị viêm tiểu phế quản có nên dùng kháng sinh không?

Không. Viêm tiểu phế quản do virus gây ra, nên kháng sinh không có tác dụng. Chỉ sử dụng kháng sinh nếu có bội nhiễm vi khuẩn theo chỉ định của bác sĩ.

3. Viêm tiểu phế quản kéo dài bao lâu?

Thông thường bệnh kéo dài từ 7-14 ngày, nhưng triệu chứng ho và khò khè có thể tồn tại đến vài tuần trước khi hoàn toàn hồi phục.

4. Khi nào trẻ cần đi khám bác sĩ ngay?

Nếu trẻ có các dấu hiệu sau, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức:

• Khó thở, thở co rút lồng ngực
• Môi hoặc đầu ngón tay tím tái
• Lơ mơ, không phản ứng như bình thường
• Bỏ bú hoặc không uống nước trong nhiều giờ

5. Có nên tự ý dùng thuốc giãn phế quản cho trẻ không?

Không. Thuốc giãn phế quản chỉ được sử dụng khi có chỉ định từ bác sĩ, vì không phải trẻ nào cũng cần dùng và có thể gây tác dụng phụ nếu sử dụng không đúng cách.

Viêm tiểu phế quản là bệnh lý phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu cha mẹ nhận biết sớm các dấu hiệu và áp dụng các biện pháp chăm sóc phù hợp.