Viêm Khớp Dạng Thấp: Triệu Chứng, Nguyên Nhân và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là một bệnh tự miễn ảnh hưởng đến các khớp, gây viêm, đau đớn và hạn chế vận động. Bệnh chủ yếu tấn công các khớp nhỏ như ngón tay, cổ tay và bàn chân, nhưng có thể lan rộng ra các khớp lớn khác. Nguyên nhân của viêm khớp dạng thấp vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng, nhưng yếu tố di truyền và môi trường được cho là có vai trò quan trọng. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây tổn thương khớp vĩnh viễn và ảnh hưởng đến chất lượng sống. Điều trị viêm khớp dạng thấp kết hợp giữa phương pháp Tây y và Đông y giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Định nghĩa và phân loại viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là một bệnh tự miễn mạn tính ảnh hưởng chủ yếu đến các khớp trong cơ thể. Trong bệnh này, hệ miễn dịch của cơ thể bất ngờ tấn công các mô của chính mình, đặc biệt là các mô sụn và xương trong khớp. Điều này dẫn đến viêm, đau đớn, và dần dần làm tổn thương các khớp bị ảnh hưởng.

Viêm khớp dạng thấp có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng thường gặp ở những người từ trung niên trở lên, với tỷ lệ mắc cao hơn ở phụ nữ. Bệnh tiến triển theo từng giai đoạn, với các triệu chứng khởi phát và có thể tăng dần theo thời gian nếu không được điều trị kịp thời.

Viêm khớp dạng thấp có thể được phân loại thành hai nhóm chính dựa trên mức độ và các đặc điểm lâm sàng: viêm khớp dạng thấp đơn thuần và viêm khớp dạng thấp với các biến chứng hệ thống. Trong khi các triệu chứng của bệnh chủ yếu liên quan đến khớp, một số trường hợp có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như tim, phổi, và thận. Phân loại bệnh giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp và dự đoán tiên lượng bệnh.

Triệu chứng của viêm khớp dạng thấp

Triệu chứng viêm khớp dạng thấp thường xuất hiện từ từ và có thể bắt đầu từ những cơn đau nhẹ tại các khớp nhỏ, sau đó lan rộng ra các khớp lớn hơn như đầu gối, khuỷu tay và cổ tay. Cảm giác đau nhức và sưng tấy là những dấu hiệu dễ nhận biết nhất của bệnh. Khớp bị ảnh hưởng sẽ trở nên nóng đỏ, cử động hạn chế và có thể gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

Bên cạnh các triệu chứng tại khớp, bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể gặp phải các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sốt nhẹ, và sụt cân không rõ lý do. Những triệu chứng này xảy ra khi cơ thể phản ứng với tình trạng viêm lan rộng và có thể ảnh hưởng đến khả năng lao động, học tập và sinh hoạt.

Một đặc điểm đáng chú ý là viêm khớp dạng thấp thường gây viêm ở các khớp đối xứng, nghĩa là hai bên cơ thể có thể bị ảnh hưởng cùng lúc. Điều này khác biệt so với một số loại viêm khớp khác, chẳng hạn như viêm khớp do chấn thương, thường chỉ ảnh hưởng đến một bên. Triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian, với những giai đoạn bệnh trở nên nặng nề hơn, gây tổn thương vĩnh viễn đến các khớp nếu không được can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân gây viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý phức tạp với nhiều nguyên nhân tiềm ẩn, trong đó có sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và các yếu tố môi trường. Các yếu tố này tác động trực tiếp đến hệ miễn dịch, khiến cơ thể tự tấn công các mô của chính mình. Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây bệnh:

• Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy có sự liên quan giữa viêm khớp dạng thấp và các gen nhất định, đặc biệt là gen HLA-DR. Những người có tiền sử gia đình bị viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

• Rối loạn hệ miễn dịch: Viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch không nhận diện đúng các tế bào của cơ thể, dẫn đến việc tấn công các mô sụn và xương trong khớp.

• Tác động từ môi trường: Các yếu tố như hút thuốc, nhiễm trùng hoặc tác động từ các hóa chất có thể kích thích hệ miễn dịch và là yếu tố làm khởi phát bệnh. Người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh viêm khớp dạng thấp cao hơn so với những người không hút thuốc.

• Tình trạng viêm nhiễm: Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các vi khuẩn và virus nhất định có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch bất thường, dẫn đến sự xuất hiện của bệnh.

Đối tượng dễ mắc viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi và giới tính, nhưng có một số nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Dưới đây là các đối tượng dễ mắc viêm khớp dạng thấp:

• Phụ nữ: Phụ nữ có tỷ lệ mắc viêm khớp dạng thấp cao gấp ba lần so với nam giới. Điều này có thể liên quan đến ảnh hưởng của các yếu tố nội tiết tố, đặc biệt là estrogen, có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh.

• Người lớn tuổi: Bệnh viêm khớp dạng thấp có thể khởi phát ở mọi lứa tuổi, nhưng bệnh thường xuất hiện nhiều hơn ở những người trưởng thành trong độ tuổi trung niên và người cao tuổi. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến người trẻ tuổi và trẻ em trong một số trường hợp hiếm.

• Người có tiền sử gia đình bị bệnh: Nếu trong gia đình có người bị viêm khớp dạng thấp, nguy cơ mắc bệnh của các thành viên khác trong gia đình cũng tăng lên, do yếu tố di truyền có ảnh hưởng lớn.

• Những người có thói quen hút thuốc: Hút thuốc là yếu tố nguy cơ rõ rệt làm tăng khả năng mắc viêm khớp dạng thấp, đặc biệt ở những người có yếu tố di truyền dễ mắc bệnh.

• Những người có bệnh lý nền: Những người có các bệnh lý tự miễn khác như lupus, viêm loét đại tràng hoặc bệnh celiac có thể dễ mắc viêm khớp dạng thấp hơn so với người bình thường.

Biến chứng viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp không chỉ gây ảnh hưởng đến các khớp mà còn có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Dưới đây là một số biến chứng có thể xảy ra khi bệnh tiến triển nặng:

• Tổn thương khớp vĩnh viễn: Viêm khớp dạng thấp nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến sự phá hủy sụn và xương trong khớp, gây mất chức năng khớp vĩnh viễn, khiến người bệnh không thể vận động bình thường.

• Biến dạng khớp: Khi viêm kéo dài, các mô mềm và dây chằng xung quanh khớp có thể bị tổn thương, gây ra biến dạng khớp. Điều này làm giảm khả năng vận động và thậm chí có thể dẫn đến tàn tật.

• Vấn đề về tim mạch: Viêm khớp dạng thấp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch như bệnh tim, tăng huyết áp và xơ vữa động mạch. Sự viêm nhiễm mạn tính có thể tác động xấu đến tim và mạch máu, gây ra các biến chứng nguy hiểm.

• Vấn đề về phổi: Một số người bệnh có thể gặp phải các vấn đề về phổi, bao gồm viêm màng phổi hoặc xơ hóa phổi, do các phản ứng viêm kéo dài trong cơ thể.

• Rối loạn hệ thống mạch máu: Viêm khớp dạng thấp có thể dẫn đến tình trạng viêm mạch máu (vasculitis), gây tổn thương các mạch máu nhỏ và ảnh hưởng đến các cơ quan như thận, mắt hoặc dây thần kinh.

• Mất khả năng làm việc: Các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp, đặc biệt là cơn đau và hạn chế vận động, có thể làm giảm năng suất lao động, ảnh hưởng đến khả năng làm việc và sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

Chẩn đoán viêm khớp dạng thấp

Chẩn đoán viêm khớp dạng thấp thường dựa vào sự kết hợp giữa các triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm cận lâm sàng và hình ảnh học. Việc chẩn đoán sớm giúp ngừng tiến triển của bệnh và giảm thiểu các biến chứng. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán thường dùng:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của bệnh nhân như đau, sưng và cứng khớp, đặc biệt là ở các khớp nhỏ. Các dấu hiệu viêm như sốt, mệt mỏi và sụt cân cũng là những yếu tố cần được lưu ý khi chẩn đoán.

• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm như đo nồng độ yếu tố dạng thấp (RF), kháng thể chống peptid citrullinated (anti-CCP) và tốc độ lắng máu (ESR) có thể giúp xác định sự hiện diện của viêm khớp dạng thấp. Các xét nghiệm này giúp phát hiện các dấu hiệu viêm và sự hoạt động của hệ miễn dịch.

• Chụp X-quang: Chụp X-quang là phương pháp hình ảnh thường được sử dụng để phát hiện tổn thương xương và sụn. Các tổn thương sớm có thể không hiển thị rõ ràng trên X-quang, nhưng trong các giai đoạn muộn, có thể thấy sự phá hủy khớp và hẹp khe khớp.

• Siêu âm và cộng hưởng từ (MRI): Các phương pháp này có thể giúp phát hiện viêm khớp và tổn thương mô mềm xung quanh khớp mà X-quang không thể chỉ ra. Siêu âm và MRI đặc biệt hữu ích trong việc đánh giá tình trạng viêm trong giai đoạn sớm.

• Đánh giá mức độ tổn thương khớp: Bác sĩ có thể sử dụng các thang đo như chỉ số hoạt động bệnh viêm khớp (DAS28) hoặc chỉ số bệnh khớp (RAPID3) để đánh giá mức độ hoạt động và ảnh hưởng của bệnh đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý mạn tính cần được theo dõi và điều trị kịp thời. Dưới đây là những dấu hiệu và tình huống khi bạn nên gặp bác sĩ để được khám và điều trị sớm:

• Cảm thấy đau nhức và sưng khớp kéo dài: Nếu bạn gặp phải tình trạng đau khớp, sưng tấy, nóng đỏ và các triệu chứng này kéo dài trong một thời gian dài, cần gặp bác sĩ để kiểm tra và xác định nguyên nhân, đặc biệt nếu cơn đau không thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi.

• Khó cử động hoặc vận động: Viêm khớp dạng thấp có thể làm giảm phạm vi chuyển động của các khớp. Nếu bạn gặp khó khăn khi thực hiện các cử động đơn giản, chẳng hạn như cầm nắm đồ vật hay đi lại, đó là lúc bạn cần đến bác sĩ để đánh giá mức độ tổn thương và điều trị kịp thời.

• Các triệu chứng toàn thân như mệt mỏi, sốt hoặc sụt cân: Các triệu chứng này có thể là dấu hiệu của một cơn bùng phát viêm hoặc các vấn đề về hệ thống miễn dịch. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi không rõ nguyên nhân, sốt nhẹ hoặc có sự thay đổi bất thường về cân nặng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ ngay.

• Triệu chứng tái phát hoặc trở nên nặng hơn: Nếu bệnh viêm khớp dạng thấp của bạn có dấu hiệu tái phát hoặc các triệu chứng trở nên nặng nề hơn dù đã điều trị trước đó, bạn cần gặp bác sĩ để điều chỉnh kế hoạch điều trị hoặc thay đổi phương pháp điều trị.

• Đau khớp ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Nếu các triệu chứng của bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng làm việc, sinh hoạt hoặc ngủ, bác sĩ có thể giúp đưa ra các giải pháp giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn, ngăn ngừa tình trạng khớp bị tổn thương vĩnh viễn.

Phòng ngừa viêm khớp dạng thấp

Viêm khớp dạng thấp không thể hoàn toàn phòng ngừa, nhưng các biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm giảm các triệu chứng nếu đã có bệnh. Dưới đây là một số cách để hạn chế sự phát triển của viêm khớp dạng thấp:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống cân đối, giàu chất xơ và omega-3 (có trong cá, hạt lanh) có thể giúp giảm viêm và hỗ trợ sức khỏe khớp. Đồng thời, việc tránh ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ và đường sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh.

• Không hút thuốc: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ quan trọng đối với viêm khớp dạng thấp, đặc biệt là đối với những người có yếu tố di truyền. Việc từ bỏ thuốc lá có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và cải thiện sức khỏe chung.

• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục giúp duy trì cân nặng khỏe mạnh, tăng cường sức mạnh cơ bắp và linh hoạt cho các khớp. Các bài tập như yoga, bơi lội, đi bộ nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện sự linh hoạt của khớp mà không gây quá nhiều căng thẳng lên các khớp bị viêm.

• Kiểm soát căng thẳng: Stress có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng viêm khớp dạng thấp. Việc học cách quản lý căng thẳng thông qua các phương pháp như thiền, hít thở sâu, hay các liệu pháp thư giãn có thể giúp giảm bớt căng thẳng cho cơ thể và cải thiện triệu chứng.

• Theo dõi sức khỏe định kỳ: Đối với những người có tiền sử gia đình mắc viêm khớp dạng thấp hoặc những người có các yếu tố nguy cơ, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và làm các xét nghiệm cần thiết sẽ giúp phát hiện bệnh sớm, từ đó có hướng can thiệp kịp thời.

• Điều trị các bệnh lý nền: Các bệnh lý tự miễn hoặc các vấn đề sức khỏe khác có thể làm tăng nguy cơ viêm khớp dạng thấp. Việc điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro mắc bệnh viêm khớp dạng thấp.

Phương pháp điều trị viêm khớp dạng thấp

Việc điều trị viêm khớp dạng thấp yêu cầu sự kết hợp giữa các phương pháp điều trị Tây y và Đông y để giảm viêm, kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương khớp. Mỗi phương pháp điều trị có vai trò riêng biệt, tùy thuộc vào mức độ và giai đoạn của bệnh.

Thuốc Tây y điều trị viêm khớp dạng thấp

Thuốc Tây y đóng vai trò quan trọng trong việc giảm viêm, kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương khớp lâu dài. Các nhóm thuốc chủ yếu được sử dụng bao gồm thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, và thuốc ức chế miễn dịch.

• Thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen, Naproxen, hoặc Diclofenac giúp giảm đau và viêm hiệu quả. Tuy nhiên, những thuốc này có thể gây tác dụng phụ như loét dạ dày, đặc biệt khi sử dụng lâu dài, nên cần được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ.

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Các thuốc này được sử dụng để giảm đau và viêm, đặc biệt trong các đợt bùng phát bệnh. Celecoxib là một lựa chọn phổ biến trong nhóm này, vì nó giúp giảm viêm mà ít tác dụng phụ lên dạ dày so với các NSAIDs thông thường.

• Thuốc kháng viêm dạng corticoid: Corticosteroids như Prednisone có thể được sử dụng trong trường hợp viêm khớp dạng thấp nghiêm trọng hoặc khi các thuốc chống viêm không steroid không mang lại hiệu quả. Corticosteroids giúp giảm nhanh chóng tình trạng viêm nhưng cần được dùng cẩn thận vì có thể gây tác dụng phụ khi sử dụng lâu dài.

• Thuốc điều trị bệnh nền (DMARDs): Đây là nhóm thuốc giúp ức chế sự tiến triển của bệnh và ngăn ngừa tổn thương khớp. Methotrexate là thuốc phổ biến nhất trong nhóm DMARDs, giúp kiểm soát viêm và giảm nguy cơ biến dạng khớp. Tuy nhiên, cần theo dõi tác dụng phụ của thuốc, như tổn thương gan hoặc suy giảm chức năng tủy xương.

• Thuốc sinh học: Thuốc sinh học như Etanercept hoặc Adalimumab được sử dụng khi các thuốc khác không hiệu quả. Các thuốc này ức chế các yếu tố gây viêm trong cơ thể, giúp giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.

Phương pháp điều trị bằng Đông y

Đông y cung cấp các phương pháp điều trị bổ sung để giảm đau, cải thiện lưu thông khí huyết và hỗ trợ chức năng khớp. Các phương pháp này có thể kết hợp với thuốc Tây y để mang lại hiệu quả tốt hơn trong việc kiểm soát bệnh.

• Châm cứu: Châm cứu là một phương pháp phổ biến trong Đông y giúp giảm đau và cải thiện chức năng khớp. Việc kích thích các huyệt vị giúp lưu thông khí huyết, từ đó giảm sự căng thẳng và viêm tại các khớp bị ảnh hưởng.

• Sử dụng thảo dược: Một số thảo dược có tác dụng giảm viêm và hỗ trợ điều trị viêm khớp dạng thấp như nhân sâm, gừng, tỏi, và cúc hoa. Các thảo dược này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc hoặc bổ sung vào chế độ ăn uống hàng ngày.

• Bấm huyệt: Bấm huyệt là phương pháp Đông y giúp kích thích các điểm trên cơ thể, từ đó giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu, hỗ trợ làm giảm các triệu chứng viêm và cứng khớp.

• Mài thuốc và xoa bóp: Mài thuốc từ các thảo dược kết hợp với xoa bóp có thể giúp giảm đau nhanh chóng và làm mềm các khớp cứng. Các bài thuốc Đông y này giúp thư giãn các cơ, giảm căng thẳng và cải thiện độ linh hoạt của khớp.

Phương pháp vật lý trị liệu trong điều trị viêm khớp dạng thấp

Vật lý trị liệu là một phần quan trọng trong việc điều trị viêm khớp dạng thấp, giúp cải thiện sự linh hoạt của khớp và giảm cơn đau.

• Tập thể dục phục hồi chức năng: Các bài tập nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, hoặc bơi lội giúp cải thiện phạm vi cử động và tăng cường sức mạnh cơ bắp mà không gây quá tải cho các khớp bị viêm.

• Liệu pháp nhiệt và lạnh: Sử dụng chườm nóng và lạnh giúp làm giảm cơn đau và giảm viêm. Chườm lạnh thường được dùng trong giai đoạn viêm cấp tính, trong khi chườm nóng giúp thư giãn cơ và làm giảm đau trong giai đoạn mạn tính.

• Massage trị liệu: Massage nhẹ nhàng có thể giúp giảm đau, thư giãn cơ và tăng cường tuần hoàn máu. Đây là phương pháp hỗ trợ hiệu quả trong việc giảm căng thẳng và phục hồi chức năng khớp.

Chế độ dinh dưỡng và lối sống

Chế độ ăn uống là yếu tố không thể thiếu trong việc kiểm soát viêm khớp dạng thấp. Việc duy trì một chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp giảm viêm và cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho khớp.

• Thực phẩm giàu omega-3: Các thực phẩm như cá hồi, hạt chia, và hạt lanh chứa omega-3 có tác dụng giảm viêm hiệu quả, giúp giảm các triệu chứng của viêm khớp dạng thấp.

• Chế độ ăn ít đường và thực phẩm chế biến sẵn: Những thực phẩm này có thể kích thích phản ứng viêm trong cơ thể, do đó cần hạn chế trong chế độ ăn uống hàng ngày.

• Bổ sung vitamin D và canxi: Vitamin D và canxi là các dưỡng chất quan trọng giúp duy trì sức khỏe xương và giảm nguy cơ loãng xương, đặc biệt trong các bệnh viêm khớp mạn tính như viêm khớp dạng thấp.

Phương pháp điều trị viêm khớp dạng thấp cần được điều chỉnh phù hợp với từng bệnh nhân để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất. Sự kết hợp giữa thuốc Tây y, phương pháp Đông y, và vật lý trị liệu giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.