Vô sinh nam: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKII Lê Hữu Tuấn

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Vô sinh nam là tình trạng suy giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng sinh sản ở nam giới, ảnh hưởng đến khoảng 7% nam giới trên toàn cầu. Nguyên nhân có thể xuất phát từ rối loạn nội tiết, bất thường về tinh trùng hoặc các bệnh lý liên quan đến cơ quan sinh sản. Vậy vô sinh nam có thể điều trị được không? Các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiện nay có hiệu quả ra sao? Hiểu rõ về tình trạng này sẽ giúp nam giới chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản và tìm ra giải pháp phù hợp.

Nguyên nhân gây vô sinh nam

Vô sinh nam có thể do nhiều yếu tố khác nhau, từ các vấn đề về tinh trùng, hormone đến các bệnh lý nền hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp nam giới có hướng điều trị phù hợp.

Rối loạn nội tiết tố

Nội tiết tố, đặc biệt là testosterone, đóng vai trò quan trọng trong việc sản xuất tinh trùng và duy trì khả năng sinh sản của nam giới. Nếu cơ thể gặp tình trạng mất cân bằng hormone, quá trình sinh tinh có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Một số nguyên nhân gây rối loạn nội tiết bao gồm:

• Hội chứng Klinefelter: Rối loạn di truyền khiến nam giới có thêm một nhiễm sắc thể X, dẫn đến giảm sản xuất testosterone.
• Suy giảm chức năng tuyến yên: Tuyến yên kiểm soát quá trình sản xuất hormone sinh dục. Nếu tuyến này hoạt động kém, lượng testosterone có thể giảm đáng kể.
• Tiếp xúc với estrogen hoặc các chất gây rối loạn nội tiết: Một số hóa chất có trong thực phẩm, nhựa hoặc thuốc có thể làm giảm mức testosterone, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

Bất thường về tinh trùng

Tinh trùng là yếu tố quyết định khả năng sinh sản ở nam giới. Các vấn đề liên quan đến tinh trùng có thể là:

• Tinh trùng ít (oligospermia): Số lượng tinh trùng dưới 15 triệu tinh trùng/ml có thể làm giảm khả năng thụ thai.
• Tinh trùng yếu (asthenozoospermia): Tinh trùng không đủ khỏe để di chuyển đến gặp trứng.
• Tinh trùng dị dạng (teratozoospermia): Tinh trùng có hình dạng bất thường, ảnh hưởng đến khả năng thụ tinh.
• Không có tinh trùng (azoospermia): Tinh dịch không chứa tinh trùng, nguyên nhân có thể do tắc nghẽn hoặc rối loạn sinh tinh.

Bệnh lý nam khoa

Một số bệnh lý có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới, bao gồm:

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh: Làm tăng nhiệt độ ở tinh hoàn, gây ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Nhiễm trùng đường sinh dục: Viêm mào tinh, viêm tinh hoàn do virus quai bị có thể làm tổn thương mô tinh hoàn, giảm sản xuất tinh trùng.
• Tắc ống dẫn tinh: Cản trở tinh trùng di chuyển ra ngoài, làm giảm khả năng thụ thai.
• Xuất tinh ngược: Tinh dịch không xuất ra ngoài mà đi ngược vào bàng quang.

Lối sống và môi trường

Yếu tố môi trường và thói quen sinh hoạt cũng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe sinh sản nam giới:

• Hút thuốc lá, uống rượu bia: Giảm chất lượng tinh trùng, ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại: Chất độc trong thuốc trừ sâu, kim loại nặng có thể gây rối loạn nội tiết.
• Stress kéo dài: Làm mất cân bằng hormone sinh dục, giảm ham muốn và khả năng sinh sản.
• Chế độ ăn uống thiếu khoa học: Thiếu kẽm, vitamin C, E có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.

Triệu chứng của vô sinh nam

Vô sinh nam thường không có dấu hiệu rõ ràng, tuy nhiên một số triệu chứng có thể cảnh báo nguy cơ suy giảm khả năng sinh sản:

• Rối loạn cương dương, giảm ham muốn tình dục
• Đau hoặc sưng ở tinh hoàn
• Xuất tinh bất thường (xuất tinh sớm, xuất tinh ngược)
• Không có con dù quan hệ đều đặn trong hơn 1 năm không sử dụng biện pháp tránh thai

Chẩn đoán vô sinh nam

Việc chẩn đoán vô sinh nam cần được thực hiện thông qua các xét nghiệm chuyên sâu để xác định chính xác nguyên nhân.

Xét nghiệm tinh dịch đồ

Đây là xét nghiệm quan trọng giúp đánh giá số lượng, chất lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng. Nếu có bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm lặp lại để đảm bảo kết quả chính xác.

Xét nghiệm nội tiết tố

Đo nồng độ testosterone, LH, FSH để kiểm tra chức năng nội tiết của cơ thể. Nếu có bất thường, có thể cần điều chỉnh hormone để cải thiện khả năng sinh sản.

Siêu âm tinh hoàn

Kiểm tra cấu trúc tinh hoàn, phát hiện các vấn đề như giãn tĩnh mạch thừng tinh, tắc ống dẫn tinh hoặc bất thường khác có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh.

Xét nghiệm di truyền

Một số trường hợp vô sinh nam liên quan đến bất thường di truyền. Xét nghiệm này giúp phát hiện các hội chứng như Klinefelter hoặc đột biến gen ảnh hưởng đến tinh trùng.

Các phương pháp điều trị vô sinh nam

Tùy vào nguyên nhân gây vô sinh nam, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp để cải thiện khả năng sinh sản.

Điều trị nội khoa

• Dùng thuốc hormone: Nếu nguyên nhân do rối loạn nội tiết, có thể sử dụng testosterone hoặc gonadotropins để kích thích sản xuất tinh trùng.
• Thuốc kháng sinh: Dùng khi có nhiễm trùng đường sinh dục.
• Chế độ dinh dưỡng và bổ sung vi chất: Cung cấp đủ kẽm, vitamin E, C giúp tăng chất lượng tinh trùng.

Phẫu thuật

• Thắt tĩnh mạch thừng tinh: Áp dụng cho trường hợp giãn tĩnh mạch thừng tinh gây ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
• Phẫu thuật mở tắc ống dẫn tinh: Giúp tinh trùng có thể di chuyển ra ngoài.

Hỗ trợ sinh sản

• Thụ tinh nhân tạo (IUI): Bơm tinh trùng đã lọc rửa vào tử cung để tăng khả năng thụ thai.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Lấy trứng và tinh trùng thụ tinh bên ngoài rồi cấy phôi vào tử cung.
• Tiêm tinh trùng vào bào tương trứng (ICSI): Áp dụng khi tinh trùng yếu hoặc dị dạng.

Vậy nam giới cần làm gì để phòng ngừa vô sinh và duy trì sức khỏe sinh sản tốt?

Cách phòng ngừa vô sinh nam

Dù không thể kiểm soát hoàn toàn tất cả các nguyên nhân gây vô sinh nam, nhưng nam giới có thể chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe sinh sản của mình.

Duy trì lối sống lành mạnh

• Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia: Các nghiên cứu cho thấy hút thuốc có thể làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, trong khi rượu bia ảnh hưởng đến nội tiết tố.
• Giữ cân nặng ổn định: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng.
• Tập thể dục điều độ: Hoạt động thể chất giúp cải thiện lưu thông máu và duy trì mức testosterone ổn định, nhưng cần tránh luyện tập quá sức vì có thể làm giảm số lượng tinh trùng.
• Giảm căng thẳng: Stress kéo dài có thể làm giảm hormone sinh dục nam, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.

Chế độ dinh dưỡng hỗ trợ sinh sản

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tinh trùng. Nam giới nên bổ sung các thực phẩm giàu:

• Kẽm: Có nhiều trong hàu, thịt bò, giúp tăng cường sản xuất testosterone.
• Vitamin C và E: Chống oxy hóa, bảo vệ tinh trùng khỏi tổn thương.
• Axit folic: Hỗ trợ quá trình tạo tinh trùng, có trong rau lá xanh, các loại đậu.
• Omega-3: Tăng cường chất lượng tinh trùng, có trong cá hồi, cá thu, hạt chia.

Hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây hại

• Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại: Chất bảo quản thực phẩm, thuốc trừ sâu, kim loại nặng có thể làm rối loạn nội tiết.
• Không mặc đồ quá chật: Quần áo bó sát có thể làm tăng nhiệt độ tinh hoàn, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng.
• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử đặt gần vùng sinh dục: Sóng điện từ và nhiệt từ laptop có thể ảnh hưởng đến tinh hoàn.

Khi nào nam giới nên đi khám vô sinh?

Nếu nam giới có các dấu hiệu bất thường hoặc quan hệ tình dục đều đặn hơn một năm mà không có con, nên đi khám sớm để tìm ra nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp. Các trường hợp cần thăm khám bao gồm:

• Rối loạn cương dương hoặc suy giảm ham muốn tình dục
• Đau, sưng hoặc có dấu hiệu bất thường ở tinh hoàn
• Tinh dịch có màu sắc hoặc kết cấu lạ
• Tiền sử mắc quai bị hoặc bệnh lý ảnh hưởng đến sinh sản

Vô sinh nam có chữa được không?

Vô sinh nam có thể điều trị được nếu phát hiện sớm và áp dụng phương pháp phù hợp. Các tiến bộ trong y học hiện nay giúp nhiều nam giới vô sinh có cơ hội làm cha nhờ các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như IVF, ICSI. Tuy nhiên, hiệu quả điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, tình trạng sức khỏe và thời điểm can thiệp.

Câu hỏi thường gặp về vô sinh nam

1. Vô sinh nam có di truyền không?

Một số trường hợp vô sinh nam có liên quan đến yếu tố di truyền, chẳng hạn như hội chứng Klinefelter hoặc đột biến gen AZF trên nhiễm sắc thể Y. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều do di truyền.

2. Quan hệ tình dục nhiều có gây vô sinh không?

Quan hệ tình dục thường xuyên không gây vô sinh, nhưng nếu tần suất quá cao và không đủ thời gian để tinh trùng tái tạo có thể làm giảm chất lượng tinh trùng.

3. Nam giới lớn tuổi có dễ bị vô sinh hơn không?

Tuổi tác ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng. Sau 40 tuổi, tinh trùng có thể giảm về số lượng, chất lượng và tăng nguy cơ đột biến gen.

4. Căng thẳng có gây vô sinh nam không?

Có. Stress kéo dài làm tăng hormone cortisol, gây rối loạn nội tiết tố và giảm khả năng sinh sản.

5. Vô sinh nam có thể phòng tránh được không?

Dù không thể phòng tránh hoàn toàn, nhưng nam giới có thể giảm nguy cơ bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại và kiểm tra sức khỏe định kỳ.

6. Có bài thuốc dân gian nào chữa vô sinh nam không?

Một số thảo dược như nhân sâm, đông trùng hạ thảo, nhung hươu có thể hỗ trợ tăng cường sinh lý, nhưng hiệu quả chưa được chứng minh rõ ràng. Điều quan trọng là nam giới nên đi khám để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

Kết luận

Vô sinh nam là vấn đề sức khỏe sinh sản phổ biến, nhưng không phải là không thể điều trị. Việc phát hiện sớm, xác định đúng nguyên nhân và áp dụng phương pháp điều trị thích hợp có thể giúp nam giới cải thiện khả năng sinh sản. Ngoài ra, duy trì lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để phòng tránh nguy cơ vô sinh.