Viêm Đa Khớp: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Lương y Phùng Hải Đăng

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm đa khớp là một tình trạng viêm nhiễm ảnh hưởng đến nhiều khớp trong cơ thể, gây đau đớn và giảm khả năng vận động. Bệnh này có thể xuất hiện ở nhiều độ tuổi khác nhau và ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Triệu chứng thường gặp bao gồm đau khớp, sưng tấy, cứng khớp, và giảm khả năng di chuyển. Viêm đa khớp có thể do nhiều nguyên nhân, từ di truyền, nhiễm trùng đến các rối loạn tự miễn. Việc phát hiện và điều trị kịp thời là rất quan trọng để kiểm soát bệnh và giảm thiểu các biến chứng.

Định nghĩa và phân loại viêm đa khớp

Viêm đa khớp là một bệnh lý viêm nhiễm ảnh hưởng đến nhiều khớp trong cơ thể, dẫn đến đau đớn, sưng tấy và cứng khớp. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng thường gặp ở người trưởng thành và người cao tuổi. Trong viêm đa khớp, sự viêm xảy ra khi hệ miễn dịch hoặc các yếu tố bên ngoài làm tổn thương lớp màng hoạt dịch của khớp, gây cản trở sự vận động của các khớp bị ảnh hưởng.

Viêm đa khớp có thể được phân loại thành hai nhóm chính: viêm khớp dạng thấp và viêm khớp do thoái hóa. Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công chính các mô của khớp, dẫn đến viêm và tổn thương. Viêm khớp do thoái hóa, còn được gọi là viêm khớp thoái hóa, chủ yếu xảy ra do lão hóa và sự mòn của sụn khớp theo thời gian. Ngoài ra, còn có các loại viêm đa khớp khác như viêm khớp nhiễm khuẩn và viêm khớp do gout.

Triệu chứng của viêm đa khớp

Triệu chứng của viêm đa khớp rất đa dạng, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ bệnh. Một trong những biểu hiện phổ biến nhất là đau khớp, thường xuất hiện khi di chuyển hoặc khi thay đổi thời tiết. Các khớp bị ảnh hưởng thường bị sưng tấy, gây cản trở hoạt động hàng ngày. Đặc biệt, khi thức dậy vào buổi sáng, nhiều người bị viêm đa khớp sẽ cảm thấy khớp bị cứng, khó cử động trong khoảng thời gian đầu.

Ngoài ra, bệnh còn có thể gây ra sốt nhẹ, mệt mỏi, và giảm cân, đặc biệt ở những người bị viêm khớp dạng thấp. Các triệu chứng này có thể xuất hiện và biến mất theo chu kỳ, khiến cho người bệnh cảm thấy khó chịu và lo lắng về tình trạng sức khỏe. Việc nhận diện sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để điều trị kịp thời, giúp ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.

Nguyên nhân gây viêm đa khớp

Viêm đa khớp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ yếu tố di truyền cho đến các tác nhân môi trường. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh viêm khớp, nguy cơ mắc viêm đa khớp sẽ cao hơn. Gen di truyền có thể tạo điều kiện cho hệ miễn dịch hoạt động bất thường và tấn công các mô của cơ thể, đặc biệt là các khớp.
• Bệnh tự miễn: Trong các bệnh như viêm khớp dạng thấp, hệ miễn dịch của cơ thể không nhận diện đúng đắn các mô khớp và xem chúng như vật thể ngoại lai, gây ra phản ứng viêm và tổn thương khớp.
• Thoái hóa khớp: Theo thời gian, sự mòn đi của sụn khớp do quá trình lão hóa có thể dẫn đến viêm và làm tăng nguy cơ viêm đa khớp, đặc biệt là trong viêm khớp thoái hóa.
• Nhiễm trùng: Một số loại vi khuẩn hoặc virus có thể gây nhiễm trùng trong cơ thể và làm viêm các khớp. Đây là nguyên nhân phổ biến trong viêm khớp nhiễm khuẩn.
• Chấn thương khớp: Các chấn thương kéo dài hoặc lặp lại ở khớp có thể làm tăng nguy cơ viêm đa khớp. Những tổn thương này có thể kích thích phản ứng viêm trong các mô khớp bị ảnh hưởng.
• Rối loạn chuyển hóa: Các bệnh như gout (bệnh viêm khớp do axit uric cao) hoặc bệnh lý về chuyển hóa có thể góp phần gây ra viêm khớp.

Tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể, mức độ nghiêm trọng của viêm đa khớp sẽ thay đổi và ảnh hưởng đến cách thức điều trị.

Đối tượng dễ mắc viêm đa khớp

Viêm đa khớp có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn:

• Người cao tuổi: Theo thời gian, sự lão hóa làm suy giảm chức năng của các khớp, làm gia tăng nguy cơ mắc viêm khớp thoái hóa hoặc các dạng viêm khớp khác. Người cao tuổi cũng có hệ miễn dịch suy yếu, dễ mắc các bệnh tự miễn.
• Phụ nữ: Các nghiên cứu chỉ ra rằng phụ nữ có nguy cơ mắc viêm khớp dạng thấp cao hơn nam giới, đặc biệt là trong độ tuổi sinh đẻ và mãn kinh, khi có sự thay đổi hormone trong cơ thể.
• Người có tiền sử gia đình bị bệnh khớp: Nếu trong gia đình có người mắc các bệnh viêm khớp, thì các thành viên khác trong gia đình cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.
• Những người có thói quen vận động sai cách hoặc chấn thương: Những người có công việc yêu cầu cử động lặp đi lặp lại hoặc những người bị chấn thương khớp sẽ dễ bị viêm đa khớp hơn do sự tổn thương mô khớp.
• Nhóm người bị bệnh tự miễn: Những người mắc các bệnh như lupus ban đỏ hệ thống hoặc bệnh vẩy nến có nguy cơ mắc các dạng viêm khớp tự miễn cao hơn.
• Người bị béo phì: Cân nặng dư thừa gây áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, hông và cột sống, làm tăng nguy cơ viêm khớp thoái hóa và viêm đa khớp.

Việc nhận diện và kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể giúp giảm thiểu khả năng mắc bệnh, đồng thời giúp các biện pháp điều trị hiệu quả hơn.

Biến chứng của viêm đa khớp

Viêm đa khớp nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động và chất lượng sống. Các biến chứng của bệnh có thể bao gồm:

• Tổn thương khớp vĩnh viễn: Viêm kéo dài sẽ gây hư hỏng sụn và các cấu trúc khớp, khiến khớp trở nên cứng, mất khả năng vận động bình thường. Điều này có thể dẫn đến tàn phế hoặc mất khả năng lao động.
• Hạn chế khả năng vận động: Việc viêm kéo dài có thể làm cho các khớp bị cứng lại, gây khó khăn trong việc di chuyển và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng sống mà còn tạo ra tình trạng mệt mỏi và trầm cảm.
• Đau mạn tính: Viêm đa khớp có thể khiến người bệnh trải qua cơn đau kéo dài, không chỉ trong quá trình vận động mà còn khi nghỉ ngơi. Cơn đau dai dẳng làm giảm sự tập trung và khả năng làm việc của người bệnh.
• Viêm bao hoạt dịch: Khi viêm kéo dài, các mô xung quanh khớp, đặc biệt là bao hoạt dịch, có thể bị viêm nặng hơn, gây sưng và đau đớn. Nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những cơn đau cấp tính và giảm chức năng khớp.
• Biến chứng tim mạch: Viêm khớp dạng thấp có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, bao gồm bệnh động mạch vành và đột quỵ. Việc viêm kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến các khớp mà còn có thể gây tổn thương đến các cơ quan nội tạng.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng: Việc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch trong điều trị viêm đa khớp có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng hơn. Những nhiễm trùng này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng viêm khớp.

Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách có thể giúp giảm thiểu các biến chứng này, đồng thời duy trì chất lượng sống cho người bệnh.

Chẩn đoán viêm đa khớp

Để xác định chính xác liệu một người có bị viêm đa khớp hay không, các bác sĩ sẽ dựa vào nhiều phương pháp chẩn đoán kết hợp. Các xét nghiệm và kỹ thuật thường được sử dụng bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các triệu chứng cơ bản của viêm đa khớp, như đau, sưng, và độ cứng của các khớp. Các dấu hiệu lâm sàng này sẽ giúp bác sĩ đưa ra đánh giá ban đầu về tình trạng của bệnh.
• Xét nghiệm máu: Các xét nghiệm như xét nghiệm yếu tố thấp (rheumatoid factor), protein phản ứng C (CRP) và tốc độ lắng máu (ESR) giúp phát hiện tình trạng viêm và sự hiện diện của bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp. Các xét nghiệm này cũng giúp phân biệt viêm khớp dạng thấp với các loại viêm khớp khác.
• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang và các phương pháp hình ảnh khác như siêu âm hoặc MRI có thể được sử dụng để đánh giá mức độ tổn thương của khớp và sụn. Những hình ảnh này giúp bác sĩ quan sát sự thay đổi trong cấu trúc của khớp, xác định liệu có viêm, sưng hoặc tổn thương mô mềm hay không.
• Chọc dịch khớp: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chọc dịch khớp để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn, vi rút hoặc tinh thể urat (trong trường hợp gout). Điều này giúp xác định liệu nguyên nhân gây viêm khớp là do nhiễm trùng hay do rối loạn chuyển hóa.
• Sinh thiết mô: Nếu cần thiết, bác sĩ có thể thực hiện sinh thiết mô từ bao hoạt dịch để kiểm tra sự hiện diện của các tế bào viêm hoặc các dấu hiệu tổn thương khác, giúp làm rõ chẩn đoán và xác định loại viêm khớp.

Chẩn đoán sớm là rất quan trọng để điều trị viêm đa khớp hiệu quả, giúp kiểm soát các triệu chứng và giảm thiểu biến chứng trong tương lai.

Khi nào cần gặp bác sĩ về viêm đa khớp

Viêm đa khớp có thể tiến triển âm thầm và gia tăng mức độ nghiêm trọng theo thời gian. Do đó, việc nhận diện các dấu hiệu và triệu chứng sớm là rất quan trọng để điều trị hiệu quả. Bạn nên gặp bác sĩ nếu gặp phải những dấu hiệu sau:

• Đau và sưng khớp kéo dài: Nếu cơn đau khớp không thuyên giảm sau một thời gian hoặc có xu hướng gia tăng, kèm theo sưng tấy, bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân và có phương pháp điều trị phù hợp.
• Cứng khớp kéo dài vào buổi sáng: Nếu bạn cảm thấy khớp cứng và khó di chuyển khi thức dậy vào buổi sáng, kéo dài hơn một giờ, đây có thể là dấu hiệu của viêm đa khớp, đặc biệt là viêm khớp dạng thấp.
• Khó khăn khi vận động: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc di chuyển hoặc thực hiện các công việc hàng ngày như đi lại, cầm nắm hoặc lên xuống cầu thang, điều này có thể là dấu hiệu của tổn thương khớp.
• Sốt và mệt mỏi kéo dài: Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi, sốt nhẹ và kèm theo các triệu chứng khớp viêm, điều này có thể là dấu hiệu của một tình trạng viêm khớp nghiêm trọng hơn như viêm khớp dạng thấp.
• Các triệu chứng viêm kéo dài hoặc trở nên nặng hơn: Nếu bạn thấy các triệu chứng viêm khớp không thuyên giảm hoặc tăng lên sau khi điều trị, bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh phương pháp điều trị.
• Triệu chứng viêm đột ngột và nghiêm trọng: Đặc biệt nếu viêm khớp xuất hiện đột ngột và gây ra cơn đau dữ dội, bạn nên đi khám ngay lập tức, vì có thể có một tình trạng viêm khớp cấp tính hoặc nhiễm trùng.

Việc thăm khám và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm thiểu các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và bảo vệ chức năng khớp lâu dài.

Phòng ngừa viêm đa khớp

Dù không thể phòng ngừa hoàn toàn viêm đa khớp, nhưng việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Cân nặng dư thừa gây áp lực lên các khớp, đặc biệt là khớp gối, hông và cột sống, làm tăng nguy cơ viêm khớp thoái hóa và viêm đa khớp. Duy trì cân nặng hợp lý giúp giảm căng thẳng cho các khớp và phòng ngừa các bệnh lý khớp.
• Tập thể dục đều đặn: Các bài tập thể dục như đi bộ, bơi lội hoặc yoga giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, linh hoạt khớp và duy trì sự vận động tốt cho cơ thể. Điều này có thể giúp giảm nguy cơ mắc viêm khớp do thoái hóa và cải thiện chức năng khớp ở những người đã mắc bệnh.
• Tránh chấn thương khớp: Các chấn thương khớp, dù là do tai nạn hay các hoạt động thể thao, có thể làm tăng nguy cơ viêm đa khớp sau này. Hãy chú ý khi tham gia các hoạt động thể thao và sử dụng thiết bị bảo vệ phù hợp để giảm thiểu chấn thương.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn uống đúng cách, giàu các chất chống oxy hóa như vitamin C, E và omega-3 có thể giúp giảm viêm và bảo vệ khớp. Các thực phẩm như cá hồi, hạt lanh, quả mọng và rau xanh sẽ hỗ trợ sức khỏe của khớp và hệ miễn dịch.
• Kiểm soát các bệnh lý nền: Những người bị bệnh tự miễn, gout, hay các bệnh viêm nhiễm cần kiểm soát chặt chẽ tình trạng sức khỏe của mình. Việc điều trị các bệnh lý này kịp thời có thể giúp phòng ngừa viêm đa khớp và các biến chứng nghiêm trọng.
• Điều trị sớm các triệu chứng viêm: Nếu bạn có dấu hiệu của viêm khớp, việc điều trị sớm có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh và ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn cho khớp. Việc dùng thuốc chống viêm hoặc các liệu pháp tự nhiên có thể giúp giảm viêm và làm giảm các triệu chứng.

Bằng cách thực hiện những biện pháp phòng ngừa này, bạn có thể làm giảm nguy cơ mắc viêm đa khớp hoặc ít nhất làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.

Phương pháp điều trị viêm đa khớp

Việc điều trị viêm đa khớp phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và sức khỏe chung của người bệnh. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng thuốc Tây y, các biện pháp vật lý trị liệu và trong một số trường hợp, can thiệp phẫu thuật.

Sử dụng thuốc Tây y trong điều trị viêm đa khớp

Điều trị bằng thuốc là một phần quan trọng trong việc kiểm soát các triệu chứng viêm đa khớp và ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh. Các loại thuốc thường được sử dụng bao gồm:

• Thuốc giảm đau và chống viêm không steroid (NSAIDs): Đây là nhóm thuốc phổ biến trong điều trị viêm đa khớp để giảm đau và viêm. Một số thuốc trong nhóm này bao gồm ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve) và diclofenac. Những thuốc này giúp giảm sưng tấy, đau nhức và cải thiện khả năng vận động của các khớp.
• Thuốc ức chế miễn dịch (DMARDs): Đây là nhóm thuốc giúp điều trị các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp bằng cách ức chế hệ miễn dịch của cơ thể tấn công các mô khớp. Methotrexate (Rheumatrex) là một thuốc DMARD phổ biến, giúp làm giảm quá trình viêm và tổn thương khớp. Các thuốc DMARDs sinh học như etanercept (Enbrel) hoặc infliximab (Remicade) cũng được sử dụng trong trường hợp viêm đa khớp nặng.
• Thuốc giảm đau opioid: Trong trường hợp đau khớp rất nghiêm trọng không thể kiểm soát bằng thuốc NSAIDs, bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm đau opioid như tramadol hoặc codeine. Tuy nhiên, những thuốc này thường được sử dụng trong thời gian ngắn để tránh tác dụng phụ như nghiện hoặc lạm dụng.
• Thuốc corticosteroid: Prednisone là một thuốc thuộc nhóm corticosteroid, được sử dụng trong điều trị viêm đa khớp để giảm nhanh chóng tình trạng viêm. Tuy nhiên, thuốc này chỉ nên được sử dụng ngắn hạn do tác dụng phụ tiềm ẩn như loãng xương hoặc tăng huyết áp.

Các liệu pháp vật lý trị liệu và phục hồi chức năng

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, các liệu pháp vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc giảm đau và cải thiện chức năng khớp:

• Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu có thể giúp giảm cứng khớp, cải thiện sự linh hoạt và giảm thiểu đau đớn khi di chuyển. Những bài tập này thường được thiết kế riêng cho từng người bệnh, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và các khớp bị ảnh hưởng.
• Chườm nóng và lạnh: Việc sử dụng chườm nóng hoặc lạnh có thể giúp giảm đau và viêm ở các khớp bị ảnh hưởng. Chườm lạnh có tác dụng giảm sưng tấy, trong khi chườm nóng giúp làm giãn cơ và cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau hiệu quả.
• Dụng cụ hỗ trợ khớp: Trong một số trường hợp, người bệnh có thể cần sử dụng nẹp hoặc giày hỗ trợ khớp để giúp giảm áp lực lên các khớp bị tổn thương và hạn chế sự mỏi mệt khi di chuyển.

Phẫu thuật trong điều trị viêm đa khớp

Khi các phương pháp điều trị bảo tồn không đem lại hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng khớp cho những người có tổn thương khớp nghiêm trọng:

• Phẫu thuật thay khớp: Phẫu thuật thay khớp, đặc biệt là thay khớp gối hoặc khớp hông, là một phương pháp điều trị viêm đa khớp cho những người bị viêm khớp thoái hóa nặng. Đây là phương pháp giúp thay thế khớp bị hư hỏng bằng một khớp nhân tạo, giảm đau và cải thiện khả năng vận động.
• Nội soi khớp: Trong trường hợp tổn thương nhẹ đến trung bình, phẫu thuật nội soi có thể được thực hiện để làm sạch khớp, loại bỏ các mô viêm hoặc sửa chữa sụn khớp bị hư hỏng.

Bằng cách kết hợp các phương pháp điều trị hiện đại với các biện pháp tự nhiên, người bệnh có thể giảm thiểu các triệu chứng viêm đa khớp, ngăn ngừa các biến chứng và cải thiện chất lượng sống.