Viêm phế quản phổi ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm phế quản phổi ở trẻ em là bệnh lý hô hấp nguy hiểm, đặc biệt phổ biến trong giai đoạn chuyển mùa. Trẻ mắc bệnh thường có triệu chứng ho kéo dài, sốt cao, thở khò khè và có nguy cơ biến chứng nếu không được điều trị kịp thời. Nguyên nhân gây bệnh có thể do virus, vi khuẩn hoặc các yếu tố môi trường như khói bụi, thời tiết lạnh. Việc nhận biết sớm dấu hiệu và điều trị đúng cách sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho trẻ. Vậy làm thế nào để phòng ngừa và chăm sóc trẻ bị viêm phế quản phổi ở trẻ em hiệu quả?

Nguyên nhân gây viêm phế quản phổi ở trẻ em

Viêm phế quản phổi ở trẻ em chủ yếu do các tác nhân nhiễm trùng tấn công hệ hô hấp non yếu của trẻ. Trong đó, hai nguyên nhân chính là virus và vi khuẩn.

Virus – tác nhân phổ biến nhất

Khoảng 80% trường hợp viêm phế quản phổi ở trẻ em có nguyên nhân từ virus, bao gồm:

• Virus hợp bào hô hấp (RSV): Là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh, thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi. RSV có thể gây viêm đường hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ sinh non hoặc có bệnh nền.
• Virus cúm (Influenza virus): Dễ gây biến chứng viêm phế quản phổi khi trẻ mắc cúm nặng.
• Virus adenovirus, rhinovirus, coronavirus: Những loại virus này thường gây viêm đường hô hấp trên, nhưng khi hệ miễn dịch yếu, chúng có thể tấn công sâu vào phế quản và phổi.

Vi khuẩn – nguyên nhân gây biến chứng nặng

Một số trường hợp viêm phế quản phổi ở trẻ em do vi khuẩn, đặc biệt là khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc bội nhiễm sau nhiễm virus. Các loại vi khuẩn thường gặp:

• Streptococcus pneumoniae: Là tác nhân gây viêm phổi do phế cầu, thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi.
• Haemophilus influenzae type B (Hib): Gây viêm phế quản phổi nghiêm trọng, có thể dẫn đến suy hô hấp nếu không điều trị kịp thời.
• Mycoplasma pneumoniae: Gây viêm phổi không điển hình, triệu chứng kéo dài nhưng ít sốt cao.

Ngoài virus và vi khuẩn, các yếu tố môi trường như khói thuốc lá, ô nhiễm không khí, thời tiết lạnh cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh ở trẻ.

Triệu chứng viêm phế quản phổi ở trẻ em

Các triệu chứng của viêm phế quản phổi ở trẻ em có thể thay đổi tùy theo nguyên nhân gây bệnh và mức độ nhiễm trùng.

Giai đoạn khởi phát

Ban đầu, bệnh có thể biểu hiện giống cảm lạnh thông thường, khiến cha mẹ dễ chủ quan:

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao
• Ho khan, ho có đờm
• Chảy nước mũi, nghẹt mũi
• Trẻ quấy khóc, biếng ăn

Giai đoạn toàn phát

Sau vài ngày, các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn:

• Ho dữ dội, có đờm đặc: Đờm có thể màu trắng, vàng hoặc xanh.
• Thở nhanh, thở rút lõm lồng ngực: Dấu hiệu nguy hiểm cho thấy phổi đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Sốt cao kéo dài: Trên 38,5°C, khó hạ sốt.
• Mệt mỏi, tím tái môi hoặc đầu ngón tay: Cho thấy tình trạng thiếu oxy, cần cấp cứu ngay.

Nếu không điều trị kịp thời, trẻ có thể bị biến chứng suy hô hấp, tràn dịch màng phổi hoặc nhiễm trùng huyết.

Viêm phế quản phổi ở trẻ em có nguy hiểm không?

Viêm phế quản phổi là bệnh nguy hiểm ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi. Mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, tình trạng sức khỏe của trẻ và thời điểm phát hiện bệnh.

• Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Dễ bị suy hô hấp, cần nhập viện theo dõi.
• Trẻ có bệnh nền (hen suyễn, tim bẩm sinh, suy dinh dưỡng): Nguy cơ biến chứng cao hơn, có thể cần thở oxy hoặc hỗ trợ hô hấp.
• Bệnh do vi khuẩn: Nếu không dùng kháng sinh kịp thời, vi khuẩn có thể lan rộng, gây nhiễm trùng huyết.

Dù ở mức độ nhẹ hay nặng, viêm phế quản phổi ở trẻ em đều cần được theo dõi và điều trị đúng cách để tránh biến chứng nguy hiểm.

Chẩn đoán viêm phế quản phổi ở trẻ em

Việc chẩn đoán chính xác giúp phân biệt viêm phế quản phổi với các bệnh hô hấp khác như viêm họng, viêm tiểu phế quản hoặc hen suyễn.

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của trẻ, đặc biệt là:

• Tần số thở nhanh, rút lõm lồng ngực
• Nghe phổi phát hiện tiếng ran ẩm, ran rít
• Đánh giá mức độ sốt, màu sắc da (tím tái hay không)

Xét nghiệm cận lâm sàng

Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định:

• Chụp X-quang phổi: Giúp phát hiện vùng viêm trong phổi.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra số lượng bạch cầu, CRP để đánh giá nhiễm trùng.
• Test virus hoặc cấy đờm: Xác định nguyên nhân gây bệnh để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp.

Việc chẩn đoán sớm giúp trẻ được điều trị kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.

Phương pháp điều trị viêm phế quản phổi ở trẻ em

Điều trị viêm phế quản phổi ở trẻ em cần dựa trên nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng và tình trạng sức khỏe của trẻ. Mục tiêu điều trị là kiểm soát nhiễm trùng, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị tại nhà cho trường hợp nhẹ

Với trẻ mắc viêm phế quản phổi mức độ nhẹ, không có dấu hiệu suy hô hấp, bác sĩ có thể chỉ định chăm sóc tại nhà với các biện pháp sau:

• Hạ sốt, giảm ho: Dùng paracetamol theo chỉ định để hạ sốt, đồng thời có thể sử dụng dung dịch nước muối sinh lý để làm sạch mũi và giảm nghẹt mũi.
• Bổ sung nước và dinh dưỡng đầy đủ: Cho trẻ uống nhiều nước, bú mẹ thường xuyên hoặc bổ sung các loại súp, cháo loãng để giữ ẩm đường thở.
• Duy trì không khí trong lành: Tránh khói thuốc lá, bụi bẩn, giữ phòng thoáng khí nhưng ấm áp.
• Theo dõi sát triệu chứng: Nếu trẻ ho nhiều hơn, thở nhanh hoặc tím tái, cần đưa đến bệnh viện ngay.

Khi nào cần nhập viện?

Trẻ cần nhập viện nếu có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao liên tục trên 39°C không đáp ứng thuốc hạ sốt.
• Thở nhanh, rút lõm lồng ngực, khó thở hoặc tím tái.
• Trẻ dưới 6 tháng tuổi có dấu hiệu nhiễm trùng nặng.
• Không ăn uống được, nôn ói nhiều, có dấu hiệu mất nước.

Điều trị nội trú tại bệnh viện

Tùy vào nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể chỉ định:

• Kháng sinh: Chỉ dùng khi viêm phế quản phổi do vi khuẩn, thường là amoxicillin, azithromycin hoặc cephalosporin thế hệ 3.
• Liệu pháp oxy: Nếu trẻ có suy hô hấp, bác sĩ có thể cho thở oxy hoặc hỗ trợ thở máy trong trường hợp nặng.
• Điều trị triệu chứng: Dùng thuốc long đờm, giãn phế quản nếu cần thiết.

Việc điều trị tại bệnh viện thường kéo dài từ 5-7 ngày, tùy vào mức độ hồi phục của trẻ.

Cách phòng ngừa viêm phế quản phổi ở trẻ em

Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh, đặc biệt là đối với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ nhỏ.

Tiêm phòng đầy đủ

Vắc xin là biện pháp hiệu quả giúp giảm nguy cơ mắc viêm phế quản phổi:

• Vắc xin phế cầu (PCV13, PPSV23): Giúp bảo vệ trẻ khỏi viêm phổi do phế cầu khuẩn.
• Vắc xin Hib: Phòng viêm phổi do Haemophilus influenzae type B.
• Vắc xin cúm: Giúp giảm nguy cơ nhiễm cúm – một trong những nguyên nhân gây viêm phế quản phổi.
• Vắc xin ho gà, bạch hầu, uốn ván (DTP): Giảm nguy cơ bội nhiễm vi khuẩn.

Giữ môi trường sống trong lành

• Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá, khói bụi, hóa chất độc hại.
• Giữ nhiệt độ phòng ổn định, tránh để trẻ bị nhiễm lạnh đột ngột.
• Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, tránh ẩm mốc để giảm tác nhân gây dị ứng.

Tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ

• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu để nhận đủ kháng thể.
• Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, D, kẽm giúp tăng sức đề kháng.
• Khuyến khích trẻ vận động, tắm nắng để tổng hợp vitamin D tự nhiên.

Những biện pháp trên giúp giảm nguy cơ mắc viêm phế quản phổi ở trẻ em và bảo vệ hệ hô hấp non yếu của trẻ.

Câu hỏi thường gặp về viêm phế quản phổi ở trẻ em

1. Viêm phế quản phổi ở trẻ em có lây không?

Có. Bệnh do virus và vi khuẩn gây ra, có thể lây qua đường hô hấp khi trẻ tiếp xúc với người bệnh. Vì vậy, cần giữ vệ sinh cá nhân, hạn chế tiếp xúc với người bị cảm cúm.

2. Trẻ bị viêm phế quản phổi có cần kiêng ăn gì không?

Không có thực phẩm nào cần kiêng tuyệt đối, nhưng nên hạn chế đồ ngọt, đồ ăn nhiều dầu mỡ, nước lạnh vì có thể làm tăng đờm và kích thích ho nhiều hơn.

3. Viêm phế quản phổi có tái phát không?

Có. Nếu trẻ không được điều trị dứt điểm hoặc có hệ miễn dịch yếu, bệnh có thể tái phát, đặc biệt trong mùa lạnh hoặc khi tiếp xúc với khói bụi, ô nhiễm.

4. Viêm phế quản phổi có thể gây biến chứng gì?

Nếu không điều trị kịp thời, trẻ có thể bị suy hô hấp, viêm màng phổi, tràn dịch màng phổi, thậm chí nhiễm trùng huyết.

5. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Nếu trẻ sốt cao không hạ, thở nhanh, tím tái, bỏ bú, ngủ li bì hoặc nôn nhiều, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.

Viêm phế quản phổi ở trẻ em là bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc chủ động bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và tăng cường sức đề kháng, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh.