Trẻ bị viêm họng cấp: Nguyên nhân, Triệu chứng và Phương pháp điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm họng cấp là bệnh lý phổ biến ở trẻ em, đặc biệt là trong những tháng giao mùa. Đây là tình trạng viêm nhiễm ở vùng họng, gây đau rát, ho, sốt và khó chịu cho trẻ. Bệnh thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra, với các triệu chứng dễ nhận biết như đau họng, ho khan, sốt cao. Việc điều trị kịp thời và đúng cách sẽ giúp trẻ nhanh chóng hồi phục và tránh các biến chứng nguy hiểm. Chăm sóc đúng phương pháp, kết hợp điều trị Tây y và Đông y có thể mang lại hiệu quả tốt nhất trong việc giảm triệu chứng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe cho trẻ.

Định nghĩa và phân loại viêm họng cấp ở trẻ

Viêm họng cấp là tình trạng viêm nhiễm cấp tính xảy ra tại vùng họng, gây ra các triệu chứng như đau họng, ho, sốt và khó nuốt. Đây là một bệnh lý khá phổ biến ở trẻ em, đặc biệt trong các tháng giao mùa khi thời tiết thay đổi. Nguyên nhân chủ yếu của bệnh có thể do virus hoặc vi khuẩn gây ra.

Viêm họng cấp được chia thành hai loại chính: viêm họng do virus và viêm họng do vi khuẩn. Viêm họng do virus chiếm tỷ lệ cao hơn và thường có thể tự khỏi mà không cần điều trị kháng sinh. Trong khi đó, viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là do liên cầu khuẩn, yêu cầu điều trị kháng sinh để tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Ngoài ra, bệnh cũng có thể phân thành viêm họng cấp đơn thuần và viêm họng cấp có biến chứng, như viêm amidan hoặc viêm thanh quản. Việc xác định đúng nguyên nhân và tình trạng của bệnh là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị hiệu quả.

Triệu chứng của viêm họng cấp ở trẻ

Các triệu chứng của viêm họng cấp ở trẻ em thường khá rõ ràng và dễ nhận biết. Đầu tiên, trẻ sẽ cảm thấy đau rát hoặc khó chịu ở vùng họng, điều này khiến việc ăn uống và nuốt trở nên khó khăn. Trẻ có thể ho khan hoặc ho có đờm, đặc biệt là vào ban đêm.

Sốt là triệu chứng phổ biến, có thể kèm theo cảm giác mệt mỏi và chán ăn. Trẻ cũng có thể bị đau đầu, khó thở, và đôi khi có biểu hiện nôn mửa nếu tình trạng viêm họng nặng. Viêm họng cấp do virus thường kèm theo các triệu chứng như chảy mũi, hắt hơi, và đau cơ. Tuy nhiên, khi nguyên nhân là vi khuẩn, triệu chứng có thể nặng hơn và có dấu hiệu viêm amidan hoặc các hạch bạch huyết sưng to.

Với trẻ nhỏ, các triệu chứng viêm họng có thể đi kèm với việc quấy khóc, không chịu ăn uống và ngủ kém. Việc theo dõi sát sao triệu chứng sẽ giúp cha mẹ phát hiện và xử lý bệnh sớm, tránh các biến chứng nguy hiểm.

Nguyên nhân gây viêm họng cấp ở trẻ

Viêm họng cấp ở trẻ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu là do tác nhân vi sinh vật như virus và vi khuẩn. Cùng tìm hiểu các nguyên nhân phổ biến gây bệnh:

• Virus: Đây là nguyên nhân chủ yếu gây viêm họng cấp ở trẻ em. Các loại virus thường gặp bao gồm virus cúm, rhinovirus (gây cảm lạnh thông thường), adenovirus và các virus thuộc nhóm corona. Virus gây viêm họng có thể lây lan qua không khí, tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp.

• Vi khuẩn: Vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn nhóm A, là nguyên nhân gây viêm họng do vi khuẩn ở trẻ em. Vi khuẩn này có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như viêm amidan, viêm tai giữa, thậm chí là nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm thận cấp.

• Yếu tố môi trường: Môi trường ô nhiễm, khói bụi hoặc thay đổi thời tiết đột ngột có thể là yếu tố thuận lợi giúp vi khuẩn và virus phát triển, từ đó gây bệnh cho trẻ.

• Hệ miễn dịch yếu: Trẻ em có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện, vì vậy dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Việc thiếu ngủ, chế độ dinh dưỡng kém hoặc stress cũng có thể làm suy giảm khả năng miễn dịch của trẻ.

Đối tượng dễ mắc viêm họng cấp

Mặc dù viêm họng cấp có thể xảy ra ở mọi trẻ em, nhưng một số đối tượng có nguy cơ cao hơn. Các nhóm trẻ sau đây cần đặc biệt lưu ý:

• Trẻ dưới năm tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ chưa phát triển đầy đủ, khiến trẻ dễ bị vi khuẩn và virus tấn công, đặc biệt trong các mùa dịch bệnh.

• Trẻ có tiền sử mắc bệnh hô hấp: Những trẻ đã có các vấn đề về hô hấp như viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, hay hen suyễn sẽ có nguy cơ bị viêm họng cấp cao hơn khi mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

• Trẻ có sức đề kháng yếu: Những trẻ bị suy dinh dưỡng, mắc bệnh mạn tính hoặc đang trong quá trình điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch có thể dễ dàng mắc viêm họng cấp.

• Trẻ sống trong môi trường đông đúc: Trẻ em sống trong môi trường nhà trẻ, trường học, nơi có nhiều trẻ em sẽ dễ dàng tiếp xúc và lây nhiễm vi khuẩn, virus từ các bạn cùng lớp, làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

• Trẻ tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng: Trẻ em có tiền sử dị ứng với bụi bẩn, phấn hoa, hoặc khói thuốc lá dễ mắc các bệnh lý viêm nhiễm hô hấp, bao gồm cả viêm họng cấp.

Việc nhận diện đúng đối tượng có nguy cơ giúp các bậc phụ huynh có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời cho trẻ.

Biến chứng của viêm họng cấp ở trẻ

Viêm họng cấp, nếu không được điều trị đúng cách, có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm cho trẻ. Dưới đây là những biến chứng phổ biến và cần đặc biệt lưu ý:

• Viêm amidan cấp tính: Một trong những biến chứng thường gặp khi trẻ bị viêm họng cấp do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn. Viêm amidan có thể gây đau họng dữ dội, khó nuốt, thậm chí có thể gây khó thở nếu amidan sưng to.

• Viêm tai giữa: Viêm họng cấp có thể dẫn đến viêm tai giữa, đặc biệt là khi trẻ bị viêm họng do virus. Viêm tai giữa có thể gây ra đau tai, sốt cao và ảnh hưởng đến thính lực của trẻ.

• Viêm xoang: Trong trường hợp viêm họng do virus, các triệu chứng có thể kéo dài và lan đến vùng xoang, gây viêm xoang. Điều này khiến trẻ gặp khó khăn khi thở và có thể gây đau đầu, nghẹt mũi.

• Nhiễm khuẩn huyết: Nếu viêm họng cấp do vi khuẩn gây ra, đặc biệt là liên cầu khuẩn, không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết (sự xâm nhập của vi khuẩn vào máu). Đây là một biến chứng rất nghiêm trọng và đe dọa tính mạng nếu không được cấp cứu và điều trị ngay lập tức.

• Viêm thận cấp: Một biến chứng nghiêm trọng khác của viêm họng cấp do liên cầu khuẩn là viêm thận cấp, gây ra các triệu chứng như tiểu ít, đau lưng và phù nề. Biến chứng này yêu cầu điều trị kháng sinh đặc hiệu.

Việc nhận biết sớm và điều trị viêm họng cấp kịp thời sẽ giúp phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm này.

Chẩn đoán viêm họng cấp ở trẻ

Chẩn đoán viêm họng cấp ở trẻ cần phải dựa trên các triệu chứng lâm sàng, kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân gây bệnh. Quá trình chẩn đoán bao gồm:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra họng của trẻ, xem xét tình trạng viêm đỏ, sưng tấy hoặc có mủ. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng sẽ hỏi về các triệu chứng khác như sốt, ho, đau đầu và các dấu hiệu đi kèm khác để đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.

• Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện tình trạng nhiễm trùng, đặc biệt là khi viêm họng do vi khuẩn. Bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm công thức máu để xác định mức độ viêm.

• Test nhanh liên cầu khuẩn: Nếu bác sĩ nghi ngờ viêm họng do vi khuẩn, đặc biệt là do liên cầu khuẩn nhóm A, sẽ thực hiện test nhanh để xác định có sự hiện diện của vi khuẩn này trong họng của trẻ.

• Nuôi cấy họng: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu nuôi cấy mẫu họng để xác định chính xác tác nhân gây bệnh, đặc biệt khi nghi ngờ viêm họng do vi khuẩn. Việc này giúp xác định được loại vi khuẩn cụ thể và hướng dẫn điều trị kháng sinh hiệu quả.

• Chẩn đoán hình ảnh: Nếu có dấu hiệu biến chứng, chẳng hạn như viêm xoang hay viêm tai giữa, bác sĩ có thể chỉ định chẩn đoán hình ảnh như chụp X-quang hoặc siêu âm để kiểm tra tình trạng viêm nhiễm trong các cơ quan liên quan.

Việc chẩn đoán sớm và chính xác viêm họng cấp sẽ giúp lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và giúp trẻ nhanh chóng phục hồi sức khỏe.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi trẻ bị viêm họng cấp?

Viêm họng cấp thường không nguy hiểm nếu được điều trị kịp thời, nhưng có những dấu hiệu cần lưu ý để tránh các biến chứng nguy hiểm. Sau đây là những trường hợp mà bậc phụ huynh cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay:

• Sốt cao liên tục: Nếu trẻ bị sốt cao kéo dài trong nhiều ngày, không hạ nhiệt dù đã dùng thuốc hạ sốt, cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra nguyên nhân gây sốt và có phương án điều trị kịp thời.

• Khó thở hoặc thở khò khè: Khi trẻ gặp khó khăn trong việc thở, hoặc có âm thanh khò khè khi thở, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng viêm phổi hoặc viêm thanh quản. Điều này cần được bác sĩ thăm khám ngay.

• Đau họng dữ dội và không thể nuốt: Trẻ có thể cảm thấy đau rát họng, nhưng nếu cơn đau rất dữ dội, khiến trẻ không thể nuốt hoặc uống nước, đây là dấu hiệu cần thăm khám bác sĩ để kiểm tra tình trạng viêm và xem xét việc điều trị.

• Biểu hiện của nhiễm trùng nghiêm trọng: Nếu có các triệu chứng như da xanh xao, môi tái, tiểu ít hoặc mất nước, có thể trẻ đã bị nhiễm trùng huyết hoặc các biến chứng khác của viêm họng cấp.

• Các dấu hiệu khác như đau tai, ho kéo dài hoặc nôn mửa: Khi trẻ có các triệu chứng này, có thể bệnh đã có biến chứng như viêm tai giữa, viêm xoang hoặc viêm phế quản, cần bác sĩ can thiệp để điều trị sớm.

Việc gặp bác sĩ sớm khi có những dấu hiệu trên sẽ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ và giảm thiểu các biến chứng nguy hiểm.

Phòng ngừa viêm họng cấp ở trẻ

Viêm họng cấp có thể được phòng ngừa hiệu quả nếu cha mẹ chú ý đến các yếu tố nguy cơ và áp dụng các biện pháp bảo vệ sức khỏe cho trẻ. Dưới đây là những cách phòng ngừa hữu ích:

• Giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ: Rửa tay thường xuyên là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể trẻ. Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách, đặc biệt sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.

• Tránh để trẻ tiếp xúc với người bệnh: Viêm họng cấp dễ lây lan qua các giọt nước bọt trong không khí. Vì vậy, khi có người trong gia đình hoặc cộng đồng bị bệnh, nên hạn chế tiếp xúc với trẻ để giảm nguy cơ lây nhiễm.

• Cải thiện hệ miễn dịch của trẻ: Đảm bảo trẻ có chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân đối, giúp tăng cường sức đề kháng. Việc bổ sung vitamin C và các khoáng chất thiết yếu sẽ giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

• Tạo thói quen vệ sinh môi trường sống: Giữ cho không gian sống của trẻ luôn sạch sẽ, thoáng mát. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ trẻ hít phải bụi bẩn, vi khuẩn hoặc virus trong không khí.

• Giữ ấm cơ thể trẻ trong mùa lạnh: Thời tiết lạnh là một yếu tố thuận lợi cho các bệnh nhiễm trùng hô hấp phát triển. Vì vậy, nên giữ ấm cơ thể cho trẻ, đặc biệt là trong các đợt thay đổi thời tiết, để giảm nguy cơ viêm họng cấp.

• Khám sức khỏe định kỳ: Đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, từ đó có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời nếu có.

Áp dụng những biện pháp phòng ngừa trên không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc viêm họng cấp mà còn bảo vệ sức khỏe toàn diện cho trẻ, tránh được những rủi ro nghiêm trọng trong tương lai.

Phương pháp điều trị viêm họng cấp ở trẻ

Việc điều trị viêm họng cấp ở trẻ cần được thực hiện đúng cách để giảm thiểu các triệu chứng và phòng ngừa các biến chứng. Điều trị có thể được chia thành các phương pháp điều trị Tây y, Đông y và các biện pháp hỗ trợ tại nhà.

Điều trị bằng thuốc Tây y

Khi trẻ bị viêm họng cấp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc để làm giảm triệu chứng và điều trị nguyên nhân gây bệnh. Các nhóm thuốc chính được sử dụng bao gồm:

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Để giảm đau họng và hạ sốt, các bác sĩ thường chỉ định thuốc như Paracetamol (acetaminophen). Đây là thuốc an toàn và hiệu quả giúp giảm đau và sốt cho trẻ. Liều lượng thuốc cần phải được bác sĩ hướng dẫn tùy thuộc vào độ tuổi và cân nặng của trẻ.

• Kháng sinh: Trong trường hợp viêm họng cấp do vi khuẩn, đặc biệt là liên cầu khuẩn, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh để điều trị. Các thuốc kháng sinh phổ biến như Amoxicillin hoặc Penicillin thường được sử dụng để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh. Kháng sinh phải được sử dụng đủ liệu trình để ngăn ngừa các biến chứng như viêm tai giữa hoặc viêm cầu thận.

• Thuốc chống viêm: Nếu có triệu chứng viêm nặng, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như Ibuprofen. Thuốc này có tác dụng giảm viêm, hạ sốt và giảm đau, giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình điều trị.

• Thuốc kháng histamin: Trong trường hợp viêm họng kèm theo triệu chứng dị ứng như chảy mũi, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng histamin như Cetirizine hoặc Loratadine để làm giảm các triệu chứng dị ứng và hỗ trợ quá trình hồi phục.

Các loại thuốc Tây y cần được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Điều trị bằng phương pháp Đông y

Trong y học cổ truyền, viêm họng cấp được xem là do sự mất cân bằng giữa các yếu tố âm dương trong cơ thể, thường là sự tấn công của “nhiệt độc” vào phế kinh. Điều trị viêm họng cấp trong Đông y thường tập trung vào việc thanh nhiệt, giải độc và tăng cường hệ miễn dịch.

• Bài thuốc từ thảo dược: Một số bài thuốc Đông y thường được sử dụng để điều trị viêm họng cấp, như Trà Cam thảo hoặc Sâm Ngọc Linh. Cam thảo có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, giảm ho, trong khi sâm Ngọc Linh giúp bồi bổ cơ thể và tăng sức đề kháng, giúp trẻ phục hồi nhanh chóng.

• Xông hơi với thảo dược: Sử dụng các thảo dược như kinh giới, bạc hà, quế để xông hơi cho trẻ có thể giúp giảm viêm họng, thông mũi và làm dịu cảm giác đau rát trong họng. Phương pháp này không chỉ giúp giảm triệu chứng mà còn hỗ trợ điều trị từ bên trong.

• Châm cứu hoặc bấm huyệt: Các liệu pháp châm cứu hoặc xoa bóp huyệt đạo cũng có thể giúp giảm đau họng và cải thiện tuần hoàn máu, giúp trẻ hồi phục nhanh hơn. Tuy nhiên, các phương pháp này cần được thực hiện bởi các chuyên gia có kinh nghiệm.

Phương pháp Đông y giúp hỗ trợ điều trị viêm họng cấp bằng cách khôi phục cân bằng trong cơ thể, giúp tăng cường sức khỏe tổng thể cho trẻ.

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà

Ngoài việc sử dụng thuốc, có một số biện pháp hỗ trợ tại nhà giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn và hỗ trợ quá trình điều trị:

• Uống nước ấm thường xuyên: Đảm bảo trẻ uống đủ nước, đặc biệt là nước ấm, giúp làm dịu họng và giảm viêm. Các loại nước có thể bao gồm nước chanh mật ong, nước lá tía tô hay nước ép cam.

• Súc miệng với nước muối: Cho trẻ súc miệng với nước muối ấm giúp làm sạch họng, giảm viêm và làm dịu cảm giác đau. Đây là một phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả trong việc hỗ trợ điều trị viêm họng.

• Tạo môi trường không khí ẩm: Sử dụng máy tạo độ ẩm hoặc xông hơi giúp giữ cho không khí trong phòng trẻ luôn thoáng mát và dễ chịu, làm giảm các triệu chứng khô họng hoặc khó thở do viêm.

• Giữ ấm và nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo trẻ có đủ thời gian nghỉ ngơi để cơ thể có thể phục hồi nhanh chóng. Ngoài ra, giữ ấm cơ thể cho trẻ, đặc biệt là vùng cổ và ngực, giúp giảm tình trạng viêm họng.

Kết luận

Viêm họng cấp là bệnh lý phổ biến ở trẻ em, nhưng có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc kết hợp phương pháp điều trị Tây y, Đông y và các biện pháp hỗ trợ tại nhà sẽ giúp giảm các triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục nhanh chóng. Trong đó, việc sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách, kết hợp với các phương pháp thanh nhiệt từ Đông y và chăm sóc tại nhà sẽ giúp trẻ nhanh chóng khỏi bệnh và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.