Viêm Họng Liên Cầu Khuẩn: Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Phương Pháp Điều Trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CKI Bác sĩ Phan Đình Long

Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng Thuốc dân tộc

Đặt lịch

Viêm họng liên cầu khuẩn là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi khuẩn Streptococcus gây ra, chủ yếu ảnh hưởng đến niêm mạc họng và amidan. Bệnh có thể gây ra các triệu chứng như đau họng, sốt, sưng amidan, và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Viêm họng liên cầu khuẩn thường gặp ở trẻ em, nhưng người trưởng thành cũng có thể mắc bệnh. Điều trị đúng cách và kịp thời có thể giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng và cải thiện sức khỏe nhanh chóng.

Định nghĩa và phân loại viêm họng liên cầu khuẩn

Viêm họng liên cầu khuẩn là tình trạng nhiễm trùng họng và amidan do vi khuẩn Streptococcus, đặc biệt là nhóm A. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm họng ở trẻ em, mặc dù người lớn cũng có thể bị mắc. Bệnh có thể phát triển nhanh và gây ra nhiều triệu chứng khó chịu. Vi khuẩn này thường xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, hoặc tiếp xúc với dịch mũi họng của người nhiễm. Viêm họng liên cầu khuẩn không chỉ là vấn đề tại chỗ, mà nếu không điều trị đúng cách, có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như viêm cầu thận hoặc thấp tim.

Viêm họng liên cầu khuẩn có thể được phân loại thành các dạng chính sau:

• Viêm họng cấp tính: Đây là dạng phổ biến nhất, xảy ra khi vi khuẩn tấn công và gây sưng, đau họng cấp tính. Triệu chứng thường xuất hiện đột ngột và nặng nề, kéo dài trong khoảng vài ngày.

• Viêm họng mạn tính: Tình trạng này ít gặp hơn và thường là hệ quả của các đợt viêm họng cấp tính không được điều trị triệt để, dẫn đến viêm kéo dài hoặc tái phát nhiều lần.

Ngoài ra, viêm họng liên cầu khuẩn cũng có thể gây ra các biến chứng như viêm xoang, viêm tai giữa hoặc nhiễm trùng huyết nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.

Triệu chứng viêm họng liên cầu khuẩn

Các triệu chứng của viêm họng liên cầu khuẩn thường xuất hiện nhanh chóng và có thể khá nghiêm trọng. Những dấu hiệu phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải bao gồm:

• Đau họng mạnh: Cảm giác đau nhói, rát họng là triệu chứng điển hình, đặc biệt khi nuốt. Cảm giác này thường dữ dội và không giảm khi sử dụng thuốc giảm đau thông thường.

• Sốt cao: Người bệnh thường bị sốt đột ngột và có thể đạt mức cao. Sốt là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn.

• Sưng amidan: Amidan có thể sưng to, đỏ và dễ bị chảy mủ, điều này làm cho họng càng trở nên đau đớn hơn khi nuốt hoặc nói chuyện.

• Đau đầu và mệt mỏi: Viêm họng liên cầu khuẩn thường đi kèm với các triệu chứng toàn thân như đau đầu, mệt mỏi, cơ thể cảm giác uể oải và thiếu sức sống.

• Khó thở hoặc nuốt: Việc viêm nhiễm và sưng amidan có thể làm hạn chế khả năng nuốt thức ăn hoặc thậm chí gây khó thở nhẹ.

• Đau cơ và khớp: Một số bệnh nhân có thể cảm thấy đau nhức cơ thể, đặc biệt là ở các khớp lớn như vai, đầu gối.

Ngoài ra, một số trường hợp có thể xuất hiện các dấu hiệu khác như buồn nôn, nôn hoặc phát ban. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như nhiễm trùng máu hoặc viêm cầu thận, vì vậy, việc phát hiện và điều trị sớm rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ.

Nguyên nhân gây viêm họng liên cầu khuẩn

Viêm họng liên cầu khuẩn chủ yếu do vi khuẩn Streptococcus pyogenes (nhóm A) gây ra, xâm nhập vào cơ thể qua các con đường hô hấp. Các yếu tố sau đóng vai trò quan trọng trong việc phát sinh và lây lan bệnh:

• Tiếp xúc với người nhiễm bệnh: Vi khuẩn lây lan qua các giọt bắn từ đường hô hấp khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Việc tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh, như qua giao tiếp trực tiếp hoặc chia sẻ đồ dùng cá nhân, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.

• Không khí ô nhiễm và môi trường đông đúc: Các điều kiện sống và làm việc trong môi trường khói bụi, đông người hoặc thiếu vệ sinh là yếu tố thuận lợi cho sự lây lan của vi khuẩn. Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là ở những khu vực có tần suất giao tiếp cao như trường học, bệnh viện hoặc nơi làm việc.

• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như trẻ em, người già, hoặc những người mắc bệnh lý nền (như HIV/AIDS, ung thư) dễ bị nhiễm vi khuẩn và phát triển các triệu chứng nghiêm trọng.

• Tình trạng viêm họng tái phát: Những người từng bị viêm họng liên cầu khuẩn có thể dễ dàng mắc lại nếu không điều trị đúng cách hoặc không hoàn thành quá trình điều trị khi bị bệnh lần đầu.

• Mùa đông và xuân: Viêm họng liên cầu khuẩn thường có xu hướng gia tăng trong các mùa lạnh, khi thời tiết khô hanh và mọi người tụ tập trong nhà, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát tán của vi khuẩn.

Đối tượng dễ mắc viêm họng liên cầu khuẩn

Mặc dù viêm họng liên cầu khuẩn có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn do đặc điểm sinh lý hoặc môi trường sống. Các đối tượng sau đây đặc biệt dễ bị mắc bệnh:

• Trẻ em: Đây là nhóm đối tượng dễ bị nhiễm vi khuẩn Streptococcus nhất, đặc biệt là trẻ em từ ba đến mười tuổi. Trẻ em có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện và thường xuyên tiếp xúc với môi trường học tập và vui chơi, nơi vi khuẩn dễ dàng lây lan.

• Người già: Người cao tuổi thường có sức đề kháng yếu hơn, dễ bị suy giảm miễn dịch, khiến họ dễ bị mắc viêm họng liên cầu khuẩn và gặp phải những biến chứng nghiêm trọng hơn.

• Người có bệnh nền: Những người mắc các bệnh như tiểu đường, bệnh tim, ung thư, hoặc các bệnh lý về hệ miễn dịch (ví dụ như HIV/AIDS) có nguy cơ cao mắc bệnh do sức đề kháng yếu và khả năng chống lại vi khuẩn kém.

• Những người sống trong môi trường đông đúc: Viêm họng liên cầu khuẩn dễ lây lan ở các nơi như trường học, kí túc xá, bệnh viện, hay các khu dân cư đông đúc, nơi mọi người thường xuyên tiếp xúc gần gũi với nhau.

• Những người tiếp xúc với người bệnh: Các thành viên trong gia đình, bạn bè hoặc đồng nghiệp có thể dễ dàng nhiễm bệnh khi tiếp xúc gần gũi với người đang mắc viêm họng liên cầu khuẩn. Những người chăm sóc bệnh nhân viêm họng liên cầu khuẩn cũng có nguy cơ lây nhiễm cao.

Vì vậy, việc nâng cao nhận thức và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cho những đối tượng này là rất quan trọng để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Biến chứng viêm họng liên cầu khuẩn

Viêm họng liên cầu khuẩn nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Dưới đây là những biến chứng phổ biến mà bệnh có thể gây ra:

• Viêm cầu thận: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của viêm họng liên cầu khuẩn, đặc biệt là viêm cầu thận cấp tính. Vi khuẩn có thể xâm nhập vào thận và gây tổn thương, dẫn đến tình trạng phù nề, huyết áp cao, và trong một số trường hợp có thể suy thận.

• Thấp tim: Viêm họng liên cầu khuẩn có thể gây viêm nhiễm ở các mô tim, đặc biệt là van tim, dẫn đến thấp tim. Biến chứng này có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng về tim mạch, làm tăng nguy cơ bị suy tim, rối loạn nhịp tim và các vấn đề lâu dài liên quan đến chức năng tim.

• Nhiễm trùng tai giữa: Vi khuẩn từ họng có thể lan lên tai giữa, gây viêm tai giữa. Đây là một trong những biến chứng hay gặp ở trẻ em, có thể dẫn đến đau tai, giảm thính lực, và trong trường hợp nghiêm trọng có thể gây thủng màng nhĩ.

• Viêm xoang: Viêm họng liên cầu khuẩn cũng có thể lây lan lên các xoang, gây viêm xoang cấp tính. Triệu chứng thường bao gồm đau đầu, nghẹt mũi, và cảm giác khó chịu ở mặt.

• Nhiễm trùng huyết: Mặc dù hiếm, nhưng viêm họng liên cầu khuẩn có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch yếu. Nhiễm trùng huyết là tình trạng vi khuẩn xâm nhập vào máu, có thể gây sốc và đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

• Áp xe amidan: Viêm amidan nặng có thể dẫn đến sự hình thành áp xe, một ổ mủ lớn trong amidan. Áp xe amidan gây đau dữ dội, khó nuốt, thậm chí có thể gây khó thở nếu không được xử lý kịp thời.

Việc điều trị sớm và đúng cách giúp giảm thiểu nguy cơ các biến chứng trên, bảo vệ sức khỏe của người bệnh.

Chẩn đoán viêm họng liên cầu khuẩn

Chẩn đoán viêm họng liên cầu khuẩn dựa vào các triệu chứng lâm sàng kết hợp với các xét nghiệm cận lâm sàng. Để xác định chính xác bệnh, bác sĩ thường tiến hành các phương pháp sau:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra họng, amidan, và các cơ quan liên quan để tìm các dấu hiệu viêm nhiễm. Triệu chứng như sưng amidan, xuất hiện mủ, và viêm đỏ cổ họng sẽ giúp bác sĩ nhận định ban đầu về khả năng mắc viêm họng liên cầu khuẩn.

• Test nhanh kháng nguyên: Đây là phương pháp xét nghiệm nhanh chóng và đơn giản để phát hiện sự hiện diện của vi khuẩn Streptococcus trong mẫu dịch họng. Xét nghiệm này có thể đưa ra kết quả trong vòng vài phút, giúp bác sĩ nhanh chóng xác định nguyên nhân gây bệnh.

• Nuôi cấy vi khuẩn: Trong trường hợp cần kết quả chính xác hơn hoặc khi test nhanh không rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định làm xét nghiệm nuôi cấy dịch họng. Kết quả từ nuôi cấy sẽ giúp xác định chính xác loại vi khuẩn gây bệnh và giúp lựa chọn kháng sinh điều trị phù hợp.

• Xét nghiệm máu: Để đánh giá tình trạng nhiễm trùng và kiểm tra sự ảnh hưởng của viêm họng liên cầu khuẩn lên các cơ quan khác, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu. Các chỉ số như bạch cầu có thể tăng cao trong trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng.

• Chẩn đoán phân biệt: Vì các triệu chứng của viêm họng liên cầu khuẩn có thể giống với các bệnh viêm họng do virus, viêm họng do nấm, hoặc các loại vi khuẩn khác, bác sĩ cần phân biệt để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Việc chẩn đoán phân biệt là rất quan trọng trong việc tránh điều trị sai cách.

Việc chẩn đoán chính xác viêm họng liên cầu khuẩn giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả và hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng.

Khi nào cần gặp bác sĩ khi bị viêm họng liên cầu khuẩn

Viêm họng liên cầu khuẩn có thể gây ra những triệu chứng nặng nề và dễ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách. Dưới đây là những dấu hiệu cần lưu ý, nếu gặp phải, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay:

• Đau họng dữ dội, kéo dài: Nếu bạn bị đau họng nặng mà không cải thiện sau vài ngày, hoặc cơn đau trở nên không thể chịu đựng, rất có thể bạn đang mắc viêm họng liên cầu khuẩn. Triệu chứng này thường không giảm khi sử dụng thuốc giảm đau thông thường.

• Sốt cao không hạ: Khi bị viêm họng liên cầu khuẩn, sốt có thể lên cao và không tự hạ. Nếu sốt kéo dài hơn một vài ngày hoặc nhiệt độ cơ thể rất cao, điều này có thể là dấu hiệu của một nhiễm trùng nghiêm trọng, cần phải được kiểm tra và điều trị kịp thời.

• Khó thở hoặc nuốt: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc nuốt hoặc thở, đó là một dấu hiệu cảnh báo viêm amidan nghiêm trọng hoặc áp xe amidan. Đây là các biến chứng có thể xảy ra khi viêm họng liên cầu khuẩn không được điều trị kịp thời.

• Đau đầu hoặc đau cơ nghiêm trọng: Đau đầu nặng, đau cơ hoặc khớp cũng có thể là triệu chứng của viêm họng liên cầu khuẩn, đặc biệt nếu đi kèm với các triệu chứng như sốt và mệt mỏi. Nếu những triệu chứng này kéo dài và không giảm với thuốc giảm đau, bạn nên tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

• Phát ban hoặc dấu hiệu viêm khác: Nếu bạn hoặc người thân xuất hiện phát ban đỏ trên da hoặc các dấu hiệu viêm nghiêm trọng khác (như phù nề hoặc đau bất thường), hãy đến bác sĩ để được kiểm tra.

• Triệu chứng không cải thiện sau điều trị: Nếu bạn đã được kê đơn thuốc điều trị và các triệu chứng vẫn không giảm hoặc trở nên tồi tệ hơn, bác sĩ sẽ cần đánh giá lại tình trạng và có thể thay đổi phương pháp điều trị.

Việc đến bác sĩ kịp thời giúp xác định chính xác nguyên nhân và điều trị hiệu quả, tránh được những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra khi viêm họng liên cầu khuẩn không được điều trị đúng cách.

Phòng ngừa viêm họng liên cầu khuẩn

Dù viêm họng liên cầu khuẩn có thể khó tránh khỏi hoàn toàn, nhưng một số biện pháp phòng ngừa có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn:

• Rửa tay thường xuyên: Đây là biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn. Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất hai mươi giây, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với những người có triệu chứng viêm họng hoặc khi ra ngoài.

• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc viêm họng liên cầu khuẩn hoặc có các triệu chứng cảm cúm, ho, hắt hơi. Nếu bạn phải chăm sóc người bệnh, hãy đeo khẩu trang và rửa tay thường xuyên.

• Duy trì vệ sinh cá nhân và môi trường sống: Vi khuẩn Streptococcus có thể tồn tại trên bề mặt lâu, vì vậy việc vệ sinh sạch sẽ các đồ vật thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi của trẻ em là rất quan trọng.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Một hệ miễn dịch khỏe mạnh sẽ giúp cơ thể phòng ngừa tốt hơn các bệnh nhiễm trùng. Cung cấp đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, và tập thể dục thường xuyên là các yếu tố giúp tăng cường sức đề kháng.

• Tiêm phòng: Một số loại vắc-xin có thể giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng hô hấp, mặc dù chưa có vắc-xin đặc hiệu cho viêm họng liên cầu khuẩn, nhưng việc tiêm phòng cúm và các bệnh lý liên quan có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.

• Không chia sẻ đồ dùng cá nhân: Hạn chế việc sử dụng chung đồ dùng cá nhân như khăn mặt, ly, chén, hoặc đồ ăn uống có thể giúp ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn.

Các biện pháp phòng ngừa này không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc viêm họng liên cầu khuẩn mà còn bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với những người có hệ miễn dịch yếu hoặc trẻ em.

Phương pháp điều trị viêm họng liên cầu khuẩn

Việc điều trị viêm họng liên cầu khuẩn nhằm mục đích làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng và tiêu diệt vi khuẩn Streptococcus gây bệnh. Phương pháp điều trị có thể bao gồm dùng thuốc Tây y kết hợp với các biện pháp hỗ trợ tại nhà, tùy vào mức độ và tình trạng của bệnh.

Điều trị bằng kháng sinh

Kháng sinh là phương pháp chủ yếu để điều trị viêm họng liên cầu khuẩn. Vì bệnh này do vi khuẩn Streptococcus gây ra, việc sử dụng kháng sinh sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn, giảm nguy cơ biến chứng và làm giảm thời gian phục hồi.

• Penicillin: Đây là lựa chọn đầu tay trong điều trị viêm họng liên cầu khuẩn. Penicillin có tác dụng mạnh mẽ trong việc tiêu diệt vi khuẩn Streptococcus pyogenes. Thuốc thường được dùng trong khoảng mười ngày để đảm bảo tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn và ngăn ngừa tái nhiễm.

• Amoxicillin: Là một loại kháng sinh thuộc nhóm penicillin, amoxicillin có tác dụng tương tự như penicillin nhưng có thể dễ dàng hấp thu qua đường uống và thường được chỉ định cho trẻ em hoặc những bệnh nhân không thể tiêm thuốc.

• Cephalosporins (Cefadroxil, Cefalexin): Đây là nhóm thuốc kháng sinh thay thế cho những bệnh nhân không đáp ứng với penicillin. Cephalosporins có phổ kháng khuẩn rộng và cũng được dùng khi bệnh nhân có dị ứng nhẹ với penicillin.

• Azithromycin: Đây là một loại kháng sinh thuộc nhóm macrolid, được sử dụng cho những bệnh nhân dị ứng với penicillin. Azithromycin có hiệu quả trong việc điều trị viêm họng liên cầu khuẩn, đặc biệt trong những trường hợp không thể dùng thuốc nhóm beta-lactam.

Kháng sinh phải được sử dụng đầy đủ theo chỉ định của bác sĩ, ngay cả khi các triệu chứng giảm hoặc biến mất, để tránh tình trạng kháng thuốc và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Điều trị triệu chứng

Bên cạnh việc sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn, các phương pháp điều trị triệu chứng giúp giảm đau và làm dịu tình trạng viêm họng, từ đó giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình điều trị.

• Thuốc giảm đau và hạ sốt: Các thuốc như Paracetamol hoặc Ibuprofen thường được sử dụng để giảm đau họng và hạ sốt. Paracetamol là lựa chọn phổ biến nhờ vào tác dụng giảm đau nhẹ và hạ sốt mà ít gây tác dụng phụ. Trong khi đó, Ibuprofen có tác dụng giảm viêm hiệu quả hơn nhưng có thể gây tác dụng phụ về dạ dày nếu sử dụng kéo dài.

• Thuốc xịt họng hoặc viên ngậm: Các thuốc xịt họng như Benzydamine hoặc viên ngậm như Strepsils giúp làm dịu họng, giảm đau và giảm viêm. Chúng có thể giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn khi nuốt thức ăn hoặc nước uống.

• Thuốc kháng histamine: Những người bị viêm họng kèm theo triệu chứng ngứa hoặc chảy nước mũi có thể được chỉ định sử dụng Loratadine hoặc Cetirizine, các thuốc kháng histamine giúp giảm các triệu chứng dị ứng hoặc viêm đường hô hấp.

Điều trị triệu chứng không chỉ giúp giảm đau mà còn giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn trong suốt quá trình điều trị.

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà

Ngoài việc dùng thuốc, các biện pháp hỗ trợ tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng và giảm triệu chứng viêm họng liên cầu khuẩn.

• Súc miệng với nước muối ấm: Đây là phương pháp đơn giản và hiệu quả để làm dịu cổ họng, giảm sưng tấy và khử trùng họng. Nước muối ấm có thể giúp giảm vi khuẩn và làm dịu cảm giác đau rát.

• Uống nhiều nước: Việc uống đủ nước giúp giữ ẩm cho cổ họng, đồng thời giúp cơ thể giải độc và cải thiện sức đề kháng. Nước lọc, trà thảo dược, hoặc nước chanh mật ong là những lựa chọn tốt cho người bệnh.

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Cơ thể cần thời gian để phục hồi, vì vậy việc nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc giúp tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình điều trị.

• Duy trì không khí ẩm: Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng giúp làm dịu cổ họng khô rát và ngăn ngừa viêm họng trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là trong những ngày trời hanh khô.

Các biện pháp hỗ trợ này không thay thế thuốc chữa bệnh, nhưng chúng có thể giúp cải thiện triệu chứng và giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn trong khi điều trị viêm họng liên cầu khuẩn.

Việc điều trị viêm họng liên cầu khuẩn cần sự kết hợp chặt chẽ giữa thuốc kháng sinh và các biện pháp hỗ trợ nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị, ngăn ngừa biến chứng và giúp bệnh nhân nhanh chóng phục hồi sức khỏe.